Aanvullend Protocol bij de Verdragen van Genève van 12 augustus 1949, betreffende [...] van internationale gewapende conflicten (Protocol I), Bern, 08-06-1977

Geraadpleegd op 04-11-2025. Gebruikte datum 'geldig op' 01-03-1994.
Geldend van 01-03-1994 t/m heden.

Aanvullend Protocol bij de Verdragen van Genève van 12 augustus 1949, betreffende de bescherming van de slachtoffers van internationale gewapende conflicten (Protocol I)

Authentiek : EN

Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the protection of victims of international armed conflicts (Protocol I)

PREAMBLE

The High Contracting Parties,

Proclaiming their earnest wish to see peace prevail among peoples,

Recalling that every State has the duty, in conformity with the Charter of the United Nations, to refrain in its international relations from the threat or use of force against the sovereignty, territorial integrity or political independence of any State, or in any other manner inconsistent with the purposes of the United Nations,

Believing it necessary nevertheless to reaffirm and develop the provisions protecting the victims of armed conflicts and to supplement measures intended to reinforce their application,

Expressing their conviction that nothing in this Protocol or in the Geneva Conventions of 12 August 1949 can be construed as legitimizing or authorizing any act of aggression or any other use of force inconsistent with the Charter of the United Nations,

Reaffirming further that the provisions of the Geneva Conventions of 12 August 1949 and of this Protocol must be fully applied in all circumstances to all persons who are protected by those instruments, without any adverse distinction based on the nature or origin of the armed conflict or on the causes espoused by or attributed to the Parties to the conflict,

Have agreed on the following:

PART I. GENERAL PROVISIONS

Article 1. General principles and scope of application

• 1 The High Contracting Parties undertake to respect and to ensure respect for this Protocol in all circumstances.

• 2 In cases not covered by this Protocol or by other international agreements, civilians and combatants remain under the protection and authority of the principles of international law derived from established custom, from the principles of humanity and from the dictates of public conscience.

• 3 This Protocol, which supplements the Geneva Conventions of 12 August 1949 for the protection of war victims, shall apply in the situations referred to in Article 2 common to those Conventions.

• 4 The situations referred to in the preceding paragraph include armed conflicts in which peoples are fighting against colonial domination and alien occupation and against racist regimes in the exercise of their right of self-determination, as enshrined in the Charter of the United Nations and the Declaration on Principles of International Law concerning Friendly Relations and Co-operation among States in accordance with the Charter of the United Nations.

Article 2. Definitions

For the purposes of this Protocol:

• (a) “First Convention”, “Second Convention”, “Third Convention” and “Fourth Convention” mean, respectively, the Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field of 12 August 1949; the Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of Wounded, Sick and Shipwrecked Members of Armed Forces at Sea of 12 August 1949; the Geneva Convention relative to the Treatment of Prisoners of War of 12 August 1949; the Geneva Convention relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War of 12 August 1949; “the Conventions” means the four Geneva Conventions of 12 August 1949 for the protection of war victims;

• (b) “rules of international law applicable in armed conflict” means the rules applicable in armed conflict set forth in international agreements to which the Parties to the conflict are Parties and the generally recognized principles and rules of international law which are applicable to armed conflict;

• (c) “Protecting Power” means a neutral or other State not a Party to the conflict which has been designated by a Party to the conflict and accepted by the adverse Party and has agreed to carry out the functions assigned to a Protecting Power under the Conventions and this Protocol;

• (d) “substitute” means an organization acting in place of a Protecting Power in accordance with Article 5.

Article 3. Beginning and end of application

Without prejudice to the provisions which are applicable at all times:

• (a) the Conventions and this Protocol shall apply from the beginning of any situation referred to in Article 1 of this Protocol;

• (b) the application of the Conventions and of this Protocol shall cease, in the territory of Parties to the conflict, on the general close of military operations and, in the case of occupied territories, on the termination of the occupation, except, in either circumstance, for those persons whose final release, repatriation or re-establishment takes place thereafter. These persons shall continue to benefit from the relevant provisions of the Conventions and of this Protocol until their final release, repatriation or re-establishment.

Article 4. Legal status of the Parties of the conflict

The application of the Conventions and of this Protocol, as well as the conclusion of the agreements provided for therein, shall not affect the legal status of the Parties to the conflict. Neither the occupation of a territory nor the application of the Convention and this Protocol shall affect the legal status of the territory in question.

Article 5. Appointment of Protecting Powers and of their substitute

• 1 It is the duty of the Parties to a conflict from the beginning of that conflict to secure the supervision and implementation of the Conventions and of this Protocol by the application of the system of Protecting Powers, including inter alia the designation and acceptance of those Powers, in accordance with the following paragraphs. Protecting Powers shall have the duty of safeguarding the interests of the Parties to the conflict.

• 2 From the beginning of a situation referred to in Article 1, each Party to the conflict shall without delay designate a Protecting Power for the purpose of applying the Conventions and this Protocol and shall, likewise without delay and for the same purpose, permit the activities of a Protecting Power which has been accepted by it as such after designation by the adverse Party.

• 3 If a Protecting Power has not been designated or accepted from the beginning of a situation referred to in Article 1, the International Committee of the Red Cross, without prejudice to the right of any other impartial humanitarian organization to do likewise, shall offer its goods offices to the Parties to the conflict with a view to the designation without delay of a Protecting Power to which the Parties to the conflict consent. For that purpose it may, inter alia, ask each Party to provide it with a list of at least five States which that Party considers acceptable to act as Protecting Power on its behalf in relation to an adverse Party, and ask each adverse Party to provide a list of at least five States which it would accept as the Protecting Power of the first Party; these lists shall be communicated to the Committee within two weeks after the receipt of the request; it shall compare them and seek the agreement of any proposed State named on both lists.

• 4 If, despite the foregoing, there is no Protecting Power, the Parties to the conflict shall accept without delay an offer which may be made by the International Committee of the Red Cross or by any other organization which offers all guarantees of impartiality and efficacy, after due consultations with the said Parties and taking into account the result of these consultations, to act as a substitute. The functioning of such a substitute is subject to the consent of the Parties to the conflict; every effort shall be made by the Parties to the conflict to facilitate the operations of the substitute in the performance of its tasks under the Conventions and this Protocol.

• 5 In accordance with Article 4, the designation and acceptance of Protecting Powers for the purpose of applying the Conventions and this Protocol shall not affect the legal status of the Parties to the conflict or of any territory, including occupied territory.

• 6 The maintenance of diplomatic relations between Parties to the conflict or the entrusting of the protection of a Party’s interests and those of its nationals to a third State in accordance with the rules of international law relating to diplomatic relations is no obstacle to the designation of Protecting Powers for the purpose of applying the Conventions and this Protocol.

• 7 Any subsequent mention in this Protocol of a Protecting Power includes also a substitute.

Article 6. Qualified persons

• 1 The High Contracting Parties shall, also in peacetime, endeavour, with the assistance of the national Red Cross (Red Crescent, Red Lion and Sun) Societies, to train qualified personnel to facilitate the application of the Conventions and of this Protocol, and in particular the activities of the Protecting Powers.

• 2 The recruitment and training of such personnel are within domestic jurisdiction.

• 3 The International Committee of the Red Cross shall hold at the disposal of the High Contracting Parties the lists of persons so trained which the High Contracting Parties may have established and may have transmitted to it for that purpose.

• 4 The conditions governing the employment of such personnel outside the national territory shall, in each case, be the subject of special agreements between the Parties concerned.

Article 7. Meetings

The depositary of this Protocol shall convene a meeting of the High Contracting Parties, at the request of one or more of the said Parties and upon the approval of the majority of the said Parties, to consider general problems concerning the application of the Conventions and of the Protocol.

PART II. WOUNDED, SICK AND SHIPWRECKED

SECTION I. GENERAL PROTECTION

Article 8. Terminology

For the purposes of this Protocol:

• (a) “wounded” and “sick” mean persons, whether military or civilian, who, because of trauma, disease or other physical or mental disorder or disability, are in need of medical assistance or care and who refrain from any act of hostility. These terms also cover maternity cases, new-born babies and other persons who may be in need of immediate medical assistance or care, such as the infirm or expectant mothers, and who refrain from any act of hostility;

• (b) “shipwrecked” means persons, whether military or civilian, who are in peril at sea or in other waters as a result of misfortune affecting them or the vessel or aircraft carrying them and who refrain from any act of hostility. These persons, provided that they continue to refrain from any act of hostility, shall continue to be considered shipwrecked during their rescue until they acquire another status under the Conventions or this Protocol;

• (c) “medical personnel” means those persons assigned, by a Party to the conflict, exclusively to the medical purposes enumerated under sub-paragraph (e) or to the administration of medical units or to the operation or administration of medical transports. Such assignments may be either permanent or temporary. The term includes:

  • (i) medical personnel of a Party to the conflict, whether military or civilian, including those described in the First and Second Conventions, and those assigned to civil defence organizations;

  • (ii) medical personnel of national Red Cross (Red Crescent, Red Lion and Sun) Societies and other national voluntary aid societies duly recognized and authorized by a Party to the conflict;

  • (iii) medical personnel of medical units or medical transports described in Article 9, paragraph 2;

• (d) “religious personnel” means military or civilian persons, such as chaplains, who are exclusively engaged in the work of their ministry and attached:

  • (i) to the armed forces of a Party to the conflict;

  • (ii) to medical units or medical transports of a Party to the conflict;

  • (iii) to medical units or medical transports described in Article 9, paragraph 2; or

  • (iv) to civil defence organizations of a Party to the conflict. The attachment of religious personnel may be either permanent or temporary, and the relevant provisions mentioned under subparagraph (k) apply to them;

• (e) “medical units” means establishments and other units, whether military or civilian, organized for medical purposes, namely the arch for, collection, transportation, diagnosis or treatment - including first-aid treatment - of the wounded, sick and shipwrecked, or for the prevention of disease. The term includes, for example, hospitals and other similar units, blood transfusion centres, preventive medicine centres and institutes, medical depots and the medical and pharmaceutical stores of such units. Medical units may be fixed or mobile, permanent or temporary;

• (f) “medical transportation” means the conveyance by land, water or air of the wounded, sick, shipwrecked, medical personnel, religious personnel, medical equipment or medical supplies protected by the Conventions and by this Protocol;

• (g) “medical transports” means any means of transportation, whether military or civilian, permanent or temporary, assigned exclusively to medical transportation and under the control of a competent authority of a Party to the conflict;

• (h) “medical vehicles” means any medical transports by land;

• (i) “medical ships and craft” means any medical transports by water;

• (j) “medical aircraft” means any medical transports by air;

• (k) “permanent medical personnel”, “permanent medical units” and “permanent medical transports” mean those assigned exclusively to medical purposes for an indeterminate period. “Temporary medical personnel”, “temporary medical units” and “temporary medical transports” mean those devoted exclusively to medical purposes for limited periods during the whole of such periods. Unless otherwise specified, the terms “medical personnel”, “medical units” and “medical transports” cover both permanent and temporary categories;

• (l) “distinctive emblem” means the distinctive emblem of the red cross, red crescent or red lion and sun on a white ground when used for the protection of medical units and transports, or medical and religious personnel, equipment or supplies;

• (m) “distinctive signal” means any signal or message specified for the identification exclusively of medical units or transports in Chapter III of Annex I to this Protocol.

Article 9. Field of application

• 1 This Part, the provisions of which are intended to ameliorate the condition of the wounded, sick and shipwrecked, shall apply to all those affected by a situation referred to in Article 1, without any adverse distinction founded on race, colour, sex, language, religion or belief, political or other opinion, national or social origin, wealth, birth or other status, or on any other similar criteria.

• 2 The relevant provisions of Articles 27 and 32 of the First Convention shall apply to permanent medical units and transports (other than hospital ships, to which Article 25 of the Second Convention applies) and their personnel made available to a Party to the conflict for humanitarian purposes:

  • (a) by a neutral or other State which is not a Party to that conflict;

  • (b) by a recognized and authorized aid society of such a State;

  • (c) by an impartial international humanitarian organization.

Article 10. Protection and care

• 1 All the wounded, sick and shipwrecked, to whichever Party they belong, shall be respected and protected.

• 2 In all circumstances they shall be treated humanely and shall receive, to the fullest extent practicable and with the least possible delay, the medical care and attention required by their condition. There shall be no distinction among them founded on any grounds other than medical ones.

Article 11. Protection of persons

• 1 The physical or mental health and integrity of persons who are in the power of the adverse Party or who are interned, detained or otherwise deprived of liberty as a result of a situation referred to in Article 1 shall not be endangered by any unjustified act or omission. Accordingly, it is prohibited to subject the persons described in this Article to any medical procedure which is not indicated by the state of health of the person concerned and which is not consistent with generally accepted medical standards which would be applied under similar medical circumstances to persons who are nationals of the Party conducting the procedure and who are in no way deprived of liberty.

• 2 It is, in particular, prohibited to carry out on such persons, even with their consent:

  • (a) physical mutilations;

  • (b) medical or scientific experiments;

  • (c) removal of tissue or organs for transplantation,

  except where these acts are justified in conformity with the conditions provided for in paragraph 1.

• 3 Exceptions to the prohibition in paragraph 2 (c) may be made only in the case of donations of blood for transfusion or of skin for grafting, provided that they are given voluntarily and without any coercion or inducement, and then only for therapeutic purposes, under conditions consistent with generally accepted medical standards and controls designed for the benefit of both the donor and the recipient.

• 4 Any wilful act or omission which seriously endangers the physical or mental health or integrity of any person who is in the power of a Party other than the one on which he depends and which either violates any of the prohibitions in paragraphs 1 and 2 or fails to comply with the requirements of paragraph 3 shall be a grave breach of this Protocol.

• 5 The persons described in paragraph 1 have the right to refuse any surgical operation. In case of refusal, medical personnel shall endeavour to obtain a written statement to that effect, signed or acknowledged by the patient.

• 6 Each Party to the conflict shall keep a medical record for every donation of blood for transfusion or skin for grafting by persons referred to in paragraph 1, if that donation is made under the responsibility of that Party. In addition, each Party to the conflict shall endeavour to keep a record of all medical procedures undertaken with respect to any person who is interned, detained or otherwise deprived of liberty as a result of a situation referred to in Article 1. These records shall be available at all times for inspection by the Protecting Power.

Article 12. Protection of medical units

• 1 Medical units shall be respected and protected at all times and shall not be the object of attack.

• 2 Paragraph 1 shall apply to civilian medical units, provided that they:

  • (a) belong to one of the Parties to the conflict;

  • (b) are recognized and authorized by the competent authority of one of the Parties to the conflict; or

  • (c) are authorized in conformity with Article 9, paragraph 2, of this Protocol or Article 27 of the First Convention.

• 3 The Parties to the conflict are invited to notify each other of the location of their fixed medical units. The absence of such notification shall not exempt any of the Parties from the obligation to comply with the provisions of paragraph 1.

• 4 Under no circumstances shall medical units be used in an attempt to shield military objectives from attack. Whenever possible, the Parties to the conflict shall ensure that medical units are so sited that attacks against military objectives do not imperil their safety.

Article 13. Discontinuance of protection of civilian medical units

• 1 The protection to which civilian medical units are entitled shall not cease unless they are used to commit, outside their humanitarian function, acts harmful to the enemy. Protection may, however, cease only after a warning has been given setting, whenever appropriate, a reasonable time-limit, and after such warning has remained unheeded.

• 2 The following shall not be considered as acts harmful to the enemy:

  • (a) that the personnel of the unit are equipped with light individual weapons for their own defence or for that of the wounded and sick in their charge;

  • (b) that the unit is guarded by a picket or by sentries or by an escort;

  • (c) that small-arms and ammunition taken from the wounded and sick, and not yet handed to the proper service, are found in the units;

  • (d) that members of the armed forces or other combatants are in the unit for medical reasons.

Article 14. Limitations on requisition of civilian medical units

• 1 The Occupying Power has the duty to ensure that the medical needs of the civilian population in occupied territory continue to be satisfied.

• 2 The Occupying Power shall not, therefore, requisition civilian medical units, their equipment, their matériel or the services of their personnel, so long as these resources are necessary for the provision of adequate medical services for the civilian population and for the continuing medical care of any wounded and sick already under treatment.

• 3 Provided that the general rule in paragraph 2 continues to be observed, the Occupying Power may requisition the said resources, subject to the following particular conditions:

  • (a) that the resources are necessary for the adequate and immediate medical treatment of the wounded and sick members of the armed forces of the Occupying Power or of prisoners of war;

  • (b) that the requisition continues only while such necessity exists; and

  • (c) that immediate arrangements are made to ensure that the medical needs of the civilian population, as well as those of any wounded and sick under treatment who are affected by the requisition, continue to be satisfied.

Article 15. Protection of civilian medical and religious personnel

• 1 Civilian medical personnel shall be respected and protected.

• 2 If needed, all available help shall be afforded to civilian medical personnel in an area where civilian medical services are disrupted by reason of combat activity.

• 3 The Occupying Power shall afford civilian medical personnel in occupied territories every assistance to enable them to perform to the best of their ability, their humanitarian functions. The Occupying Power may not require that, in the performance of those functions, such personnel shall give priority to the treatment of any person except on medical grounds. They shall not be compelled to carry out tasks which are not compatible with their humanitarian mission.

• 4 Civilian medical personnel shall have access to any place where their services are essential, subject to such supervisory and safety measures as the relevant Party to the conflict may deem necessary.

• 5 Civilian religious personnel shall be respected and protected. The provisions of the Conventions and of this Protocol concerning the protection and identification of medical personnel shall apply equally to such persons.

Article 16. General protection of medical duties

• 1 Under no circumstances shall any person be punished for carrying out medical activities compatible with medical ethics, regardless of the person benefiting therefrom.

• 2 Persons engaged in medical activities shall not be compelled to perform acts or to carry out work contrary to the rules of medical ethics or to other medical rules designed for the benefit of the wounded and sick or to the provisions of the Conventions or of this Protocol, or to refrain from performing acts or from carrying out work required by those rules and provisions.

• 3 No person engaged in medical activities shall be compelled to give to anyone belonging either to an adverse Party, or to his own Party except as required by the law of the latter Party, any information concerning the wounded and sick who are, or who have been, under his care, if such information would, in his opinion, prove harmful to the patients concerned or to their families. Regulations for the compulsory notification of communicable diseases shall, however, be respected.

Article 17. Role of the civilian population and of aid societies

• 1 The civilian population shall respect the wounded, sick and shipwrecked, even if they belong to the adverse Party, and shall commit no act of violence against them. The civilian population and aid societies, such as national Red Cross (Red Crescent, Red Lion and Sun) Societies, shall be permitted, even on their own initiative, to collect and care for the wounded, sick and shipwrecked, even in invaded or occupied areas. No one shall be harmed, prosecuted, convicted or punished for such humanitarian acts.

• 2 The Parties to the conflict may appeal to the civilian population and the aid societies referred to in paragraph 1 to collect and care for the wounded, sick and shipwrecked, and to search for the dead and report their location; they shall grant both protection and the necessary facilities to those who respond to this appeal. If the adverse Party gains or regains control of the area, that Party also shall afford the same protection and facilities for so long as they are needed.

Article 18. Identification

• 1 Each Party to the conflict shall endeavour to ensure that medical and religious personnel and medical units and transports are identifiable.

• 2 Each Party to the conflict shall also endeavour to adopt and to implement methods and procedures which will make it possible to recognize medical units and transports which use the distinctive emblem and distinctive signals.

• 3 In occupied territory and in areas where fighting is taking place or is likely to take place, civilian medical personnel and civilian religious personnel should be recognizable by the distinctive emblem and an identity card certifying their status.

• 4 With the consent of the competent authority, medical units and transports shall be marked by the distinctive emblem. The ships and craft referred to in Article 22 of this Protocol shall be marked in accordance with the provisions of the Second Convention.

• 5 In addition to the distinctive emblem, a Party to the conflict may, as provided in Chapter III of Annex I to this Protocol, authorize the use of distinctive signals to identify medical units and transports. Exceptionally, in the special cases covered in that Chapter, medical transports may use distinctive signals without displaying the distinctive emblem.

• 6 The application of the provisions of paragraphs 1 to 5 of this Article is governed by Chapters I to III of Annex I to this Protocol. Signals designated in Chapter III of the Annex for the exclusive use of medical units and transports shall not, except as provided therein, be used for any purpose other than to identify the medical units and transports specified in that Chapter.

• 7 This Article does not authorize any wider use of the distinctive emblem in peacetime than is prescribed in Article 44 of the First Convention.

• 8 The provisions of the Conventions and of this Protocol relating to supervision of the use of the distinctive emblem and to the prevention and repression of any misuse thereof shall be applicable to distinctive signals.

Article 19. Neutral and other States not Parties to the conflict

Neutral and other States not Parties to the conflict shall apply the relevant provisions of this Protocol to persons protected by this Part who may be received or interned within their territory, and to any dead of the Parties to that conflict whom they may find.

Article 20. Prohibition of reprisals

Reprisals against the persons and objects protected by this Part are prohibited.

SECTION II. MEDICAL TRANSPORTATION

Article 21. Medical vehicles

Medical vehicles shall be respected and protected in the same way as mobile medical units under the Conventions and this Protocol.

Article 22. Hospital ships and coastal rescue craft

• 1 The provisions of the Conventions relating to:

  • (a) vessels described in Articles 22, 24, 25 and 27 of the Second Convention,

  • (b) their lifeboats and small craft,

  • (c) their personnel and crews, and

  • (d) the wounded, sick and shipwrecked on board,

  shall also apply where these vessels carry civilian wounded, sick and shipwrecked who do not belong to any of the categories mentioned in Article 13 of the Second Convention. Such civilians shall not, however, be subject to surrender to any Party which is not their own, or to capture at sea. If they find themselves in the power of a Party to the conflict other than their own they shall be covered by the Fourth Convention and by this Protocol.

• 2 The protection provided by the Conventions to vessels described in Article 25 of the Second Convention shall extend to hospital ships made available for humanitarian purposes to a Party to the conflict:

  • (a) by a neutral or other State which is not a Party to that conflict; or

  • (b) by an impartial international humanitarian organization,

  provided that, in either case, the requirements set out in that Article are complied with.

• 3 Small craft described in Article 27 of the Second Convention shall be protected even if the notification envisaged by that Article has not been made. The Parties to the conflict are, nevertheless, invited to inform each other of any details of such craft which will facilitate their identification and recognition.

Article 23. Other medical ships and craft

• 1 Medical ships and craft other than those referred to in Article 22 of this Protocol and Article 38 of the Second Convention shall, whether at sea or in other waters, be respected and protected in the same way as mobile medical units under the Conventions and this Protocol. Since this protection can only be effective if they can be identified and recognized as medical ships or craft, such vessels should be marked with the distinctive emblem and as far as possible comply with the second paragraph of Article 43 of the Second Convention.

• 2 The ships and craft referred to in paragraph 1 shall remain subject to the laws of war. Any warship on the surface able immediately to enforce its command may order them to stop, order them off, or make them take a certain course, and they shall obey every such command. Such ships and craft may not in any other way be diverted from their medical mission so long as they are needed for the wounded, sick and shipwrecked on board.

• 3 The protection provided in paragraph 1 shall cease only under the conditions set out in Articles 34 and 35 of the Second Convention. A clear refusal to obey a command given in accordance with paragraph 2 shall be an act harmful to the enemy under Article 34 of the Second Convention.

• 4 A Party to the conflict may notify any adverse Party as far in advance of sailing as possible of the name, description, expected time of sailing, course and estimated speed of the medical ship or craft, particularly in the case of ships of over 2,000 gross tons, and may provide any other information which would facilitate identification and recognition. The adverse Party shall acknowledge receipt of such information.

• 5 The provisions of Article 37 of the Second Convention shall apply to medical and religious personnel in such ships and craft.

• 6 The provisions of the Second Convention shall apply to the wounded, sick and shipwrecked belonging to the categories referred to in Article 13 of the Second Convention and in Article 44 of this Protocol who may be on board such medical ships and craft. Wounded, sick and shipwrecked civilians who do not belong to any of the categories mentioned in Article 13 of the Second Convention shall not be subject, at sea, either to surrender to any Party which is not their own, or to removal from such ships or craft; if they find themselves in the power of a Party to the conflict other than their own, they shall be covered by the Fourth Convention and by this Protocol.

Article 24. Protection of medical aircraft

Medical aircraft shall be respected and protected, subject to the provisions of this Part.

Article 25. Medical aircraft in areas not controlled by an adverse Party

In and over land areas physically controlled by friendly forces, or in and over sea areas not physically controlled by an adverse Party, the respect and protection of medical aircraft of a Party to the conflict is not dependent on any agreement with an adverse Party. For greater safety, however, a Party to the conflict operating its medical aircraft in these areas may notify the adverse Party, as provided in Article 29, in particular when such aircraft are making flights bringing them within range of surface-to-air weapons systems of the adverse Party.

Article 26. Medical aircraft in contact or similar zones

• 1 In and over those parts of the contact zone which are physically controlled by friendly forces and in and over those areas the physical control of which is not clearly established, protection for medical aircraft can be fully effective only by prior agreement between the competent military authorities of the Parties to the conflict, as provided for in Article 29. Although, in the absence of such an agreement, medical aircraft operate at their own risk, they shall nevertheless be respected after they have been recognized as such.

• 2 “Contact zone” means any area on land where the forward elements of opposing forces are in contact with each other, especially where they are exposed to direct fire from the ground.

Article 27. Medical aircraft in areas controlled by an adverse Party

• 1 The medical aircraft of a Party to the conflict shall continue to be protected while flying over land or sea areas physically controlled by an adverse Party, provided that prior agreement to such flights has been obtained from the competent authority of that adverse Party.

• 2 A medical aircraft which flies over an area physically controlled by an adverse Party without, or in deviation from the terms of, an agreement provided for in paragraph 1, either through navigational error or because of an emergency affecting the safety of the flight, shall make every effort to identify itself and to inform the adverse Party of the circumstances. As soon as such medical aircraft has been recognized by the adverse Party, that Party shall make all reasonable efforts to give the order to land or to alight on water, referred to in Article 30, paragraph 1, or to take other measures to safeguard its own interests, and, in either case, to allow the aircraft time for compliance, before resorting to an attack against the aircraft.

Article 28. Restrictions on operations of medical aircraft

• 1 The Parties to the conflict are prohibited from using their medical aircraft to attempt to acquire any military advantage over an adverse Party. The presence of medical aircraft shall not be used in an attempt to render military objectives immune from attack.

• 2 Medical aircraft shall not be used to collect or transmit intelligence data and shall not carry any equipment intended for such purposes. They are prohibited from carrying any persons or cargo not included within the definition in Article 8, sub-paragraph (f). The carrying on board of the personal effects of the occupants or of equipment intended solely to facilitate navigation, communication or identification shall not be considered as prohibited.

• 3 Medical aircraft shall not carry any armament except smallarms and ammunition taken from the wounded, sick and shipwrecked on board and not yet handed to the proper service, and such light individual weapons as may be necessary to enable the medical personnel on board to defend themselves and the wounded, sick and shipwrecked in their charge.

• 4 While carrying out the flights referred to in Articles 26 and 27, medical aircraft shall not, except by prior agreement with the adverse Party, be used to search for the wounded, sick and shipwrecked.

Article 29. Notifications and agreements concerning medical aircraft

• 1 Notifications under Article 25, or requests for prior agreement under Articles 26, 27, 28 (paragraph 4), or 31 shall state the proposed number of medical aircraft, their flight plans and means of identification, and shall be understood to mean that every flight will be carried out in compliance with Article 28.

• 2 A Party which receives a notification given under Article 25 shall at once acknowledge receipt of such notification.

• 3 A Party which receives a request for prior agreement under Articles 26, 27, 28 (paragraph 4), or 31 shall, as rapidly as possible, notify the requesting Party:

  • (a) that the request is agreed to;

  • (b) that the request is denied; or

  • (c) of reasonable alternative proposals to the request. It may also propose a prohibition or restriction of other flights in the area during the time involved. If the Party which submitted the request accepts the alternative proposals, it shall notify the other Party of such acceptance.

• 4 The Parties shall take the necessary measures to ensure that notifications and agreements can be made rapidly,

• 5 The Parties stall also take the necessary measures to disseminate rapidly the substance of any such notifications and agreements to the military units concerned and shall instruct those units regarding the means of identification that will be used by the medical aircraft in question.

Article 30. Landing and inspection of medical aircraft

• 1 Medical aircraft flying over areas which are physically controlled by an adverse Party, or over areas the physical control of which is not clearly established, may be ordered to land or to alight on water, as appropriate, to permit inspection in accordance with the following paragraphs. Medical aircraft shall obey any such order.

• 2 If such an aircraft lands or alights on water, whether ordered to do so or for other reasons, it may be subjected to inspection solely to determine the matters referred to in paragraphs 3 and 4. Any such inspection shall be commenced without delay and shall be conducted expeditiously. The inspecting Party shall not require the wounded and sick to be removed from the aircraft unless their removal is essential for the inspection. That Party shall in any event ensure that the condition of the wounded and sick is not adversely affected by the inspection or by the removal.

• 3 If the inspection discloses that the aircraft:

  • (a) is a medical aircraft within the meaning of Article 8, subparagraph (j),

  • (b) is not in violation of the conditions prescribed in Article 28, and

  • (c) has not flown without or in breach of a prior agreement where such agreement is required,

  the aircraft and those of its occupants who belong to the adverse Party or to a neutral or other State not a Party to the conflict shall be authorized to continue the flight without delay.

• 4 If the inspection discloses that the aircraft:

  • (a) is not a medical aircraft within the meaning of Article 8, subparagraph (j),

  • (b) is in violation of the conditions prescribed in Article 28, or

  • (c) has flown without or in breach of a prior agreement where such agreement is required,

  the aircraft may be seized. Its occupants shall be treated in conformity with the relevant provisions of the Conventions and of this Protocol. Any aircraft seized which had been assigned as a permanent medical aircraft may be used thereafter only as a medical aircraft.

Article 31. Neutral or other States not Parties to the conflict

• 1 Except by prior agreement, medical aircraft shall not fly over or land in the territory of a neutral or other State not a Party to the conflict. However, with such an agreement, they shall be respected throughout their flight and also for the duration of any calls in the territory.

  Nevertheless they shall obey any summons to land or to alight on water, as appropriate.

• 2 Should a medical aircraft, in the absence of an agreement or in deviation from the terms of an agreement, fly over the territory of a neutral or other State not a Party to the conflict, either through navigational error or because of an emergency affecting the safety of the flight, it shall make every effort to give notice of the flight and to identify itself. As soon as such medical aircraft is recognized, that State shall make all reasonable efforts to give the order to land or to alight on water referred to in Article 30, paragraph 1, or to take other measures to safeguard its own interests, and, in either case, to allow the aircraft time for compliance, before resorting to an attack against the aircraft.

• 3 If a medical aircraft, either by agreement or in the circumstances mentioned in paragraph 2, lands or alights on water in the territory of a neutral or other State not Party to the conflict, whether ordered to do so or for other reasons, the aircraft shall be subject to inspection for the purposes of determining whether it is in fact a medical aircraft. The inspection shall be commenced without delay and shall be conducted expeditiously. The inspecting Party shall not require the wounded and sick of the Party operating the aircraft to be removed from it unless their removal is essential for the inspection. The inspecting Party shall in any event ensure that the condition of the wounded and sick is not adversely affected by the inspection or the removal. If the inspection discloses that the aircraft is in fact a medical aircraft, the aircraft with its occupants, other than those who must be detained in accordance with the rules of international law applicable in armed conflict, shall be allowed to resume its flight, and reasonable facilities shall be given for the continuation of the flight. If the inspection discloses that the aircraft is not a medical aircraft, it shall be seized and the occupants treated in accordance with paragraph 4.

• 4 The wounded, sick and shipwrecked disembarked, otherwise than temporarily, from a medical aircraft with the consent of the local authorities in the territory of a neutral or other State not a Party to the conflict shall, unless agreed otherwise between that State and the Parties to the conflict, be detained by that State where so required by the rules of international law applicable in armed conflict, in such a manner that they cannot again take part in the hostilities. The cost of hospital treatment and internment shall be borne by the State to which those persons belong.

• 5 Neutral or other States not Parties to the conflict shall apply any conditions and restrictions on the passage of medical aircraft over, or on the landing of medical aircraft in, their territory equally to all Parties to the conflict.

SECTION III. MISSING AND DEAD PERSONS

Article 32. General principle

In the implementation of this Section, the activities of the High Contracting Parties, of the Parties to the conflict and of the international humanitarian organizations mentioned in the Conventions and in this Protocol shall be prompted mainly by the right of families to know the fate of their relatives.

Article 33. Missing persons

• 1 As soon as circumstances permit, and at the latest from the end of active hostilities, each Party to the conflict shall search for the persons who have been reported missing by an adverse Party. Such adverse Party shall transmit all relevant information concerning such persons in order to facilitate such searches.

• 2 In order to facilitate the gathering of information pursuant to the preceding paragraph, each Party to the conflict shall, with respect to persons who would not receive more favourable consideration under the Conventions and this Protocol:

  • (a) record the information specified in Article 138 of the Fourth Convention in respect of such persons who have been detained, imprisoned or otherwise held in captivity for more than two weeks as a result of hostilities or occupation, or who have died during any period of detention;

  • (b) to the fullest extent possible, facilitate and, if need be, carry out the search for and the recording of information concerning such persons if they have died in other circumstances as a result of hostilities or occupation.

• 3 Information concerning persons reported missing pursuant to paragraph 1 and requests for such information shall be transmitted either directly or through the Protecting Power or the Central Tracing Agency of the International Committee of the Red Cross or national Red Cross (Red Crescent, Red Lion and Sun) Societies. Where the information is not transmitted through the International Committee of the Red Cross and its Central Tracing Agency, each Party to the conflict shall ensure that such information is also supplied to the Central Tracing Agency.

• 4 The Parties to the conflict shall endeavour to agree on arrangements for teams to search for, identify and recover the dead from battlefield areas, including arrangements, if appropriate, for such teams to be accompanied by personnel of the adverse Party while carrying out these missions in areas controlled by the adverse Party. Personnel of such teams shall be respected and protected while exclusively carrying out these duties.

Article 34. Remains of deceased

• 1 The remains of persons who have died for reasons related to occupation or in detention resulting from occupation or hostilities and those of persons not nationals of the country in which they have died as a result of hostilities shall be respected, and the gravesites of all such persons shall be respected, maintained and marked as provided for in Article 130 of the Fourth Convention, where their remains or gravesites would not receive more favourable consideration under the Conventions and this Protocol.

• 2 As soon as circumstances and the relations between the adverse Parties permit, the High Contracting Parties in whose territories graves and, as the case may be, other locations of the remains of persons who have died as a result of hostilities or during occupation or in detention are situated, shall conclude agreements in order:

  • (a) to facilitate access to the gravesites by relatives of the deceased and by representatives of official graves registration services and to regulate the practical arrangements for such access;

  • (b) to protect and maintain such gravesites permanently;

  • (c) to facilitate the return of the remains of the deceased and of personal effects to the home country upon its request or, unless that country objects, upon the request of the next of kin.

• 3 In the absence of the agreements provided for in paragraph 2 (b) or (c) and if the home country of such deceased is not willing to arrange at its expense for the maintenance of such gravesites, the High Contracting Party in whose territory the gravesites are situated may offer to facilitate the return of the remains of the deceased to the home country. Where such an offer has not been accepted the High Contracting Party may, after the expiry of five years from the date of the offer and upon due notice to the home country, adopt the arrangements laid down in its own laws relating to cemeteries and graves.

• 4 A High Contracting Party in whose territory the gravesites referred to in this Article are situated shall be permitted to exhume the remains only:

  • (a) in accordance with paragraphs 2 (c) and 3, or

  • (b) where exhumation is a matter of overriding public necessity, including cases of medical and investigative necessity, in which case the High Contracting Party shall at all times respect the remains, and shall give notice to the home country of its intention to exhume the remains together with details of the intended place of reinterment.

PART III. METHODS AND MEANS OF WARFARE COMBATANT AND PRISONER-OF-WAR STATUS

SECTION I. METHODS AND MEANS OF WARFARE

Article 35. Basic rules

• 1 In any armed conflict, the right of the Parties to the conflict to choose methods or means of warfare is not unlimited.

• 2 It is prohibited to employ weapons, projectiles and material and methods of warfare of a nature to cause superfluous injury or unnecessary suffering.

• 3 It is prohibited to employ methods or means of warfare which, are intended, or may be expected, to cause widespread, long-term and severe damage to the natural environment.

Article 36. New weapons

In the study, development, acquisition or adoption of a new weapon, means or method of warfare, a High Contracting Party is under an obligation to determine whether its employment would, in some or all circumstances, be prohibited by this Protocol or by any other rule of international law applicable to the High Contracting Party.

Article 37. Prohibition of perfidy

• 1 It is prohibited to kill, injure or capture an adversary by resort to perfidy. Acts inviting the confidence of an adversary to lead him to believe that he is entitled to, or is obliged to accord, protection under the rules of international law applicable in armed conflict, with intent to betray that confidence, shall constitute perfidy. The following acts are examples of perfidy:

  • (a) the feigning of an intent to negotiate under a flag of truce or of a surrender;

  • (b) the feigning of an incapacitation by wounds or sickness;

  • (c) the feigning of civilian, non-combatant status; and

  • (d) the feigning of protected status by the use of signs, emblems or uniforms of the United Nations or of neutral or other States not Parties to the conflict.

• 2 Ruses of war are not prohibited. Such ruses are acts which are intended to mislead an adversary or to induce him to act recklessly but which infringe no rule of international law applicable in armed conflict and which are not perfidious because they do not invite the confidence of an adversary with respect to protection under that law. The following are examples of such ruses: the use of camouflage, decoys, mock operations and misinformation.

Article 38. Recognized emblems

• 1 It is prohibited to make improper use of the distinctive emblem of the red cross, red crescent or red lion and sun or of other emblems, signs or signals provided for by the Conventions or by this Protocol. It is also prohibited to misuse deliberately in an armed conflict other internationally recognized protective emblems, signs or signals, including the flag of truce, and the protective emblem of cultural property.

• 2 It is prohibited to make use of the distinctive emblem of the United Nations, except as authorized by that Organization.

Article 39. Emblems of nationality

• 1 It is prohibited to make use in an armed conflict of the flags or military emblems, insignia or uniforms of neutral or other States not Parties to the conflict.

• 2 It is prohibited to make use of the flags or military emblems, insignia or uniforms of adverse Parties while engaging in attacks or in order to shield, favour, protect or impede military operations.

• 3 Nothing in this Article or in Article 37, paragraph 1 (d), shall affect the existing generally recognized rules of international law applicable to espionage or to the use of flags in the conduct of armed conflict at sea.

Article 40. Quarter

It is prohibited to order that there shall be no survivors, to threaten an adversary therewith or to conduct hostilities on this basis.

Article 41. Safeguard of an enemy hors de combat

• 1 A person who is recognized or who, in the circumstances, should be recognized to be hors de combat shall not be made the object of attack.

• 2 A person is hors de combat if:

  • (a) he is in the power of an adverse Party;

  • (b) he clearly expresses an intention to surrender; or

  • (c) he has been rendered unconscious or is otherwise incapacitated by wounds or sickness, and therefore is incapable of defending himself;

  provided that in any of these cases he abstains from any hostile act and does not attempt to escape.

• 3 When persons entitled to protection as prisoners of war have fallen into the power of an adverse Party under unusual conditions of combat which prevent their evacuation as provided for in Part III, Section I, of the Third Convention, they shall be released and all feasible precautions shall be taken to ensure their safety.

Article 42. Occupants of aircraft

• 1 No person parachuting from an aircraft in distress shall be made the object of attack during his descent.

• 2 Upon reaching the ground in territory controlled by an adverse Party, a person who has parachuted from an aircraft in distress shall be given an opportunity to surrender before being made the object of attack, unless it is apparent that he is engaging in a hostile act.

• 3 Airborne troops are not protected by this Article.

SECTION II. COMBATANT AND PRISONER-OF-WAR STATUS

Article 43. Armed forces

• 1 The armed forces of a Party to a conflict consist of all organized armed forces, groups and units which are under a command responsible to that Party for the conduct of its subordinates, even if that Party is represented by a government or an authority not recognized by an adverse Party. Such armed forces shall be subject to an internal disciplinary system which, inter alia, shall enforce compliance with the rules of international law applicable in armed conflict.

• 2 Members of the armed forces of a Party to a conflict (other than medical personnel and chaplains covered by Article 33 of the Third Convention) are combatants, that is to say, they have the right to participate directly in hostilities.

• 3 Whenever a Party to a conflict incorporates a paramilitary or armed law inforcement agency into its armed forces it shall so notify the other Parties to the conflict.

Article 44. Combatants and prisoners of war

• 1 Any combatant, as defined in Article 43, who falls into the power of an adverse Party shall be a prisoner of war.

• 2 While all combatants are obliged to comply with the rules of international law applicable in armed conflict, violations of these rules shall not deprive a combatant of his right to be a combatant or, if he falls into the power of an adverse Party, of his right to be a prisoner of war, except as provided in paragraphs 3 and 4.

• 3 In order to promote the protection of the civilian population from the effects of hostilities, combatants are obliged to distinguish themselves from the civilian population while they are engaged in an attack or in a military operation preparatory to an attack. Recognizing, however, that there are situations in armed conflicts where, owing to the nature of the hostilities an armed combatant cannot so distinguish himself, he shall retain his status as a combatant, provided that, in such situations, he carries his arms openly:

  • (a) during each military engagement, and

  • (b) during such time as he is visible to the adversary while he is engaged in a military deployment preceding the launching of an attack in which he is to participate.

  Acts which comply with the requirements of this paragraph shall not be considered as perfidious within the meaning of Article 37, paragraph 1 (c).

• 4 A combatant who falls into the power of an adverse Party while failing to meet the requirements set forth in the second sentence of paragraph 3 shall forfeit his right to be a prisoner of war, but he shall, nevertheless, be given protections equivalent in all respect to those accorded to prisoners of war by the Third Convention and by this Protocol. This protection includes protections equivalent to those accorded to prisoners of war by the Third Convention in the case where such a person is tried and punished for any offences he has committed.

• 5 Any combatant who falls into the power of an adverse Party while not engaged in an attack or in a military operation preparatory to an attack shall not forfeit his rights to be a combatant and a prisoner of war by virtue of his prior activities.

• 6 This Article is without prejudice to the right of any person to be a prisoner of war pursuant to Article 4 of the Third Convention.

• 7 This Article is not intended to change the generally accepted practice of States with respect to the wearing of the uniform by combatants assigned to the regular, uniformed armed units of a Party to the conflict.

• 8 In addition to the categories of persons mentioned in Article 13 of the First and Second Conventions, all members of the armed forces of a Party to the conflict, as defined in Article 43 of this Protocol, shall be entitled to protection under those Conventions if they are wounded or sick or, in the case of the Second Convention, shipwrecked at sea or in other waters.

Article 45. Protection of persons who have taken part in hostilities

• 1 A person who takes part in hostilities and falls into the power of an adverse Party shall be presumed to be a prisoner of war, and therefore shall be protected by the Third Convention, if he claims the status of prisoner of war, or if he appears to be entitled to such status, or if the Party on which he depends claims such status on his behalf by notification to the detaining Power or to the Protecting Power. Should any doubt arise as to whether any such person is entitled to the status of prisoner of war, he shall continue to have such status and, therefore, to be protected by the Third Convention and this Protocol until such time as his status has been determined by a competent tribunal.

• 2 If a person who has fallen into the power of an adverse Party is not held as a prisoner of war and is to be tried by that Party for an offence arising out of the hostilities, he shall have the right to assert his entitlement to prisoner-of-war status before a judicial tribunal and to have that question adjudicated. Whenever possible under the applicable procedure, this adjudication shall occur before the trial for the offence. The representatives of the Protecting Power shall be entitled to attend the proceedings in which that question is adjudicated, unless, exceptionally, the proceedings are held in camera in the interest of State security. In such a case the detaining Power shall advise the Protecting Power accordingly.

• 3 Any person who has taken part in hostilities, who is not entitled to prisoner-of-war status and who does not benefit from more favourable treatment in accordance with the Fourth Convention shall have the right at all times to the protection of Article 75 of this Protocol. In occupied territory, any such person, unless he is held as a spy, shall also be entitled, notwithstanding Article 5 of the Fourth Convention, to his rights of communication under that Convention.

Article 46. Spies

• 1 Notwithstanding any other provision of the Conventions or of this Protocol, any member of the armed forces of a Party to the conflict who falls into the power of an adverse Party while engaging in espionage shall not have the right to the status of prisoner of war and may be treated as a spy.

• 2 A member of the armed forces of a Party to the conflict who, on behalf of that Party and in territory controlled by an adverse Party, gathers or attempts to gather information shall not be considered as engaging in espionage if, while so acting, he is in the uniform of his armed forces.

• 3 A member of the armed forces of a Party to the conflict who is a resident of territory occupied by an adverse Party and who, on behalf of the Party on which he depends, gathers or attempts to gather information of military value within that territory shall not be considered as engaging in espionage unless he does so through an act of false pretences or deliberately in a clandestine manner. Moreover, such a resident shall not lose his right to the status of prisoner of war and may not be treated as a spy unless he is captured while engaging in espionage.

• 4 A member of the armed forces of a Party to the conflict who is not a resident of territory occupied by an adverse Party and who has engaged in espionage in that territory shall not lose his right to the status of prisoner of war and may not be treated as a spy unless he is captured before he has rejoined the armed forces to which he belongs.

Article 47. Mercenaries

• 1 A mercenary shall not have the right to be a combatant or a prisoner of war.

• 2 A mercenary is any person who:

  • (a) is specially recruited locally or abroad in order to fight in an armed conflict;

  • (b) does, in fact, take a direct part in the hostilities;

  • (c) is motivated to take part in the hostilities essentially by the desire for private gain and, in fact, is promised, by or on behalf of a Party to the conflict, material compensation substantially in excess of that promised or paid to combatants of similar ranks and functions in the armed forces of that Party;

  • (d) is neither a national of a Party to the conflict nor a resident of territory controlled by a Party to the conflict;

  • (e) is not a member of the armed forces of a Party to the conflict; and

  • (f) has not been sent by a State which is not a Party to the conflict on official duty as a member of its armed forces.

PART IV. CIVILIAN POPULATION

SECTION I. GENERAL PROTECTION AGAINST EFFECTS OF HOSTILITIES

Chapter I. BASIC RULE AND FIELD APPLICATION

Article 48. Basic rule

In order to ensure respect for and protection of the civilian population and civilian objects, the Parties to the conflict shall at all times distinguish between the civilian population and combatants and between civilian objects and military objectives and accordingly shall direct their operations only against military objectives.

Article 49. Definition of attacks ad scope of application

• 1 “Attacks” means acts of violence against the adversary, whether in offence or in defence.

• 2 The provisions of this Protocol with respect to attacks apply to all attacks in whatever territory conducted, including the national territory belonging to a Party to the conflict but under the control of an adverse Party,

• 3 The provisions of this Section apply to any land, air or sea warfare which may affect the civilian population, individual civilians or civilian objects on land. They further apply to all attacks from the sea or from the air against objectives on land but do not otherwise affect the rules of international law applicable in armed conflict at sea or in the air.

• 4 The provisions of this Section are additional to the rules concerning humanitarian protection contained in the Fourth Convention, particularly in Part II thereof, and in other international agreements binding upon the High Contracting Parties, as well as to other rules of international law relating to the protection of civilians and civilian objects on land, at sea or in the air against the effects of hostilities.

Chapter II. CIVILIANS AND CIVILIAN POPULATION

Article 50. Definition of civilians and civilian population

• 1 A civilian is any person who does not belong to one of the categories of persons referred to in Article 4 A (1), (2), (3) and (6) of the Third Convention and in Article 43 of this Protocol. In case of doubt whether a person is a civilian, that person shall be considered to be a civilian.

• 2 The civilian population comprises all persons who are civilians.

• 3 The presence within the civilian population of individuals who do not come within the definition of civilians does not deprive the population of its civilian character.

Article 51. Protection of the civilian population

• 1 The civilian population and individual civilians shall enjoy general protection against dangers arising from military operations. To give effect to this protection, the following rules, which are additional to other applicable rules of international law, shall be observed in all circumstances.

• 2 The civilian population as such, as well as individual civilians, shall not be the object of attack. Acts or threats of violence the primary purpose of which is to spread terror among the civilian population are prohibited.

• 3 Civilians shall enjoy the protection afforded by this Section, unless and for such time as they take a direct part in hostilities.

• 4 Indiscriminate attacks are prohibited. Indiscriminate attacks are:

  • (a) those which are not directed at a specific military objective;

  • (b) those which employ a method or means of combat which cannot be directed at a specific military objective; or

  • (c) those which employ a method or means of combat the effects of which cannot be limited as required by this Protocol;

  and consequently, in each such case, are of a nature to strike military objectives and civilians or civilian objects without distinction.

• 5 Among others, the following types of attacks are to be considered as indiscriminate:

  • (a) an attack by bombardment by any methods or means which treats as a single military objective a number of clearly separated and distinct military objectives located in a city, town, village or other area containing a similar concentration of civilians or civilian objects; and

  • (b) an attack which may be expected to cause incidental loss of civilian life, injury to civilians, damage to civilian objects, or a combination thereof, which would be excessive in relation to the concrete and direct military advantage anticipated.

• 6 Attacks against the civilian population or civilians by way of reprisals are prohibited.

• 7 The presence or movements of the civilian population or individual civilians shall not be used to render certain points or areas immune from military operations, in particular in attempts to shield military objectives from attacks or to shield, favour or impede military operations. The Parties to the conflict shall not direct the movement of the civilian population or individual civilians in order to attempt to shield military objectives from attacks or to shield military operations.

• 8 Any violation of these prohibitions shall not release the Parties to the conflict from their legal obligations with respect to the civilian population and civilians, including the obligation to take the precautionary measures provided for in Article 57.

Chapter III. CIVILIAN OBJECTS

Article 52. General protection of civilian objects

• 1 Civilian objects shall not be the object of attack or of reprisals. Civilian objects are all objects which are not military objectives as defined in paragraph 2.

• 2 Attacks shall be limited strictly to military objectives. In so far as objects are concerned, military objectives are limited to those objects which by their nature, location, purpose or use make an effective contribution to military action and whose total or partial destruction, capture or neutralization, in the circumstances ruling at the time, offers a definite military advantage.

• 3 In case of doubt whether an object which is normally dedicated to civilian purposes, such as a place of worship, a house or other dwelling or a school, is being used to make an effective contribution to military action, it shall be presumed not to be so used.

Article 53. Protection of cultural objects and of places of worship

Without prejudice to the provisions of the Hague Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict of 14 May 1954, and of other relevant international instruments, it is prohibited:

• (a) to commit any acts of hostility directed against the historic monuments, works of art or places of worship which constitute the cultural or spiritual heritage of peoples;

• (b) to use such objects in support of the military effort;

• (c) to make such objects the object of reprisals.

Article 54. Protection of objects indispensable to the survival of the civilian population

• 1 Starvation of civilians as a method of warfare is prohibited.

• 2 It is prohibited to attack, destroy, remove or render useless objects indispensable to the survival of the civilian population, such as foodstuffs, agricultural areas for the production of foodstuffs, crops, livestock, drinking water installations and supplies and irrigation works, for the specific purpose of denying them for their sustenance value to the civilian population or to the adverse Party, whatever the motive, whether in order to starve out civilians, to cause them to move away, or for any other motive.

• 3 The prohibitions in paragraph 2 shall not apply to such of the objects covered by it as are used by an adverse Party:

  • (a) as sustenance solely for the members of its armed forces; or

  • (b) if not as sustenance, then in direct support of military action, provided, however, that in no event shall actions against these objects be taken which may be expected to leave the civilian population with such inadequate food or water as to cause its starvation or force its movement.

• 4 These objects shall not be made the object of reprisals.

• 5 In recognition of the vital requirements of any Party to the conflict in the defence of its national territory against invasion, derogation from the prohibitions contained in paragraph 2 may be made by a Party to the conflict within such territory under its own control where required by imperative military necessity.

Article 55. Protection of the natural environment

• 1 Care shall be taken in warfare to protect the natural environment against widespread, long-term and severe damage. This protection includes a prohibition of the use of methods or means of warfare which are intended or may be expected to cause such damage to the natural environment and thereby to prejudice the health or survival of the population.

• 2 Attacks against the natural environment by way of reprisals are prohibited.

Article 56. Protection of works and installations containing dangerous forces

• 1 Works or installations containing dangerous forces, namely dams, dykes and nuclear electrical generating stations, shall not be made the object of attack, even where these objects are military objectives, if such attack may cause the release of dangerous forces and consequent severe losses among the civilian population. Other military objectives located at or in the vicinity of these works or installations shall not be made the object of attack if such attack may cause the release of dangerous forces from the works or installations and consequent severe losses among the civilian population.

• 2 The special protection against attack provided by paragraph 1 shall cease:

  • (a) for a dam or a dyke only if it is used for other than its normal function and in regular, significant and direct support of military operations and if such attack is the only feasible way to terminate such support;

  • (b) for a nuclear electrical generating station only if it provides electric power in regular, significant and direct support of military operations and if such attack is the only feasible way to terminate such support;

  • (c) for other military objectives located at or in the vicinity of these works or installations only if they are used in regular, significant and direct support of military operations and if such attack is the only feasible way to terminate such support.

• 3 In all cases, the civilian population and individual civilians shall remain entitled to all the protection accorded them by international law, including the protection of the precautionary measures provided for in Article 57. If the protection ceases and any of the works, installations or military objectives mentioned in paragraph 1 is attacked, all practical precautions shall be taken to avoid the release of the dangerous forces.

• 4 It is prohibited to make any of the works, installations or military objectives mentioned in paragraph 1 the object of reprisals.

• 5 The Parties to the conflict shall endeavour to avoid locating any military objectives in the vicinity of the works or installations mentioned in paragraph 1. Nevertheless, installations erected for the sole purpose of defending the protected works or installations from attack are permissible and shall not themselves be made the object of attack, provided that they are not used in hostilities except for defensive actions necessary to respond to attacks against the protected works or installations and that their armament is limited to weapons capable only of repelling hostile action against the protected works or installations.

• 6 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict are urged to conclude further agreements among themselves to provide additional protection for objects containing dangerous forces.

• 7 In order to facilitate the identification of the objects protected by this Article, the Parties to the conflict may mark them with a special sign consisting of a group of three bright orange circles placed on the same axis, as specified in Article 16 of Annex I to this Protocol. The absence of such marking in no way relieves any Party to the conflict of its obligations under this Article.

Chapter IV. PRECAUTIONARY MEASURES

Article 57. Precautions in attack

• 1 In the conduct of military operations, constant care shall be taken to spare the civilian population, civilians and civilian objects.

• 2 With respect to attacks, the following precautions shall be taken:

  • (a) those who plan or decide upon an attack shall:

    • (i) do everything feasible to verify that the objectives to be attacked are neither civilians nor civilian objects and are not subject to special protection but are military objectives within the meaning of paragraph 2 of Article 52 and that it is not prohibited by the provisions of this Protocol to attack them;

    • (ii) take all feasible precautions in the choice of means and methods of attack with a view to avoiding, and in any event to minimizing, incidental loss of civilian life, injury to civilians and damage to civilian objects;

    • (iii) refrain from deciding to launch any attack which may be expected to cause incidental loss of civilian life, injury to civilians, damage to civilian objects, or a combination thereof, which would be excessive in relation to the concrete and direct military advantage anticipated;

  • (b) an attack shall be cancelled or suspended if it becomes apparent that the objective is not a military one or is subject to special protection or that the attack may be expected to cause incidental loss of civilian life, injury to civilians, damage to civilian objects, or a combination thereof, which would be excessive in relation to the concrete and direct military advantage anticipated;

  • (c) effective advance warning shall be given of attacks which may affect the civilian population, unless circumstances do not permit.

• 3 When a choice is possible between several military objectives for obtaining a similar military advantage, the objective to be selected shall be that the attack on which may be expected to cause the least danger to civilian lives and to civilian objects.

• 4 In the conduct of military operations at sea or in the air, each Party to the conflict shall, in conformity with its rights and duties under the rules of international law applicable in armed conflict, take all reasonable precautions to avoid losses of civilian lives and damage to civilian objects.

• 5 No provision of this Article may be construed as authorizing any attacks against the civilian population, civilians or civilian objects.

Article 58. Precautions against the effects of attacks

The Parties to the conflict shall, to the maximum extent feasible:

• (a) without prejudice to Article 49 of the Fourth Convention, endeavour to remove the civilian population, individual civilians and civilian objects under their control from the vicinity of military objectives;

• (b) avoid locating military objectives within or near densely populated areas;

• (c) take the other necessary precautions to protect the civilian population, individual civilians and civilian objects under their control against the dangers resulting from military operations.

Chapter V. LOCALITIES AND ZONES UNDER SPECIAL PROTECTION

Article 59. Non-defended localities

• 1 It is prohibited for the Parties to the conflict to attack, by any means whatsoever, non-defended localities.

• 2 The appropriate authorities of a Party to the conflict may declare as a non-defended locality any inhabited place near or in a zone where armed forces are in contact which is open for occupation by an adverse Party. Such a locality shall fulfil the following conditions:

  • (a) all combatants, as well as mobile weapons and mobile military equipment must have been evacuated;

  • (b) no hostile use shall be made of fixed military installations or establishments;

  • (c) no acts of hostility shall be committed by the authorities or by the population; and

  • (d) no activities in support of military operations shall be undertaken.

• 3 The presence, in this locality, of persons specially protected under the Conventions and this Protocol, and of police forces retained for the sole purpose of maintaining law and order, is not contrary to the conditions laid down in paragraph 2.

• 4 The declaration made under paragraph 2 shall be adressed to the adverse Party and shall define and describe, as precisely as possible, the limits of the non-defended locality. The Party to the conflict to which the declaration is addressed shall acknowledge its receipt and shall treat the locality as a non-defended locality unless the conditions laid down in paragraph 2 are not in fact fulfilled, in which event it shall immediately so inform the Party making the declaration. Even if the conditions laid down in paragraph 2 are not fulfilled, the locality shall continue to enjoy the protection provided by the other provisions of this Protocol and the other rules of international law applicable in armed conflict.

• 5 The Parties to the conflict may agree on the establishment of non-defended localities even if such localities do not fulfil the conditions laid down in paragraph 2. The agreement should define and describe, as precisely as possible, the limits of the non-defended locality; if necessary, it may lay down the methods of supervision.

• 6 The Party which is in control of a locality governed by such an agreement shall mark it, so far as possible, by such signs as may be agreed upon with the other Party, which shall be displayed where they are clearly visible, especially on its perimeter and limits and on highways.

• 7 A locality loses its status as a non-defended locality when it ceases to fulfil the conditions laid down in paragraph 2 or in the agreement referred to in paragraph 5. In such an eventuality, the locality shall continue to enjoy the protection provided by the other provisions of this Protocol and the other rules of international law applicable in armed conflict.

Article 60. Demilitarized zones

• 1 It is prohibited for the Parties to the conflict to extend their military operations to zones on which they have conferred by agreement the status of demilitarized zone, if such extension is contrary to the terms of this agreement.

• 2 The agreement shall be an express agreement, may be concluded verbally or in writing, either directly or through a Protecting Power or any impartial humanitarian organization, and may consist of reciprocal and concordant declarations. The agreement may be concluded in peacetime, as well as after the outbreak of hostilities, and should define and describe, as precisely as possible, the limits of the demilitarized zone and, if necessary, lay down the methods of supervision.

• 3 The subject of such an agreement shall normally be any zone which fulfils the following conditions:

  • (a) all combatants, as well as mobile weapons and mobile military equipment, must have been evacuated;

  • (b) no hostile use shall be made of fixed military installations or establishments;

  • (c) no acts of hostility shall be committed by the authorities or by the population; and

  • (d) any activity linked to the military effort must have ceased.

  The Parties to the conflict shall agree upon the interpretation to be given to the condition laid down in sub-paragraph (d) and upon persons to be admitted to the demilitarized zone other than those mentioned in paragraph 4.

• 4 The presence, in this zone, of persons specially protected under the Conventions and this Protocol, and of police forces retained for the sole purpose of maintaining law and order, is not contrary to the conditions laid down in paragraph 3.

• 5 The Party which is in control of such a zone shall mark it, so far as possible, by such signs as may be agreed upon with the other Party, which shall be displayed where they are clearly visible, especially on its perimeter and limits and on highways.

• 6 If the fighting draws near to a demilitarized zone, and if the Parties to the conflict have so agreed, none of them may use the zone for purposes related to the conduct of military operations or unilaterally revoke its status.

• 7 If one of the Parties to the conflict commits a material breach of the provisions of paragraphs 3 or 6, the other Party shall be released from its obligations under the agreement conferring upon the zone the status of demilitarized zone. In such an eventuality, the zone loses its status but shall continue to enjoy the protection provided by the other provisions of this Protocol and the other rules of international law applicable in armed conflict.

Chapter VI. CIVIL DEFENCE

Article 61. Definitions and scope

For the purposes of this Protocol:

• (a) “civil defence” means the performance of some or all of the undermentioned humanitarian tasks intended to protect the civilian population against the dangers, and to help it to recover from the immediate effects, of hostilities or disasters and also to provide the conditions necessary for its survival. These tasks are:

  • (i) warning;

  • (ii) evacuation;

  • (iii) management of shelters;

  • (iv) management of blackout measures;

  • (v) rescue;

  • (vi) medical services, including first aid, and religious assistance;

  • (vii) fire-fighting;

  • (viii) detection and marking of danger areas;

  • (ix) decontamination and similar protective measures;

  • (ix) provision of emergency accommodation and supplies;

  • (xi) emergency assistance in the restoration and maintenance of order in distressed areas;

  • (xii) emergency repair of indispensable public utilities;

  • (xiii) emergency disposal of the dead;

  • (xiv) assistance in the preservation of objects essential for survival;

  • (xv) complementary activities necessary to carry out any of the tasks mentioned above, including, but not limited to, planning and organization;

• (b) “civil defence organizations” means those establishments and other units which are organized or authorized by the competent authorities of a Party to the conflict to perform any of the tasks mentioned under sub-paragraph (a), and which are assigned and devoted exclusively to such tasks;

• (c) “personnel” of civil defence organizations means those persons assigned by a Party to the conflict exclusively to the performance of the tasks mentioned under sub-paragraph (a), including personnel assigned by the competent authority of that Party exclusively to the administration of these organizations;

• (d) “matériel” of civil defence organizations means equipment, supplies and transports used by these organizations for the performance of the tasks mentioned under sub-paragraph (a).

Article 62. General protection

• 1 Civilian civil defence organizations and their personnel shall be respected and protected, subject to the provisions of this Protocol, particularly the provisions of this Section. They shall be entitled to perform their civil defence tasks except in case of imperative military necessity.

• 2 The provisions of paragraph 1 shall also apply to civilians who, although not members of civilian civil defence organizations, respond to an appeal from the competent authorities and perform civil defence tasks under their control.

• 3 Buildings and matériel used or civil defence purposes and shelters provided for the civilian population are covered by Article 52. Objects used for civil defence purposes may not be destroyed or diverted from their proper use except by the Party to which they belong.

Article 63. Civil defence in occupied territories

• 1 In occupied territories, civilian civil defence organizations shall receive from the authorities the facilities necessary for the performance of their tasks. In no circumstances shall their personnel be compelled to perform activities which would interfere with the proper performance of these tasks. The Occupying Power shall not change the structure or personnel of such organizations in any way which might jeopardize the efficient performance of their mission. These organizations shall not be required to give priority to the nationals or interests of that Power.

• 2 The Occupying Power shall not compel, coerce or induce civilian civil defence organizations to perform their tasks in any manner prejudicial to the interests of the civilian population.

• 3 The Occupying Power may disarm civil defence personnel for reasons of security.

• 4 The Occupying Power shall neither divert from their proper use nor requisition buildings or matériel belonging to or used by civil defence organizations if such diversion or requisition would be harmful to the civilian population.

• 5 Provided that the general rule in paragraph 4 continues to be observed, the Occupying Power may requisition or divert these resources, subject to the following particular conditions:

  • (a) that the buildings or matériel are necessary for other needs of the civilian population; and

  • (b) that the requisition or diversion continues only while such necessity exists.

• 6 The Occupying Power shall neither divert nor requisition shelters provided for the use of the civilian population or needed by such population.

Article 64. Civilian civil defence organizations of neutral or other States not Parties to the conflict and international co-ordinating organizations

• 1 Articles 62, 63, 65 and 66 shall also apply to the personnel and matériel of civilian civil defence organizations of neutral or other States not Parties to the conflict which perform civil defence tasks mentioned in Article 61 in the territory of a Party to the conflict, with the consent and under the control of that Party. Notification of such assistance shall be given as soon as possible to any adverse Party concerned. In no circumstances shall this activity be deemed to be an interference in the conflict. This activity should, however, be performed with due regard to the security interests of the Parties to the conflict concerned.

• 2 The Parties to the conflict receiving the assistance referred to in paragraph 1 and the High Contracting Parties granting it should facilitate international co-ordination of such civil defence actions when appropriate. In such cases the relevant international organizations are covered by the provisions of this Chapter.

• 3 In occupied territories, the Occupying Power may only exclude or restrict the activities of civilian civil defence organizations of neutral or other States not Parties to the conflict and of international co-ordinating organizations if it can ensure the adequate performance of civil defence tasks from its own resources or those of the occupied territory.

Article 65. Cessation of protection

• 1 The protection to which civilian civil defence organizations, their personnel, buildings, shelters and matériel are entitled shall not cease unless they commit or are used to commit, outside their proper tasks, acts harmful to the enemy. Protection may, however, cease only after a warning has been given setting, whenever appropriate, a reasonable time-limit, and after such warning has remained unheeded.

• 2 The following shall not be considered as acts harmful to the enemy:

  • (a) that civil defence tasks are carried out under the direction or control of military authorities;

  • (b) that civilian civil defence personnel co-operate with military personnel in the performance of civil defence tasks, or that some military personnel are attached to civilian civil defence organizations;

  • (c) that the performance of civil defence tasks may incidentally benefit military victims, particularly those who are hors de combat.

• 3 It shall also not be considered as an act harmful to the enemy that civilian civil defence personnel bear light individual weapons for the purpose of maintaining order or for self-defence. However, in areas where land fighting is taking place or is likely to take place, the Parties to the conflict shall undertake the appropriate measures to limit these weapons to handguns, such as pistols of revolvers, in order to assist in distinguishing between civil defence personnel and combatants. Although civil defence personnel bear other light individual weapons in such areas, they shall nevertheless be respected and protected as soon as they have been recognized as such.

• 4 The formation of civilian civil defence organizations along military lines, and compulsory service in them, shall also not deprive them of the protection conferred by this Chapter.

Article 66. Identification

• 1 Each Party to the conflict shall endeavour to ensure that its civil defence organizations, their personnel, buildings and matériel, are identifiable while they are exclusively devoted to the performance of civil defence tasks. Shelters provided for the civilian population should be similarly identifiable.

• 2 Each Party to the conflict shall also endeavour to adopt and implement methods and procedures which will make it possible to recognize civilian shelters as well as civil defence personnel, buildings and matériel on which the international distinctive sign of civil defence is displayed.

• 3 In occupied territories and in areas where fighting is taking place or is likely to take place, civilian civil defence personnel should be recognizable by the international distinctive sign of civil defence and by an identity card certifying their status.

• 4 The international distinctive sign of civil defence is an equilateral blue triangle on an orange ground when used for the protection of civil defence organizations, their personnel, buildings and matériel and for civilian shelters.

• 5 In addition to the distinctive sign, Parties to the conflict may agree upon the use of distinctive signals for civil defence identification purposes.

• 6 The application of the provisions of paragraphs 1 to 4 is governed by Chapter V of Annex I to this Protocol.

• 7 In time of peace, the sign described in paragraph 4 may, with the consent of the competent national authorities, be used for civil defence identification purposes.

• 8 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall take the measures necessary to supervise the display of the international distinctive sign of civil defence and to prevent and repress any misuse thereof.

• 9 The identification of civil defence medical and religious personnel, medical units and medical transports is also governed by Article 18.

Article 67. Members of the armed forces and military units assigned to civil defence organizations

• 1 Members of the armed forces and military units assigned to civil defence organizations shall be respected and protected, provided that:

  • (a) such personnel and such units are permanently assigned and exclusively devoted to the performance of any of the tasks mentioned in Article 61;

  • (b) if so assigned, such personnel do not perform any other military duties during the conflict;

  • (c) such personnel are clearly distinguishable from the members of the armed forces by prominently displaying the international distinctive sign of civil defence, which shall be as large as appropriate, and such personnel are provided with the identity card referred to in Chapter V of Annex I to this Protocol certifying their status;

  • (d) such personnel and such units are equipped only with light individual weapons for the purpose of maintaining order or for self-defence. The provisions of Article 65, paragraph 3 shall also apply in this case;

  • (e) such personnel do not participate directly in hostilities, and do not commit, or are not used to commit, outside their civil defence tasks, acts harmful to the adverse Party;

  • (f) such personnel and such units perform their civil defence tasks only within the national territory of their party.

  The non-observance of the conditions stated in (e) above by any member of the armed forces who is bound by the conditions prescribed in (a) and (b) above is prohibited.

• 2 Military personnel serving within civil defence organizations shall, if they fall into the power of an adverse Party, be prisoners of war. In occupied territory they may, but only in the interest of the civilian population of that territory, be employed on civil defence tasks in so far as the need arises, provided however that, if such work is dangerous, they volunteer for such tasks.

• 3 The buildings and major items of equipment and transports of military units assigned to civil defence organizations shall be clearly marked with the international distinctive sign of civil defence. This distinctive sign shall be as large as appropriate.

• 4 The matériel and buildings of military units permanently assigned to civil defence organizations and exclusively devoted to the performance of civil defence tasks shall, if they fall into the hands of an adverse Party, remain subject to the laws of war. They may not be diverted from their civil defence purpose so long as they are required for the performance of civil defence tasks, except in case of imperative military necessity, unless previous arrangements have been made for adequate provision for the needs of the civilian population.

SECTION II. RELIEF IN FAVOUR OF THE CIVILIAN POPULATION

Article 68. Field of application

The provisions of this Section apply to the civilian population as defined in this Protocol and are supplementary to Articles 23, 55, 59, 60, 61 and 62 and other relevant provisions of the Fourth Convention.

Article 69. Basic needs in occupied territories

• 1 In addition to the duties specified in Article 55 of the Fourth Convention concerning food and medical supplies, the Occupying Power shall, to the fullest extent of the means available to it and without any adverse distinction, also ensure the provision of clothing, bedding, means of shelter, other supplies essential to the survival of the civilian population of the occupied territory and objects necessary for religious worship.

• 2 Relief actions for the benefit of the civilian population of occupied territories are governed by Articles 59, 60, 61, 62, 108, 109, 110 and 111 of the Fourth Convention, and by Article 71 of this Protocol, and shall be implemented without delay.

Article 70. Relief actions

• 1 If the civilian population of any territory under the control of a Party to the conflict, other than occupied territory, is not adequately provided with the supplies mentioned in Article 69, relief actions which are humanitarian and impartial in character and conducted without any adverse distinction shall be undertaken, subject to the agreement of the Parties concerned in such relief actions. Offers of such relief shall not be regarded as interference in the armed conflict or as unfriendly acts. In the distribution of relief consignments, priority shall be given to those persons, such as children, expectant mothers, maternity cases and nursing mothers, who, under the Fourth Convention or under this Protocol, are to be accorded privileged treatment or special protection.

• 2 The Parties to the conflict and each High Contracting Party shall allow and facilitate rapid and unimpeded passage of all relief consignments, equipment and personnel provided in accordance with this Section, even if such assistance is destined for the civilian population of the adverse Party.

• 3 The Parties to the conflict and each High Contracting Party which allow the passage of relief consignments, equipment and personnel in accordance with paragraph 2:

  • (a) shall have the right to prescribe the technical arrangements, including search, under which such passage is permitted;

  • (b) may make such permission conditional on the distribution of this assistance being made under the local supervision of a Protecting Power;

  • (c) shall, in no way whatsoever, divert relief consignments from the purpose for which they are intended nor delay their forwarding, except in cases of urgent necessity in the interest of the civilian population concerned.

• 4 The Parties to the conflict shall protect relief consignments and facilitate their rapid distribution.

• 5 The Parties to the conflict and each High Contracting Party concerned shall encourage and facilitate effective international co-ordination of the relief actions referred to in paragraph 1.

Article 71. Personnel participating in relief actions

• 1 Where necessary, relief personnel may form part of the assistance provided in any relief action, in particular for the transportation and distribution of relief consignments; the participation of such personnel shall be subject to the approval of the Party in whose territory they will carry out their duties.

• 2 Such personnel shall be respected and protected.

• 3 Each Party in receipt of relief consignments shall, to the fullest extent practicable, assist the relief personnel referred to in paragraph 1 in carrying out their relief mission. Only in case of imperative military necessity may the activities of the relief personnel be limited or their movements temporarily restricted.

• 4 Under no circumstances may relief personnel exceed the terms of their mission under this Protocol. In particular they shall take account of the security requirements of the Party in whose territory they are carrying out their duties. The mission of any of the personnel who do not respect these conditions may be terminated.

SECTION III. TREATMENT OF PERSONS IN THE POWER OF A PARTY TO THE CONFLICT

Chapter I. FIELD OF APPLICATION AND PROTECTION OF PERSONS AND OBJECTS

Article 72. Field of application

The provisions of this Section are additional to the rules concerning humanitarian protection of civilians and civilian objects in the power of a Party to the conflict contained in the Fourth Convention, particularly Parts I and III thereof, as well as to other applicable rules of international law relating to the protection of fundamental human rights during international armed conflict.

Article 73. Refugees and stateless persons

Persons who, before the beginning of hostilities, were considered as stateless persons or refugees under the relevant international instruments accepted by the Parties concerned or under the national legislation or the State of refuge or State of residence shall be protected persons within the meaning of Parts I and III of the Fourth Convention, in all circumstances and without any adverse distinction.

Article 74. Reunion of dispersed families

The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall facilitate in every possible way the reunion of families dispersed as a result of armed conflicts and shall encourage in particular the work of the humanitarian organizations engaged in this task in accordance with the provisions of the Conventions and of this Protocol and in conformity with their respective security regulations.

Article 75. Fundamental guarantees

• 1 In so far as they are affected by a situation referred to in Article 1 of this Protocol, persons who are in the power of a Party to the conflict and who do not benefit from more favourable treatment under the Convention or under this Protocol shall be treated humanely in all circumstances and shall enjoy, as a minimum, the protection provided by this Article without any adverse distinction based upon race, colour, sex, language, religion or belief, political or other opinion, national or social origin, wealth, birth or other status, or on any other similar criteria. Each Party shall respect the person, honour, convictions and religious practices of all such persons.

• 2 The following acts are and shall remain prohibited at any time and in any place whatsoever, whether committed by civilian or by military agents:

  • (a) violence to the life, health, or physical or mental well-being of persons, in particular:

    • (i) murder;

    • (ii) torture of all kinds, whether physical or mental;

    • (iii) corporal punishment; and

    • (iv) mutilation;

  • (b) outrages upon personal dignity, in particular humiliating and degrading treatment, enforced prostitution and any form of indecent assault;

  • (c) the taking of hostages;

  • (d) collective punishments; and

  • (e) threats to commit any of the foregoing acts.

• 3 Any person arrested, detained or interned for actions related to the armed conflict shall be informed promptly, in a language he understands, of the reasons why these measures have been taken. Except in cases of arrest or detention for penal offences, such persons shall be released with the minimum delay possible and in any event as soon as the circumstances justifying the arrest, detention or internment have ceased to exist.

• 4 No sentence may be passed and no penalty may be executed on a person found guilty of a penal offence related to the armed conflict except pursuant to a conviction pronounced by an impartial and regularly constituted court respecting the generally recognized principles of regular judicial procedure, which include the following:

  • (a) the procedure shall provide for an accused to be informed without delay of the particulars of the offence alleged against him and shall afford the accused before and during his trial all necessary rights and means of defence;

  • (b) no one shall be convicted of an offence except on the basis of individual penal responsibility;

  • (c) no one shall be accused or convicted of a criminal offence on account of any act or omission which did not constitute a criminal offence under the national or international law to which he was subject at the time when it was committed; nor shall a heavier penalty be imposed than that which was applicable at the time when the criminal offence was committed; if, after the commission of the offence, provision is made by law for the imposition of a lighter penalty, the offender shall benefit thereby;

  • (d) anyone charged with an offence is presumed innocent until proved guilty according to law;

  • (e) anyone charged with an offence shall have the right to be tried in his presence;

  • (f) no one shall be compelled to testify against himself or to confess guilt;

  • (g) anyone charged with an offence shall have the right to examine, or have examined, the witnesses against him and to obtain the attendance and examination of witnesses on his behalf under the same conditions as witnesses against him;

  • (h) no one shall be prosecuted or punished by the same Party for an offence in respect of which a final judgement acquitting or convicting that person has been previously pronounced under the same law and judicial procedure;

  • (i) anyone prosecuted for an offence shall have the right to have the judgement pronounced publicly; and

  • (j) a convicted person shall be advised on conviction of his judicial and other remedies and of the time-limits within which they may be exercised.

• 5 Women whose liberty has been restricted for reasons related to the armed conflict shall be held in quarters separated from men’s quarters. They shall be under the immediate supervision of women. Nevertheless, in cases where families are detained or interned, they shall, whenever possible, be held in the same place and accommodated as family units.

• 6 Persons who are arrested, detained or interned for reasons related to the armed conflict shall enjoy the protection provided by this Article until their final release, repatriation or re-establishment, even after the end of the armed conflict.

• 7 In order to avoid any doubt concerning the prosecution and trial of persons accused of war crimes or crimes against humanity, the following principles shall apply:

  • (a) persons who are accused of such crimes should be submitted for the purpose of prosecution and trial in accordance with the applicable rules of international law; and

  • (b) any such persons who do not benefit from more favourable treatment under the Conventions or this Protocol shall be accorded the treatment provided by this Article, whether or not the crimes of which they are accused constitute grave breaches of the Conventions or of this Protocol.

• 8 No provision of this Article may be construed as limiting or infringing any other more favourable provision granting greater protection, under any applicable rules of international law, to persons covered by paragraph 1.

Chapter II. MEASURES IN FAVOUR OF WOMEN AND CHILDREN

Article 76. Protection of women

• 1 Women shall be the object of special respect and shall be protected in particular against rape, forced prostitution and any other form of indecent assault.

• 2 Pregnant women and mothers having dependent infants who are arrested, detained or interned for reasons related to the armed conflict, shall have their cases considered with the utmost priority.

• 3 To the maximum extent feasible, the Parties to the conflict shall endeavour to avoid the pronouncement of the death penalty on pregnant women or mothers having dependent infants, for an offence related to the armed conflict. The death penalty for such offences shall not be executed on such women.

Article 77. Protection of children

• 1 Children shall be the object of special respect and shall be protected against any form of indecent assault. The Parties to the conflict shall provide them with the care and aid they require, whether because of their age or for any other reason.

• 2 The Parties to the conflict shall take all feasible measures in order that children who have not attained the age of fifteen years do not take a direct part in hostilities and, in particular, they shall refrain from recruiting them into their armed forces. In recruiting among those persons who have attained the age of fifteen years but who have not attained the age of eighteen years, the Parties to the conflict shall endeavour to give priority to those who are oldest.

• 3 If, in exceptional cases, despite the provisions of paragraph 2, children who have not attained the age of fifteen years take a direct part in hostilities and fall into the power of an adverse Party, they shall continue to benefit from the special protection accorded by this Article, whether or not they are prisoners of war.

• 4 If arrested, detained or interned for reasons related to the armed conflict, children shall be held in quarters separate from the quarters of adults, except where families are accommodated as family units as provided in Article 75, paragraph 5.

• 5 The death penalty for an offence related to the armed conflict shall not be executed on persons who had not attained the age of eighteen years at the time the offence was committed.

Article 78. Evacuation of children

• 1 No Party to the conflict shall arrange for the evacuation of children, other than its own nationals, to a foreign country except for a temporary evacuation where compelling reasons of the health or medical treatment of the children or, except in occupied territory, their safety, so require. Where the parents or legal guardians can be found, their written consent to such evacuation is required. If these persons cannot be found, the written consent to such evacuation of the persons who by law or custom are primarily responsible for the care of the children is required.

  Any such evacuation shall be supervised by the Protecting Power in agreement with the Parties concerned, namely, the Party arranging for the evacuation, the Party receiving the children and any Parties whose nationals are being evacuated. In each case, all Parties to the conflict shall take all feasible precautions to avoid endangering the evacuation.

• 2 Whenever an evacuation occurs pursuant to paragraph 1, each child’s education, including his religious and moral education as his parents desire, shall be provided while he is away with the greatest possible continuity.

• 3 With a view to facilitating the return to their families and country of children evacuated pursuant to this Article, the authorities of the Party arranging for the evacuation and, as appropriate, the authorities of the receiving country shall establish for each child a card with photographs, which they shall send to the Central Tracing Agency of the International Committee of the Red Cross. Each card shall bear, whenever possible, and whenever it involves no risk of harm to the child, the following information:

  • (a) surname(s) of the child;

  • (b) the child’s first name(s);

  • (c) the child’s sex;

  • (d) the place and date of birth (or, if that date is not known, the approximate age);

  • (e) the father’s full name;

  • (f) the mother’s full name and her maiden name;

  • (g) the child’s next-of-kin;

  • (h) the child’s nationality;

  • (i) the child's native language, and any other languages he speaks;

  • (j) the address of the child's family;

  • (k) any identification number for the child;

  • (l) the child’s state of health;

  • (m) the child's blood group;

  • (n) any distinguishing features;

  • (o) the date on which and the place where the child was found;

  • (p) the date on which and the place from which the child left the country;

  • (q) the child’s religion, if any;

  • (r) the child’s present address in the receiving country;

  • (s) should the child die before his return, the date, place and circumstances of death and place of interment.

Chapter III. JOURNALISTS

Article 79. Measures of protection for journalists

• 1 Journalists engaged in dangerous professional missions in areas of armed conflict shall be considered as civilians within the meaning of Article 50, paragraph 1.

• 2 They shall be protected as such under the Conventions and this Protocol, provided that they take no action adversely affecting their status as civilians, and without prejudice to the right of war correspondents accredited to the armed forces to the status provided for in Article 4 A (4) of the Third Convention.

• 3 They may obtain an identity card similar to the model in Annex II of this Protocol. This card, which shall be issued by the government of the State of which the journalist is a national or in whose territory he resides or in which the news medium employing him is located, shall attest to his status as a journalist.

PART V. EXECUTION OF THE CONVENTIONS AND OF THIS PROTOCOL

SECTION I. GENERAL PROVISIONS

Article 80. Measures for execution

• 1 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall without delay take all necessary measures for the execution of their obligations under the Conventions and this Protocol.

• 2 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall give orders and instructions to ensure observance of the Conventions and this Protocol, and shall supervise their execution.

Article 81. Activities of the Red Cross and other humanitarian organizations

• 1 The Parties to the conflict shall grant to the International Committee of the Red Cross all facilities within their power so as to enable it to carry out the humanitarian functions assigned to it by the Conventions and this Protocol in order to ensure protection and assistance to the victims of conflicts; the International Committee of the Red Cross may also carry out any other humanitarian activities in favour of these victims, subject to the consent of the Parties to the conflict concerned.

• 2 The Parties to the conflict shall grant to their respective Red Cross (Red Crescent, Red Lion and Sun) organizations the facilities necessary for carrying out their humanitarian activities in favour of the victims of the conflict, in accordance with the provisions of the Conventions and this Protocol and the fundamental principles of the Red Cross as formulated by the International Conferences of the Red Cross.

• 3 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall facilitate in every possible way the assistance which Red Cross (Red Crescent, Red Lion and Sun) organizations and the League of Red Cross Societies extend to the victims of conflicts in accordance with the provisions of the Conventions and this Protocol and with the fundamental principles of the Red Cross as formulated by the International Conferences of the Red Cross.

• 4 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall, as far as possible, make facilities similar to those mentioned in paragraphs 2 and 3 available to the other humanitarian organizations referred to in the Conventions and this Protocol which are duly authorized by the respective Parties to the conflict and which perform their humanitarian activities in accordance with the provisions of the Conventions and this Protocol.

Article 82. Legal advisers in armed forces

The High Contracting Parties at all times, and the Parties to the conflict in time of armed conflict, shall ensure that legal advisers are available, when necessary, to advise military commanders at the appropriate level on the application of the Conventions and this Protocol and on the appropriate instruction to be given to the armed forces on this subject.

Article 83. Dissemination

• 1 The High Contracting Parties undertake, in time of peace as in time of armed conflict, to disseminate the Conventions and this Protocol as widely as possible in their respective countries and, in particular, to include the study thereof in their programmes of military instruction and to encourage the study thereof by the civilian population, so that those instruments may become known to the armed forces and to the civilian population.

• 2 Any military or civilian authorities who, in time of armed conflict, assume responsibilities in respect of the application of the Conventions and this Protocol shall be fully acquainted with the text thereof.

Article 84. Rules of application

The High Contracting Parties shall communicate to one another, as soon as possible, through the depositary and, as appropriate, through the Protecting Powers, their official translations of this Protocol, as well as the laws and regulations which they may adopt to ensure its application.

SECTION II. REPRESSION OF BREACHES OF THE CONVENTIONS AND OF THIS PROTOCOL

Article 85. Repression of breaches of this Protocol

• 1 The provisions of the Conventions relating to the repression of breaches and grave breaches, supplemented by this Section, shall apply to the repression of breaches and grave breaches of this Protocol.

• 2 Acts described as grave breaches in the Conventions are grave breaches of this Protocol if committed against persons in the power of an adverse Party protected by Articles 44, 45 and 73 of this Protocol, or against the wounded, sick and shipwrecked of the adverse Party who are protected by this Protocol, or against those medical or religious personnel, medical units or medical transports which are under the control of the adverse Party and are protected by this Protocol.

• 3 In addition to the grave breaches defined in Article 11, the following acts shall be regarded as grave breaches of this Protocol, when committed wilfully, in violation of the relevant provisions of this Protocol, and causing death or serious injury to body or health:

  • (a) making the civilian population or individual civilians the object of attack;

  • (b) launching an indiscriminate attack affecting the civilian population or civilian objects in the knowledge that such attack will cause excessive loss of life, injury to civilians or damage to civilian objects, as defined in Article 57, paragraph 2 (a) (iii);

  • (c) launching an attack against works or installations containing dangerous forces in the knowledge that such attack will cause excessive loss of life, injury to civilians or damage to civilian objects, as defined in Article 57, paragraph 2 (a) (iii);

  • (d) making non-defended localities and demilitarized zones the object of attack;

  • (e) making a person the object of attack in the knowledge that he is hors de combat;

  • (f) the perfidious use, in violation of Article 37, of the distinctive emblem of the red cross, red crescent or red lion and sun or of other protective signs recognized by the Conventions or this Protocol.

• 4 In addition to the grave breaches defined in the preceding paragraphs and in the Conventions, the following shall be regarded as grave breaches of this Protocol, when committed wilfully and in violation of the Conventions or the Protocol:

  • (a) the transfer by the Occupying Power of parts of its own civilian population into the territory it occupies, or the deportation or transfer of all or parts of the population of the occupied territory within or outside this territory, in violation of Article 49 of the Fourth Convention;

  • (b) unjustifiable delay in the repatriation of prisoners of war or civilians;

  • (c) practices of apartheid and other inhuman and degrading practices involving outrages upon personal dignity, based on racial discrimination;

  • (d) making the clearly recognized historic monuments, works of art or places of worship which constitute the cultural or spiritual heritage of peoples and to which special protection has been given by special arrangement, for example, within the framework of a competent international organization, the object of attack, causing as a result extensive destruction thereof, where there is no evidence of the violation by the adverse Party of Article 53, sub-paragraph (b), and when such historic monuments, works of art and places of worship are not located in the immediate proximity of military objectives;

  • (e) depriving a person protected by the Conventions or referred to in paragraph 2 of this Article of the rights of fair and regular trial.

• 5 Without prejudice to the application of the Conventions and of this Protocol, grave breaches of these instruments shall be regarded as war crimes.

Article 86. Failure to act

• 1 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall repress grave breaches, and take measures necessary to suppress all other breaches, of the Conventions or of this Protocol which result from a failure to act when under a duty to do so.

• 2 The fact that a breach of the Conventions or of this Protocol was committed by a subordinate does not absolve his superiors from penal or disciplinary responsibility, as the case may be, if they knew, or had information which should have enabled them to conclude in the circumstances at the time, that he was committing or was going to commit such a breach and if they did not take all feasible measures within their power to prevent or repress the breach.

Article 87. Duty of commanders

• 1 The High Contracting Parties and the Parties to the conflict shall require military commanders, with respect to members of the armed forces under their command and other persons under their control, to prevent and, where necessary, to suppress and to report to competent authorities breaches of the Conventions and of this Protocol.

• 2 In order to prevent and suppress breaches, the High Contracting Parties and Parties to the conflict shall require that, commensurate with their level of responsibility, commanders ensure that members of the armed forces under their command are aware of their obligations under the Conventions and this Protocol.

• 3 The High Contracting Parties and Parties to the conflict shall require any commander who is aware that subordinates or other persons under his control are going to commit or have committed a breach of the Conventions or of this Protocol, to initiate such steps as are necessary to prevent such violations of the Conventions or this Protocol, and, where appropriate, to initiate disciplinary or penal action against violators thereof.

Article 88. Mutual assistance in criminal matters

• 1 The High Contracting Parties shall afford one another the greatest measure of assistance in connexion with criminal proceedings brought in respect of grave breaches of the Conventions or of this Protocol.

• 2 Subject to the rights and obligations established in the Conventions and in Article 85, paragraph 1, of this Protocol, and when circumstances permit, the High Contracting Parties shall co-operate in the matter of extradition. They shall give due consideration to the request of the State in whose territory the alleged offence has occurred.

• 3 The law of the High Contracting Party requested shall apply in all cases. The provisions of the preceding paragraphs shall not, however, affect the obligations arising from the provisions of any other treaty of a bilateral or multilateral nature which governs or will govern the whole or part of the subject of mutual assistance in criminal matters.

Article 89. Co-operation

In situations of serious violations of the Conventions or of this Protocol, the High Contracting Parties undertake to act, jointly or individually, in co-operation with the United Nations and in conformity with the United Nations Charter.

Article 90. International Fact-Finding Commission

• 1

  • (a) An International Fact-Finding Commission (hereinafter referred to as “the Commission”) consisting of fifteen members of high moral standing and acknowledged impartiality shall be established.

  • (b) When not less than twenty High Contracting Parties have agreed to accept the competence of the Commission pursuant to paragraph 2, the depositary shall then, and at intervals of five years thereafter, convene a meeting of representatives of those High Contracting Parties for the purpose of electing the members of the Commission. At the meeting, the representatives shall elect the members of the Commission by secret ballot from a list of persons to which each of those High Contracting Parties may nominate one person.

  • (c) The members of the Commission shall serve in their personal capacity and shall hold office until the election of new members at the ensuing meeting.

  • (d) At the election, the High Contracting Parties shall ensure that the persons to be elected to the Commission individually possess the qualifications required and that, in the Commission as a whole, equitable geographical representation is assured.

  • (e) In the case of a casual vacancy, the Commission itself shall fill the vacancy, having due regard to the provisions of the preceding sub-paragraphs.

  • (f) The depositary shall make available to the Commission the necessary administrative facilities for the performance of its functions.

• 2

  • (a) The High Contracting Parties may at the time of signing, ratifying or acceding to the Protocol, or at any other subsequent time, declare that they recognize ipso facto and without special agreement in relation to any other High Contracting Party accepting the same obligation, the competence of the Commission to enquire into allegations by such other Party, as authorized by this Article.

  • (b) The declarations referred to above shall be deposited with the depositary, which shall transmit copies thereof to the High Contracting Parties.

  • (c) The Commission shall be competent to:

    • (i) aquire into any facts alleged to be a grave breach as defined in the Conventions and this Protocol or other serious violation of the Conventions or of this Protocol;

    • (ii) facilitate, through its good offices, the restoration of an attitude of respect for the Conventions and this Protocol.

  • (d) In other situations, the Commission shall institute an enquiry at the request of a Party to the conflict only with the consent of the other Party or Parties concerned.

  • (e) Subject to the foregoing provisions of this paragraph, the provisions of Article 52 of the First Convention, Article 53 of the Second Convention, Article 132 of the Third Convention and Article 149 of the Fourth Convention shall continue to apply to any alleged violation of the Conventions and shall extend to any alleged violation of this Protocol.

• 3

  • (a) Unless otherwise agreed by the Parties concerned, all enquiries shall be undertaken by a Chamber consisting of seven members appointed as follows:

    • (i) five members of the Commission, not nationals of any Party to the conflict, appointed by the President of the Commission on the basis of equitable representation of the geographical areas, after consultation with the Parties to the conflict;

    • (ii) two ad hoc members, not nationals of any Party to the conflict, one to be appointed by each side.

  • (b) Upon receipt of the request for an enquiry, the President of the Commission shall specify an appropriate time-limit for setting up a Chamber. If any ad hoc member has not been appointed within the time-limit, the President shall immediately appoint such additional member or members of the Commission as may be necessary to complete the membership of the Chamber.

• 4

  • (a) The Chamber set up under paragraph 3 to undertake an enquiry shall invite the Parties to the conflict to assist it and to present evidence. The Chamber may also seek such other evidence as it deems appropriate and may carry out an investigation of the situation in loco.

  • (b) All evidence shall be fully disclosed to the Parties, which shall have the right to comment on it to the Commission.

  • (c) Each Party shall have the right to challenge such evidence.

• 5

  • (a) The Commission shall submit to the Parties a report on the findings of fact of the Chamber, with such recommendations as it may deem appropriate.

  • (b) If the Chamber is unable to secure sufficient evidence for factual and impartial findings, the Commission shall state the reasons for that inability.

  • (c) The Commission shall not report its findings publicly, unless all the Parties to the conflict have requested the Commission to do so.

• 6 The Commission shall establish its own rules, including rules for the presidency of the Commission and the presidency of the Chamber. Those rules shall ensure that the functions of the President of the Commission are exercised at all times and that, in the case of an enquiry, they are exercised by a person who is not a national of a Party to the conflict.

• 7 The administrative expenses of the Commission shall be met by contributions from the High Contracting Parties which made declarations under paragraph 2, and by voluntary contributions. The Party or Parties to the conflict requesting an enquiry shall advance the necessary funds for expenses incurred by a Chamber and shall be reimbursed by the Party or Parties against which the allegations are made to the extent of fifty per cent of the costs of the Chamber. Where there are counter-allegations before the Chamber each side shall advance fifty per cent of the necessary funds.

Article 91. Responsibility

A Party to the conflict which violates the provisions of the Conventions or of this Protocol shall, if the case demands, be liable to pay compensation. It shall be responsible for all acts committed by persons forming part of its armed forces.

PART VI. FINAL PROVISIONS

Article 92. Signature

This Protocol shall be open for signature by the Parties to the Conventions six months after the signing of the Final Act and will remain open for a period of twelve months.

Article 93. Ratification

This Protocol shall be ratified as soon as possible. The instruments of ratification shall be deposited with the Swiss Federal Council, depositary of the Conventions.

Article 94. Accession

This Protocol shall be open for accession by any Party to the Conventions which has not signed it. The instruments of accession shall be deposited with the depositary.

Article 95. Entry into force

• 1 This Protocol shall enter into force six months after two instruments of ratification or accession have been deposited.

• 2 For each Party to the Conventions thereafter ratifying or acceding to this Protocol, it shall enter into force six months after the deposit by such Party of its instrument of ratification or accession.

Article 96. Treaty relations upon entry into force of this Protocol

• 1 When the Parties to the Conventions are also Parties to this Protocol, the Conventions shall apply as supplemented by this Protocol.

• 2 When one of the Parties to the conflict is not bound by this Protocol, the Parties to the Protocol shall remain bound by it in their mutual relations. They shall furthermore be bound by this Protocol in relation to each of the Parties which are not bound by it, if the latter accepts and applies the provisions thereof.

• 3 The authority representing a people engaged against a High Contracting Party in an armed conflict of the type referred to in Article 1, paragraph 4, may undertake to apply the Conventions and this Protocol in relation to that conflict by means of a unilateral declaration addressed to the depositary. Such declaration shall, upon its receipt by the depositary, have in relation to that conflict the following effects:

  • (a) the Conventions and this Protocol are brought into for the said authority as a Party to the conflict with immediate effect;

  • (b) the said authority assumes the same rights and obligations as those which have been assumed by a High Contracting Party to the Conventions and this Protocol; and

  • (c) the Convention and this Protocol are equally binding upon all Parties to the conflict.

Article 97. Amendment

• 1 Any High Contracting Party may propose amendments to this Protocol. The text of any proposed amendment shall be communicated to the depositary, which shall decide, after consultation with all the High Contracting Parties and the International Committee of the Red Cross, whether a conference should be convened to consider the proposed amendment.

• 2 The depositary shall invite to that conference all the High Contracting Parties as well as the Parties to the Conventions, whether or not they are signatories of this Protocol.

Article 98. Revision of Annex I

• 1 Not later than four years after the entry into force of this Protocol and thereafter at intervals of not less than four years, the International Committee of the Red Cross shall consult the High Contracting Parties concerning Annex I to this Protocol and, if it considers it necessary, may propose a meeting of technical experts to review Annex I and to propose such amendments to it as may appear to be desirable. Unless, within six months of the communication of a proposal for such a meeting to the High Contracting Parties, one third of them object, the International Committee of the Red Cross shall convene the meeting, inviting also observers of appropriate international organizations. Such a meeting shall also be convened by the International Committee of the Red Cross at any time at the request of one third of the High Contracting Parties.

• 2 The depositary shall convene a conference of the High Contracting Parties and the Parties to the Conventions to consider amendments proposed by the meeting of technical experts if, after that meeting, the International Committee of the Red Cross or one third of the High Contracting Parties so request.

• 3 Amendments to Annex I may be adopted at such a conference by a two-thirds majority of the High Contracting Parties present and voting.

• 4 The depositary shall communicate any amendment so adopted to the High Contracting Parties and to the Parties to the Conventions. The amendment shall be considered to have been accepted at the end of a period of one year after it has been so communicated, unless within that period a declaration of non-acceptance of the amendment has been communicated to the depositary by not less than one third of the High Contracting Parties.

• 5 An amendment considered to have been accepted in accordance with paragraph 4 shall enter into force three months after its acceptance for all High Contracting Parties other than those which have made a declaration of non-acceptance in accordance with that paragraph. Any Party making such a declaration may at any time withdraw it and the amendment shall then enter into force for that Party three months thereafter.

• 6 The depositary shall notify the High Contracting Parties and the Parties to the Conventions of the entry into force of any amendment, of the Parties bound thereby, of the date of its entry into force in relation to each Party, of declarations of non-acceptance made in accordance with paragraph 4, and of withdrawals of such declarations.

Article 99. Denunciation

• 1 In case a High Contracting Party should denounce this Protocol, the denunciation shall only take effect one year after receipt of the instrument of denunciation. If, however, on the expiry of that year the denouncing Party is engaged in one of the situations referred to in Article 1, the denunciation shall not take effect before the end of the armed conflict or occupation and not, in any case, before operations connected with the final release, repatriation or re-establishment of the persons protected by the Conventions or this Protocol have been terminated.

• 2 The denunciation shall be notified in writing to the depositary, which shall transmit it to all the High Contracting Parties.

• 3 The denunciation shall have effect only in respect of the denouncing Party.

• 4 Any denunciation under paragraph 1 shall not affect the obligations already incurred, by reason of the armed conflict, under this Protocol by such denouncing Party in respect of any act committed before this denunciation becomes effective.

Article 100. Notifications

The depositary shall inform the High Contracting Parties as well as the Parties to the Conventions, whether or not they are signatories of this Protocol, of:

• (a) signatures affixed to this Protocol and the deposit of instruments of ratification and accession under Articles 93 and 94;

• (b) the date of entry into force of this Protocol under Article 95;

• (c) communications and declarations received under Articles 84, 90 and 97;

• (d) declarations received under Article 96, paragraph 3, which shall be communicated by the quickest methods; and

• (e) denunciations under Article 99.

Article 101. Registration

• 1 After its entry into force, this Protocol shall be transmitted by the depositary to the Secretariat of the United Nations for registration and publication, in accordance with Article 102 of the Charter of the United Nations.

• 2 The depositary shall also inform the Secretariat of the United Nations of all ratifications, accessions and denunciations received by it with respect to this Protocol.

Article 102. Authentic texts

The original of this Protocol, of which the Arabic, Chinese, English, French, Russian and Spanish texts are equally authentic, shall be deposited with the depositary, which shall transmit certified true copies thereof to all the Parties to the Conventions.

ANNEX I. REGULATIONS CONCERNING IDENTIFICATION

CHAPTER I. IDENTITY CARDS

Article 2. Identity card for permanent civilian medical and religious personnel

• 1 The identity card for permanent civilian medical and religious personnel referred to in Article 18, paragraph 3, of the Protocol should:

  • a) bear the distinctive emblem and be of such size that it can be carried in the pocket;

  • b) be as durable as practicable;

  • c) be worded in the national or official language and, in addition and when appropriate, in the local language of the region concerned;

  • d) mention the name, the date of birth (or, if that date is not available, the age at the time of issue) and the identity number, if any, of the holder;

  • e) state in what capacity the holder is entitled to the protection of the Conventions and of the Protocol;

  • f) bear the photograph of the holder as well as his signature or his thumbprint, or both;

  • g) bear the stamp and signature of the competent authority;

  • h) state the date of issue and date of expiry of the card;

  • i) indicate, whenever possible, the holder’s blood group, on the reverse side of the card.

• 2 The identity card shall be uniform throughout the territory of each High Contracting Party and, as far as possible, of the same type for all Parties to the conflict. The Parties to the conflict may be guided by the single-language model shown in Figure 1. At the outbreak of hostilities, they shall transmit to each other a specimen of the model they are using, if such model differs from that shown in Figure 1. The identity card shall be made out, if possible, in duplicate, one copy being kept by the issuing authority, which should maintain control of the cards which it has issued.

• 3 In no circumstances may permanent civilian medical and religious personnel be deprived of their identity cards. In the event of the loss of a card, they shall be entitled to obtain a duplicate copy.

Article 3. Identity card for temporary civilian medical and religious personnel

• 1 The identity card for temporary civilian medical and religious personnel should, whenever possible, be similar to that provided for in Article 1 of these Regulations. The Parties to the conflict may be guided by the model shown in Figure 1.

• 2 When circumstances preclude the provision to temporary civilian medical and religious personnel of identity cards similar to those described in Article 2 of these Regulations, the said personnel may be provided with a certificate signed by the competent authority certifying that the person to whom it is issued is assigned to duty as temporary personnel and stating, if possible, the duration of such assignment and his right to wear the distinctive emblem. The certificate should mention the holder’s name and date of birth (or if that is not available, his age at the time when the certificate was issued), his function and identity number, if any. It shall bear his signature or his thumbprint, or both.

  

Fig. 1: Model of identity card (format: 74 mm x 105 mm)

CHAPTER II. THE DISTINCTIVE EMBLEM

Article 4. Shape

The distinctive emblem (red on a white ground) shall be as large as appropriate under the circumstances. For the shapes of the cross, the crescent or the lion and sun1, the High Contracting Parties may be guided by the models shown in Figure 2.

Fig. 2: Distinctive emblems in red on a white ground

Article 5. Use

• 1 The distinctive emblem shall, whenever possible, be displayed on a flat surface, on flags or in any other way appropriate to the lay of the land, so that it is visible from as many directions and from as far away as possible, and in particular from the air.

• 2 At night or when visibility is reduced, the distinctive emblem may be lighted or illuminated.

• 3 The distinctive emblem may be made of materials which make it recognizable by technical means of detecting. The red part should be painted on top of black primer paint in order to facilitate its identification, in particular by infrared instruments.

• 4 Medical and religious personnel carrying out their duties in the battle area shall, as far as possible, wear headgear and clothing bearing the distinctive emblem.

CHAPTER III. DISTINCTIVE SIGNALS

Article 6. Use

• 1 All distinctive signals specified in this Chapter may be used by medical units or transports.

• 2 These signals, at the exclusive disposal of medical units and transports, shall not be used for any other purpose, the use of the light signal being reserved (see paragraph 3 below).

• 3 In the absence of a special agreement between the Parties to the conflict reserving the use of flashing blue lights for the identification of medical vehicles, ships and craft, the use of such signals for other vehicles, ships and craft is not prohibited.

• 4 Temporary medical aircraft which cannot, either for lack of time or because of their characteristics, be marked with the distinctive emblem, may use the distinctive signals authorized in this Chapter.

Article 7. Light signal

• 1 The light signal, consisting of a flashing blue ligt as defined in the Airworthiness Technical Manual, ICAO Doc. 9051, is established for the use of medical aircraft to signal their identity. No other aircraft shall use this signal. Medical aircraft using the flashing blue light should exhibit such lights as may be necessary to make the light signal visible from as many directions as possible.

• 2 In accordance with the provisions of Chapter XIV, para. 4 of the IMO International Code of Signals, vessels protected by the Geneva Conventions of 1949 and the Protocol should exhibit one or more flashing blue lights visible from any direction.

• 3 Medical vehicles should exhibit one or more flashing blue lights visible from as far away as possible. The High Contracting Parties and, in particular, the Parties to the conflict which use lights of other colours should give notification of this.

• 4 The recommended blue colour is obtained when its chromaticity is within the boundaries of the ICI chromaticity diagram defined by the following equations:

  green boundary white boundary purple boundary

  y = 0.065 + 0,805x y = 0.400 – x x = 0.133 + 0,600y

  The recommended flashing rate of the blue light is between sixty and one hundred flashes per minute.

Article 8. Radio signal

• 1 The radio signal shall consist of the urgency signal and the distinctive signal as described in the ITU Radio Regulations (RR Articles 40 and N 40).

• 2 The radio message preceded by the urgency and distinctive signals mentioned in paragraph 1 shall be transmitted in English at appropriate intervals on a frequency or frequencies specified for this purpose in the Radio Regulations, and shall convey the following data relating to the medical transports concerned:

  • a) call sign or other recognized means of identification;

  • b) position;

  • c) number and type of vehicles;

  • d) intended route;

  • e) estimated time en route and of departure and arrival, as appropriate;

  • f) any other information, such as flight altitude, guarded radio frequencies, languages used and secondary surveillance radar modes and codes.

• 3 In order to facilitate the Communications referred to in paragraphs 1 and 2, as well as the Communications referred to in Articles 22, 23 and 25 to 31 of the Protocol, the High Contracting Parties, the Parties to a conflict, or one of the Parties to a conflict, acting in agreement or alone, may designate, in accordance with the Table of Frequency Allocations in the Radio Regulations annexed to the International Telecommunication Convention, and publish selected national frequencies to be used by them for such communications. The International Telecommunication Union shall be notified of these frequencies in accordance with procedures approved by a World Administrative Radio Conference.

Article 9. Electronic identification

• 1 The Secondary Surveillance Radar (SSR) system, as specified in Annex 10 to the Chicago Convention on International Civil Aviation of 7 December 1944, as amended from time to time, may be used to identify and to follow the course of medical aircraft. The SSR mode and code to be reserved for the exclusive use of medical aircraft shall be established by the High Contracting Parties, the Parties to a conflict, or one of the Parties to a conflict, acting in agreement or alone, in accordance with procedures to be recommended by the International Civil Aviation Organization.

• 2 Protected medical transports may, for their identification and location, use standard aeronautical radar transponders and/or maritime search and rescue radar transponders.

  It should be possible for protected medical transports to be identified by other vessels or aircraft equipped with secondary surveillance radar by means of a code transmitted by a radar transponder, e.g. in mode 3/A, fitted on the medical transports.

  The code transmitted by the medical transport transponder should be assigned to that transport by the competent authorities and notified to all the Parties to the conflict.

• 3 It should be possible for medical transports to be identified by submarines by the appropriate underwater acoustic signals transmitted by the medical transports.

  The underwater acoustic signal shall consist of the call sign (or any other recognized means of identification of medical transport) of the ship preceded by the single group YYY transmitted in morse on an appropriate acoustic frequency, e.g. 5kHz.

  Parties to a conflict wishing to use the underwater acoustic identification signal described above shall inform the Parties concerned of the signal as soon as possible, and shall, when notifying the use of their hospital ships, confirm the frequency to be employed.

• 4 Parties to a conflict may, by special agreement between them, establish for their use a similar electronic system for the identification of medical vehicles, and medical ships and craft.

CHAPTER IV. COMMUNICATIONS

Article 10. Radiocommunications

• 1 The urgency signal and the distinctive signal provided for in Article 8 may precede appropriate radio communications by medical units and transports in the application of the procedures carried out under Articles 22, 23 and 25 to 31 of the Protocol.

• 2 The medical transports referred to in Articles 40 (Section II, No. 3209) and N 40 (Section III, No. 3214) of the ITU Radio Regulations may also transmit their communications by satellite systems, in accordance with the provisions of Articles 37, N 37 and 59 of the ITU Radio Regulations for the Mobile-Satellite Services.

Article 11. Use of international codes

Medical units and transports may also use the codes and signals laid down by the International Telecommunication Union, the International Civil Aviation Organization and the International Maritime Organization. These codes and signals shall be used in accordance with the standards, practices and procedures established by these Organizations.

Article 12. Other means of communication

When two-way radiocommunication is not possible, the signals provided for in the International Code of Signals adopted by the International Maritime Organization or in the appropriate Annex to the Chicago Convention on International Civil Aviation of 7 December 1944, as amended from time to time, may be used.

Article 13. Flight plans

The agreements and notifications relating to flight plans provided for in Article 29 of the Protocol shall as far as possible be formulated in accordance with procedures laid down by the International Civil Aviation Organization.

Article 14. Signals and procedures for the interception of medical aircraft

If an intercepting aircraft is used to verify the identity of a medical aircraft in flight or to require it to land in accordance with Articles 30 and 31 of the Protocol, the standard visual and radio interception procedures prescribed by Annex 2 to the Chicago Convention on International Civil Aviation of 7 December 1944, as amended from time to time, should be used by the intercepting and the medical aircraft.

CHAPTER V. CIVIL DEFENCE

Article 15. Identity card

• 1 The identity card of the civil defence personnel provided for in Article 66, paragraph 3, of the Protocol is governed by the relevant provisions of Article 2 of these Regulations.

• 2 The identity card for civil defence personnel may follow the model shown in Figure 3.

• 3 If civil defence personnel are permitted to carry light individual weapons, an entry to that effect should be made on the card mentioned.

  

Article 16. International distinctive sign

The international distinctive sign of civil defence provided for in Article 66, paragraph 4, of the Protocol is an equilateral blue triangle on an orange ground. A model is shown in Figure 4:

Fig. 4: Blue triangle on an orange ground

• 2 It is recommended that:

  • a) if the blue triangle is on a flag or armlet or tabard, the ground to the triangle be the orange flag, armlet or tabard;

  • b) one of the angles of the triangle be pointed vertically upwards;

  • c) no angle of the triangle touch the edge of the orange ground.

• 3 The international distinctive sign shall be as large as appropriate under the circumstances. The distinctive sign shall, whenever possible, be displayed on flat surfaces or on flags visible from as many directions and from as far away as possible. Subject to the instructions of the competent authority, civil defence personnel shall, as far as possible, wear headgear and clothing bearing the international distinctive sign. At night or when visibility is reduced, the sign may be lighted or illuminated; it may also be made of materials rendering it recognizable by technical means of detection.

CHAPTER VI. WORKS AND INSTALLATIONS CONTAINING DANGEROUS FORCES

Article 17. International special sign

• 1 The international special sign for works and installations containing dangerous forces, as provided for in Article 56, paragraph 7, of the Protocol, shall be a group of three bright orange circles of equal size, placed on the same axis, the distance between each circle being one radius, in accordance with Figure 5 illustrated below.

• 2 The sign shall be as large as appropriate under the circumstances. When displayed over an extended surface it may be repeated as often as appropriate under the circumstances. It shall, whenever possible, be displayed on flat surfaces or on flags so as to be visible from as many directions and from as far away as possible.

• 3 On a flag, the distance between the outer limits of the sign and the adjacent sides of the flag shall be one radius of a circle. The flag shall be rectangular and shall have a white ground.

• 4 At night or when visibility is reduced, the sign may be lighted or illuminated. It may also be made of materials rendering it recognizable by technical means of detection.

  

ANNEX II. IDENTITY CARD FOR JOURNALISTS ON DANGEROUS PROFESSIONAL MISSIONS

Vertaling : NL

Aanvullend Protocol bij de Verdragen van Genève van 12 augustus 1949, betreffende de bescherming van de slachtoffers van internationale gewapende conflicten (Protocol I).

PREAMBULE

De Hoge Verdragsluitende Partijen,

Hun ernstig verlangen uitsprekende, vrede tussen de volkeren te zien heersen,

In herinnering brengende, dat iedere Staat, overeenkomstig het Handvest van de Verenigde Naties, de plicht heeft zich in zijn internationale betrekkingen te onthouden van bedreiging met of gebruik van geweld, gericht tegen de soevereiniteit, de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van een Staat, dan wel plaatsvindend op enige andere wijze die onverenigbaar is met de doelstellingen van de Verenigde Naties,

Van oordeel, dat het niettemin noodzakelijk is, de bepalingen ter bescherming van de slachtoffers van gewapende conflicten opnieuw te bevestigen en uit te breiden, en maatregelen toe te voegen met het oog op een strengere toepassing daarvan,

Hun overtuiging uitsprekende, dat geen enkele bepaling van dit Protocol of van de Verdragen van Genève van 12 augustus 1949 kan worden uitgelegd als rechtvaardiging van of machtiging tot enige daad van agressie of van enig ander gebruik van geweld, onverenigbaar met het Handvest van de Verenigde Naties,

Voorts opnieuw bevestigende, dat de bepalingen van de Verdragen van Genève van 12 augustus 1949 en van dit Protocol ten volle dienen te worden toegepast in alle omstandigheden op alle personen die door deze akten worden beschermd, zonder enig nadelig onderscheid gebaseerd op de aard of de oorsprong van het gewapende conflict of op de motieven van of toegeschreven aan de partijen bij het conflict,

Zijn het volgende overeengekomen:

DEEL I. ALGEMENE BEPALINGEN

Artikel 1. Algemene beginselen en toepassingsgebied

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen verbinden zich, dit Protocol onder alle omstandigheden te eerbiedigen en te doen eerbiedigen.

• 2 In gevallen waarin niet wordt voorzien door dit Protocol of door andere internationale overeenkomsten blijven de burgers en combattanten beschermd door en onderworpen aan de beginselen van het volkenrecht die voortvloeien uit de gevestigde gebruiken, de beginselen van menselijkheid en de eisen van het openbare rechtsbewustzijn.

• 3 Dit Protocol, dat een aanvulling vormt op de Verdragen van Genève van 12 augustus 1949 voor de bescherming van oorlogsslachtoffers, is van toepassing in de situaties, bedoeld in de artikelen 2 van die Verdragen.

• 4 De situaties, bedoeld in het voorgaande lid, omvatten mede gewapende conflicten waarin volkeren vechten tegen koloniale overheersing en vreemde bezetting en tegen racistische regimes, in de uitoefening van hun recht op zelfbeschikking zoals neergelegd in het Handvest van de Verenigde Naties en in de Verklaring betreffende de beginselen van het volkenrecht inzake vriendschappelijke betrekkingen en samenwerking tussen de Staten overeenkomstig het Handvest van de Verenigde Naties.

Artikel 2. Definities

Voor de toepassing van dit Protocol:

• (a) betekent „Eerste Verdrag”, „Tweede Verdrag”, „Derde Verdrag” en „Vierde Verdrag” onderscheidenlijk: het Verdrag van Genève voor de verbetering van het lot der gewonden en zieken, zich bevindende bij de strijdkrachten te velde, van 12 augustus 1949; het Verdrag van Genève voor de verbetering van het lot der gewonden, zieken en schipbreukelingen van de strijdkrachten ter zee, van 12 augustus 1949; het Verdrag van Genève betreffende de behandeling van krijgsgevangenen van 12 augustus 1949; het Verdrag van Genève betreffende de bescherming van burgers in oorlogstijd van 12 augustus 1949; betekent „de Verdragen” de vier Verdragen van Genève van 12 augustus 1949 voor de bescherming van oorlogsslachtoffers;

• (b) betekent „regels van het volkenrecht, toepasselijk in geval van gewapende conflicten”: de in geval van gewapende conflicten toepasselijke regels, neergelegd in internationale overeenkomsten waarbij de partijen bij het conflict partij zijn, alsmede de algemeen erkende beginselen en regels van het volkenrecht die van toepassing zijn in geval van gewapende conflicten;

• (c) betekent „beschermende mogendheid”: een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij het conflict, welke door een partij bij het conflict is aangewezen en door de tegenpartij aanvaard en welke erin heeft toegestemd de taken, krachtens de Verdragen en dit Protocol aan een beschermende mogendheid opgedragen, te vervullen;

• (d) betekent „plaatsvervanger”: een organisatie, optredend in de plaats van een beschermende mogendheid overeenkomstig artikel 5.

Artikel 3. Aanvang en einde van de toepassing

Onverminderd de bepalingen die te allen tijde van toepassing zijn:

• (a) zijn de Verdragen en dit Protocol van toepassing vanaf de aanvang van iedere situatie bedoeld in artikel 1 van dit Protocol;

• (b) neemt de toepassing van de Verdragen en van dit Protocol op het grondgebied van de partijen bij het conflict een einde bij de algemene beëindiging van de militaire operaties en, in het geval van bezette gebieden, bij de beëindiging van de bezetting, behalve in beide gevallen voor die personen wier definitieve invrijheidstelling, repatriëring of nieuwe vestiging daarna plaatsvindt. Deze personen blijven de voordelen van de desbetreffende bepalingen van de Verdragen en dit Protocol genieten tot hun definitieve invrijheidstelling, repatriëring of nieuwe vestiging.

Artikel 4. Juridische status van de partijen bij het conflict

De toepassing van de Verdragen en dit Protocol, alsook het sluiten van de overeenkomsten die daarin zijn voorzien, zijn niet van invloed op de juridische status van de partijen bij het conflict. Noch de bezetting van een gebied, noch de toepassing van de Verdragen en dit Protocol zijn van invloed op de juridische status van het desbetreffende gebied.

Artikel 5. Aanwijzing van beschermende mogendheden en van hun plaatsvervangers

• 1 Het is de plicht van de partijen bij een conflict, om vanaf de aanvang van dat conflict de nakoming en de uitvoering van de Verdragen en dit Protocol te verzekeren door middel van toepassing van het stelsel van beschermende mogendheden, dat onder andere aanwijzing en aanvaarding van die mogendheden inhoudt overeenkomstig de volgende leden. De beschermende mogendheden zijn belast met het beschermen van de belangen van de partijen bij het conflict.

• 2 Bij de aanvang van een situatie als bedoeld in artikel 1 wijst iedere partij bij het conflict onverwijld een beschermende mogendheid aan met het oog op de toepassing van de Verdragen en dit Protocol en geeft, eveneens onverwijld en met hetzelfde doel, toestemming tot de werkzaamheden van een beschermende mogendheid die zij na aanwijzing door de tegenpartij als zodanig heeft aanvaard.

• 3 Indien bij de aanvang van een situatie als bedoeld in artikel 1 geen beschermende mogendheid is aangewezen of aanvaard, biedt het Internationale Comité van het Rode Kruis, onverminderd het recht van enige andere onpartijdige humanitaire organisatie hetzelfde te doen, de partijen bij het conflict zijn goede diensten aan met het oog op de onverwijlde aanwijzing van een beschermende mogendheid die de instemming van de partijen bij het conflict heeft. Te dien einde kan het Internationale Comité onder andere elke partij verzoeken, een lijst over te leggen van ten minste vijf Staten welke die partij aanvaardbaar acht om te haren behoeve ten opzichte van een tegenpartij als beschermende mogendheid op te treden, en elke tegenpartij verzoeken, een lijst over te leggen van ten minste vijf Staten die zij bereid is als beschermende mogendheid van de andere partij te aanvaarden; deze lijsten worden binnen twee weken na de ontvangst van het verzoek toegezonden aan het Comité, dat deze vergelijkt en zal trachten de instemming te verkrijgen van iedere Staat die op beide lijsten voorkomt.

• 4 Indien er ondanks het bovenstaande geen beschermende mogendheid is, dienen de partijen bij het conflict onverwijld een aanbod te aanvaarden, dat kan worden gedaan door het Internationale Comité van het Rode Kruis of door enige andere organisatie die alle waarborgen van onpartijdigheid en doeltreffendheid biedt, na raadpleging van de bovenbedoelde partijen en met inachtneming van de uitkomst van die raadplegingen, om op te treden als plaatsvervanger. Een zodanige plaatsvervanger kan zijn functie slechts uitoefenen met toestemming van de partijen bij het conflict; de partijen bij het conflict moeten alles in het werk stellen om de werkzaamheden door de plaatsvervanger verricht bij de uitoefening van zijn taak krachtens de Verdragen en dit Protocol, te vergemakkelijken.

• 5 Overeenkomstig artikel 4 zijn de aanwijzing en de aanvaarding van beschermende mogendheden met het oog op de toepassing van de Verdragen en dit Protocol niet van invloed op de juridische status van de partijen bij het conflict of van enig gebied, daaronder begrepen bezet gebied.

• 6 Het feit dat de partijen bij het conflict diplomatieke betrekkingen met elkaar onderhouden, of dat een partij de bescherming van haar belangen en die van haar onderdanen aan een derde Staat heeft toevertrouwd overeenkomstig de regels van het volkenrecht betreffende de diplomatieke betrekkingen, vormt geen beletsel voor de aanwijzing van beschermende mogendheden met het oog op de toepassing van de Verdragen en dit Protocol.

• 7 Iedere navolgende vermelding in dit Protocol van een beschermende mogendheid omvat mede een plaatsvervanger.

Artikel 6. Deskundige personen

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen streven er ook in vredestijd naar met de hulp van nationale Rode Kruis (Rode Halve Maan, Rode Leeuw en Zon)-organisaties, deskundig personeel op te leiden om de toepassing van de Verdragen en dit Protocol en in het bijzonder de werkzaamheden van de beschermende mogendheden te vergemakkelijken.

• 2 De werving en de opleiding van zodanig personeel behoren tot de nationale competentie.

• 3 Het Internationale Comité van het Rode Kruis houdt de lijsten van de aldus opgeleide personen, die de Hoge Verdragsluitende Partijen met dat doel mochten hebben opgesteld en aan het Comité mochten hebben toegezonden, ter beschikking van de Hoge Verdragsluitende Partijen.

• 4 De voorwaarden, waaraan de tewerkstelling van zodanig personeel buiten nationaal grondgebied is onderworpen, vormen per geval onderwerp van bijzondere overeenkomsten tussen de betrokken partijen.

Artikel 7. Bijeenkomsten

De depositaris van dit Protocol roept een bijeenkomst van de Hoge Verdragsluitende Partijen bijeen op verzoek van één of meer van die partijen en met de instemming van de meerderheid van die partijen, ten einde algemene problemen betreffende de toepassing van de Verdragen en dit Protocol te bestuderen.

DEEL II. GEWONDEN, ZIEKEN EN SCHIPBREUKELINGEN

SECTIE I. ALGEMENE BESCHERMING

Artikel 8. Terminologie

Voor de toepassing van dit Protocol:

• (a) betekent „gewonden” en „zieken”: personen, hetzij militairen of burgers, die ten gevolge van letsel, ziekte of een andere lichamelijke of geestelijke stoornis of onvermogen medische bijstand of verzorging behoeven en die zich onthouden van iedere vijandelijke handeling. Deze termen omvatten eveneens kraamvrouwen, pasgeboren kinderen en andere personen die onmiddellijke medische bijstand of verzorging behoeven, zoals gebrekkigen en aanstaande moeders, en die zich onthouden van iedere vijandelijke handeling.

• (b) betekent „schipbreukelingen”: personen, hetzij militairen of burgers, die op zee of in andere wateren in gevaar verkeren ten gevolge van tegenspoed, hun of het schip of het luchtvaartuig dat hen vervoert overkomen, en die zich onthouden van iedere vijandelijke handeling. Deze personen blijven, mits zij zich van iedere vijandelijke handeling blijven onthouden, beschouwd als schipbreukelingen tijdens hun redding totdat zij een andere status krachtens de Verdragen of dit Protocol verwerven.

• (c) bekent „medisch personeel”: de personen, door een partij bij het conflict aangewezen uitsluitend voor de doeleinden, vermeld onder punt e, of voor het beheer van medische formaties of voor het laten functioneren van of het beheer van medische vervoermiddelen. Die aanwijzingen kunnen permanent of tijdelijk zijn. De term omvat mede:

  • (i) medisch personeel van een partij bij het conflict, hetzij militair of burgerlijk, daarbij inbegrepen het personeel, omschreven in het Eerste en het Tweede Verdrag, en datgene dat behoort tot een instelling voor de civiele bescherming;

  • (ii) medisch personeel van nationale Rode Kruis (Rode Halve Maan, Rode Leeuw en Zon)-organisaties en andere nationale organisaties tot vrijwillige hulpverlening, die door een partij bij het conflict zijn erkend en toegelaten;

  • (iii) medisch personeel van medische formaties of medische vervoermiddelen, als omschreven in artikel 9, tweede lid;

• (d) betekent „geestelijke verzorgers”: personen, militairen of burgers, zoals veldpredikers die zich uitsluitend bezighouden met de uitoefening van hun ambt en zijn verbonden:

  • (i) aan de strijdkrachten van een partij bij het conflict;

  • (ii) aan medische formaties of medische vervoermiddelen van een partij bij het conflict;

  • (iii) aan medische formaties of medische vervoermiddelen, als omschreven in artikel 9, tweede lid;

  • (iv) aan instellingen voor de civiele bescherming van een partij bij het conflict.

  De plaatsing van geestelijke verzorgers kan permanent of tijdelijk zijn, en de desbetreffende bepalingen, vermeld onder punt (k) zijn op hen van toepassing.

• (e) betekent „medische formaties”: inrichtingen en andere formaties, hetzij militair of burgerlijk, ingericht voor medische doeleinden, te weten het opzoeken, verzamelen, vervoeren of behandelen - eerste hulp inbegrepen - van zieken, gewonden en schipbreukelingen en het stellen van diagnoses, alsmede voor het voorkomen van ziekten. De term omvat bijvoorbeeld ziekenhuizen en andere dergelijke formaties, bloedtransfusiecentra, centra en instellingen voor preventieve geneeskunde, medische bevoorradingscentra en de opslagplaatsen van medisch materiaal en farmaceutische produkten van die formaties. Medische formaties kunnen vast of mobiel, permanent of tijdelijk zijn;

• (f) betekent „medisch vervoer”: het vervoer te land, te water of door de lucht van de gewonden, zieken, schipbreukelingen, het medische personeel, de geestelijke verzorgers, de medische uitrusting of medische voorraden, beschermd door de Verdragen en dit Protocol;

• (g) betekent „medische vervoermiddelen”: alle vervoermiddelen, hetzij militair of burgerlijk, permanent of tijdelijk, uitsluitend bestemd voor medisch vervoer en onder de zeggenschap van een bevoegde autoriteit van een partij bij het conflict;

• (h) betekent „medisch voertuig”: ieder medisch vervoermiddel voor vervoer te land;

• (i) betekent „medische schepen en vaartuigen”: ieder medisch vervoermiddel voor vervoer te water;

• (j) betekent „medisch luchtvaartuig”: ieder medisch vervoermiddel voor vervoer door de lucht;

• (k) betekent „permanent medisch personeel”, „permanente medische formaties” en „permanente medische vervoermiddelen”: het personeel en de formaties en transporten die uitsluitend zijn bestemd voor medische doeleinden voor onbepaalde tijd. Betekent „tijdelijk medisch personeel”, „tijdelijke medische formaties” en „tijdelijke medische vervoermiddelen”: liet personeel en de formaties en vervoermiddelen die uitsluitend worden gebruikt voor medische doeleinden voor een beperkte periode, gedurende die gehele periode. Tenzij anders is aangegeven, omvatten de termen „medisch personeel”, „medische formaties” en „medische vervoermiddelen” zowel de permanente als de tijdelijke categorieën;

• (l) betekent „kenteken”: het kenteken, bestaande uit het rode kruis, de rode halve maan of de rode leeuw en zon op een wit veld, wanneer dit wordt gebruikt voor de bescherming van medische formaties en vervoeren of van medisch personeel en geestelijke verzorgers, van medische uitrusting of voorraden;

• (m) betekent „herkenningssein”: ieder sein of iedere mededeling, in Hoofdstuk III van de Bijlage bij dit Protocol omschreven en uitsluitend bestemd voor de identificatie van medische formaties of vervoermiddelen.

Artikel 9. Toepassingsgebied

• 1 Dit Deel, waarvan de bepalingen zijn bedoeld om de toestand van de gewonden, zieken en schipbreukelingen te verbeteren, is van toepassing op allen die zich in een situatie bevinden als bedoeld in artikel 1, zonder enig nadelig onderscheid gebaseerd op ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst of geloof, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, rijkdom, geboorte of andere status, of op enig ander soortgelijk criterium.

• 2 De desbetreffende bepalingen van de artikelen 27 en 32 van het Eerste Verdrag zijn van toepassing op permanente medische formaties en vervoermiddelen (met uitzondering van hospitaalschepen, waarop artikel 25 van het Tweede Verdrag van toepassing is) en het personeel daarvan, die voor humanitaire doeleinden ter beschikking van een partij bij het conflict zijn gesteld:

  • (a) door een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij dat conflict;

  • (b) door een erkende en toegelaten vereniging tot hulpverlening van een dergelijke Staat;

  • (c) door een onpartijdige internationale humanitaire organisatie.

Artikel 10. Bescherming en verzorging

• 1 Alle gewonden, zieken en schipbreukelingen, tot welke partij zij ook behoren, dienen te worden ontzien en beschermd.

• 2 Zij moeten onder alle omstandigheden menselijk worden behandeld en in de grootst mogelijke omvang en binnen de kortst mogelijke tijd de medische verzorging en aandacht ontvangen, die hun toestand vereist. Er mag op geen andere dan op medische gronden onderscheid tussen hen worden gemaakt.

Artikel 11. Bescherming van personen

• 1 De lichamelijke en geestelijke gezondheid en integriteit van personen die zich in de macht van de tegenpartij bevinden of die zijn geïnterneerd, die gevangen worden gehouden of op andere wijze van hun vrijheid zijn beroofd ten gevolge van een situatie als bedoeld in artikel 1, mogen niet door enig ongerechtvaardigd handelen of nalaten in gevaar worden gebracht. Dientengevolge is het verboden de personen, bedoeld in dit artikel, te onderwerpen aan medische handelingen die niet noodzakelijk zijn als gevolg van de gezondheidstoestand van de betrokken persoon en die niet in overeenstemming zijn met de algemeen aanvaarde medische normen welke onder gelijke medische omstandigheden zouden worden toegepast ten aanzien van personen die onderdaan zijn van de voor de handelingen verantwoordelijke partij en die op geen enkele wijze van hun vrijheid zijn beroofd.

• 2 Het is in het bijzonder verboden bij dergelijke personen, zelfs met hun toestemming, uit te voeren:

  • (a) lichamelijke verminkingen;

  • (b) medische of wetenschappelijke experimenten;

  • (c) verwijdering van weefsel of organen voor transplantatie, behalve wanneer die handelingen gerechtvaardigd zijn overeenkomstig de voorwaarden, neergelegd in het eerste lid.

• 3 Uitzonderingen op het verbod, neergelegd in het tweede lid, letter c, kunnen alleen worden gemaakt in het geval dat bloed wordt afgestaan voor transfusie, of huid voor transplantatie, mits dit vrijwillig en zonder enige dwang of aandrang geschiedt, en dan nog slechts voor therapeutische doeleinden, onder omstandigheden die beantwoorden aan de algemeen aanvaarde medische normen en maatregelen van toezicht, die zowel het belang van de donor als van de ontvanger beogen.

• 4 Ieder opzettelijk handelen of nalaten, dat de lichamelijke of geestelijke gezondheid of integriteit in gevaar brengt van enige persoon, die zich in de macht bevindt van een andere partij dan de partij waartoe hij behoort, en dat hetzij een overtreding vormt van een van de verboden, neergelegd in het eerste en tweede lid, hetzij niet in overeenstemming is met de vereisten, vervat in het derde lid, levert een ernstige inbreuk op dit Protocol op.

• 5 De personen, bedoeld in het eerste lid, hebben het recht om iedere operatieve ingreep te weigeren. In het geval van een weigering dient het medische personeel te trachten een desbetreffende schriftelijke verklaring, ondertekend of bevestigd door de patiënt, te verkrijgen.

• 6 Iedere partij bij het conflict moet een medisch register bijhouden van alle gevallen van het afstaan van bloed voor transfusie of huid voor transplantatie door personen, bedoeld in het eerste lid, indien die afstand geschiedt onder verantwoordelijkheid van die partij. Bovendien dient iedere partij bij het conflict te trachten een register bij te houden van alle medische handelingen, uitgevoerd met betrekking tot iedere persoon die is geïnterneerd, die gevangen wordt gehouden of op andere wijze van zijn vrijheid is beroofd ten gevolge van een situatie als bedoeld in artikel 1. Deze registers dienen te allen tijde voor onderzoek door de beschermende mogendheid beschikbaar te zijn.

Artikel 12. Bescherming van medische formaties

• 1 Medische formaties dienen te allen tijde te worden ontzien en beschermd en mogen niet worden aangevallen.

• 2 Het eerste lid is van toepassing op burgerlijke medische formaties, mits deze:

  • (a) tot een van de partijen bij het conflict behoren;

  • (b) zijn erkend en toegelaten door de bevoegde autoriteiten van een van de partijen bij het conflict; dan wel

  • (c) zijn toegelaten overeenkomstig artikel 9, eerste lid, van dit Protocol of artikel 27 van het Eerste Verdrag.

• 3 De partijen bij het conflict worden uitgenodigd, elkaar van de plaats waar hun vaste medische formaties zich bevinden, in kennis te stellen. Het ontbreken van een dergelijke kennisgeving ontheft geen van de partijen van de verplichting, aan de bepalingen van het eerste lid te voldoen.

• 4 Onder geen enkele omstandigheid mogen medische formaties worden gebruikt om te trachten militaire objecten tegen aanvallen te beschermen. De partijen bij het conflict dienen er, zo mogelijk, zorg voor te dragen dat de medische formaties zich op zodanige plaatsen bevinden, dat aanvallen op militaire objecten hun veiligheid niet in gevaar brengen.

Artikel 13. Beëindiging van de bescherming van burgerlijke medische formaties

• 1 De bescherming waarop de burgerlijke medische formaties recht hebben eindigt alleen wanneer deze worden gebruikt om buiten hun humanitaire taak voor de vijand schadelijke handelingen te verrichten. De bescherming eindigt evenwel slechts nadat een waarschuwing is gegeven waarin, telkens wanneer daartoe aanleiding is, een redelijke termijn wordt gesteld, en nadat aan die waarschuwing geen gevolg is gegeven.

• 2 Als voor de vijand schadelijke handelingen worden niet beschouwd:

  • (a) het feit dat het personeel van de formatie is uitgerust met lichte, persoonlijke wapens voor zijn eigen verdediging of voor die van de gewonden en zieken, met de zorg waarvoor het is belast;

  • b) het feit dat de formatie wordt bewaakt door een piket, door schildwachten of door een geleide;

  • (c) het feit dat draagbare wapens en munitie, die van de gewonden en zieken zijn afgenomen en nog niet aan de bevoegde tak van dienst zijn afgeleverd, in de formatie worden aangetroffen;

  • (d) het feit dat leden van de strijdkrachten of andere combattanten zich om medische redenen bij de formatie bevinden.

Artikel 14. Beperkingen op het vorderen van burgerlijke medische formaties

• 1 De bezettende mogendheid heeft de plicht te verzekeren, dat onafgebroken kan worden voorzien in de medische behoeften van de burgerbevolking in bezet gebied.

• 2 De bezettende mogendheid mag derhalve geen burgerlijke medische formaties, hun uitrusting, hun materieel of de diensten van hun personeel vorderen, zolang die hulpmiddelen noodzakelijk zijn voor het verschaffen van toereikende medische diensten ten behoeve van de burgerbevolking en voor de voortzetting van de medische verzorging van de gewonden en zieken, die reeds onder behandeling zijn.

• 3 De bezettende mogendheid mag, mits hij de algemene regel, neergelegd in het tweede lid, in acht blijft nemen, de bovenbedoelde hulpmiddelen vorderen onder de volgende bijzondere voorwaarden:

  • (a) dat de hulpmiddelen nodig zijn voor een toereikende en onmiddellijke medische behandeling van de gewonden en zieken van de strijdkrachten van de bezettende mogendheid of van krijgsgevangenen;

  • (b) dat de vordering niet langer duurt dan gezien het bovenstaande noodzakelijk is;

  • (c) dat onmiddellijk maatregelen worden genomen om te verzekeren dat onafgebroken kan worden voorzien in de medische behoeften van de burgerbevolking, evenals in die van de gewonden en zieken onder behandeling die door de vordering worden getroffen.

Artikel 15. Bescherming van burgerlijk medisch personeel en geestelijke verzorgers

• 1 Burgerlijk medisch personeel dient te worden ontzien en beschermd.

• 2 Met alle beschikbare middelen moet, indien nodig, hulp worden verleend aan het burgerlijke medisch personeel in gebieden waar de burgerlijke medische diensten door de vijandelijkheden zijn ontwricht.

• 3 De bezettende mogendheid moet het burgerlijke medisch personeel in bezette gebieden alle bijstand verlenen om het in staat te stellen naar beste vermogen zijn humanitaire taak te vervullen. De bezettende mogendheid mag niet eisen, dat dit personeel bij de uitoefening van die taak voorrang geeft aan de behandeling van enige persoon, behalve op medische gronden. Het mag niet worden verplicht taken te verrichten die onverenigbaar zijn met zijn humanitaire opdracht.

• 4 Het burgerlijke medisch personeel moet toegang hebben tot alle plaatsen waar zijn diensten onmisbaar zijn; het is daarbij onderworpen aan de maatregelen van toezicht en aan de veiligheidsmaatregelen die de desbetreffende partij bij het conflict noodzakelijk acht.

• 5 Burgerlijke geestelijke verzorgers dienen te worden ontzien en beschermd. De bepalingen van de Verdragen en dit Protocol betreffende de bescherming en de herkenbaarheid van het medisch personeel zijn gelijkelijk op hen van toepassing.

Artikel 16. Algemene bescherming van de medische taakvervulling

• 1 Niemand mag, onder welke omstandigheden ook, worden gestraft voor het uitvoeren van medische behandelingen die met de medische ethiek in overeenstemming zijn, ongeacht degenen aan wie deze handelingen ten goede komen.

• 2 Personen die medische handelingen uitvoeren, mogen niet worden verplicht daden of werkzaamheden te verrichten, die in strijd zijn met de regels van de medische ethiek of met andere medische regels, opgesteld in het belang van de gewonden en de zieken, of met de bepalingen van de Verdragen en dit Protocol, noch mogen zij worden gedwongen af te zien van het verrichten van daden of werkzaamheden, door die regels en bepalingen voorgeschreven.

• 3 Niemand die medische handelingen uitvoert, mag worden verplicht, aan iemand die behoort tot een tegenpartij of tot zijn eigen partij, behalve voor zover dat door de wetgeving van de laatstbedoelde partij wordt vereist, inlichtingen te verstrekken betreffende de gewonden en zieken die hij verzorgt of heeft verzorgd, indien deze inlichtingen naar zijn oordeel schadelijk zouden kunnen zijn voor de desbetreffende patiënten of hun families. De voorschriften inzake de verplichte melding van besmettelijke ziekten dienen evenwel in acht te worden genomen.

Artikel 17. Rol van de burgerbevolking en van de verenigingen tot hulpverlening

• 1 De burgerbevolking dient de gewonden, zieken en schipbreukelingen te ontzien, zelfs indien deze tot de tegenpartij behoren, en mag geen gewelddaden tegen hen begaan. Aan de burgerbevolking en de verenigingen tot hulpverlening, zoals nationale Rode Kruis (Rode Halve Maan, Rode Leeuw en Zon)-organisaties, is het toegestaan, zelfs eigener beweging de gewonden, zieken en schipbreukelingen te verzamelen en te verzorgen, zelfs in gebieden waar een inval heeft plaatsgevonden of die zijn bezet. Niemand mag worden gedeerd, vervolgd, veroordeeld of gestraft voor dergelijke humanitaire handelingen.

• 2 De partijen bij het conflict kunnen een beroep doen op de burgerbevolking en de verenigingen tot hulpverlening, bedoeld in het eerste lid, de gewonden, zieken en schipbreukelingen te verzamelen en te verzorgen, naar de doden te zoeken en de plaats waar deze zich bevinden te melden; de partijen dienen zowel bescherming als de noodzakelijke faciliteiten te verlenen aan diegenen die aan dit beroep gevolg hebben gegeven. Indien de tegenpartij het gebied in haar macht mocht krijgen, of wederom in haar macht mocht krijgen, moet zij deze bescherming en faciliteiten blijven verlenen zolang zij noodzakelijk zijn.

Artikel 18. Identificatie

• 1 Iedere partij bij het conflict moet de herkenbaarheid trachten te verzekeren van het medische personeel, de geestelijke verzorgers en de medische formaties en transporten.

• 2 Iedere partij bij het conflict moet eveneens trachten, werkwijzen en procedures te aanvaarden en ten uitvoer te leggen die het mogelijk maken, medisch formaties en transporten te herkennen, die het kenteken en de herkenningsseinen gebruiken.

• 3 In bezet gebied en in gebieden, waar gevechten plaatsvinden of vermoedelijk zullen plaatsvinden, dienen het burgerlijke medisch personeel en de burgerlijke geestelijke verzorgers herkenbaar te zijn aan het kenteken en aan een identiteitskaart waaruit hun status blijkt.

• 4 De medische formaties en vervoermiddelen moeten, met toestemming van de bevoegde autoriteit, zijn voorzien van het kenteken. De schepen en vaartuigen, bedoeld in artikel 22 van dit Protocol, moeten van kentekenen zijn voorzien overeenkomstig de bepalingen van het Tweede Verdrag.

• 5 Een partij bij het conflict kan, als bepaald in Hoofdstuk III van Bijlage I bij dit Protocol, het gebruik van herkenningsseinen naast het kenteken toestaan ter identificatie van medische formaties en vervoermiddelen. Bij wijze van uitzondering mogen medische vervoermiddelen, in de bijzondere in dat Hoofdstuk genoemde gevallen, herkenningsseinen gebruiken zonder het kenteken te tonen.

• 6 De uitvoering van de bepalingen van het eerste tot en met het vijfde lid van dit artikel wordt beheerst door de Hoofdstukken I tot en met III van de Bijlage bij dit Protocol. De seinen in Hoofdstuk III van de Bijlage omschreven en uitsluitend bestemd voor het gebruik door medische formaties en vervoermiddelen mogen, behalve als in dat Hoofdstuk bepaald, voor geen andere doeleinden worden gebruikt dan ter identificatie van de in dat Hoofdstuk omschreven medische formaties en vervoermiddelen.

• 7 Dit artikel staat geen uitgebreider gebruik van het kenteken toe in vredestijd dan is bepaald in artikel 44 van het Eerste Verdrag.

• 8 De bepalingen van de Verdragen en het Protocol betreffende het toezicht op het gebruik van het kenteken en betreffende het voorkomen en het tegengaan van enig misbruik daarvan zijn van toepassing op herkenningsseinen.

Artikel 19. Neutrale Staten en andere Staten die geen partij zijn bij het conflict

Neutrale Staten en andere Staten die geen partij zijn bij het conflict dienen de desbetreffende bepalingen van dit Protocol toe te passen ten aanzien van de personen die door dit Deel worden beschermd en die op hun grondgebied mochten worden toegelaten of geïnterneerd, alsmede op alle doden van de partijen bij het conflict die zij mochten vinden.

Artikel 20. Verbod van represailles

Represailles tegen personen en goederen, die door dit Deel worden beschermd, zijn verboden.

SECTIE II. MEDISCH VERVOER

Artikel 21. Medische voertuigen

Medische voertuigen dienen te worden ontzien en beschermd op dezelfde wijze als mobiele medische formaties krachtens de Verdragen en dit Protocol.

Artikel 22. Hospitaalschepen en kustreddingboten

• 1 De bepalingen van de Verdragen betreffende:

  • (a) de vaartuigen, omschreven in de artikelen 22, 24, 25 en 27 van het Tweede Verdrag,

  • (b) hun reddingboten en kleine vaartuigen,

  • (c) hun personeel en bemanningen,

  • (d) de gewonden, zieken en schipbreukelingen aan boord,

  zijn eveneens van toepassing wanneer die vaartuigen burgers vervoeren die gewond, ziek of schipbreukeling zijn en niet behoren tot een van de categorieën, vermeld in artikel 13 van het Tweede Verdrag. Die burgers mogen evenwel niet worden overgedragen aan enige partij die niet hun eigen partij is, noch op zee gevangen worden genomen. Indien zij zich in de macht bevinden van een andere partij bij het conflict dan hun eigen partij, zijn het Vierde Verdrag en dit Protocol op hen van toepassing.

• 2 De bescherming door de Verdragen verleend aan de vaartuigen, omschreven in artikel 25 van het Tweede Verdrag, strekt zich mede uit tot de hospitaalschepen, voor humanitaire doeleinden aan een partij bij het conflict ter beschikking gesteld:

  • (a) door een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij dat conflict;

  • (b) door een onpartijdige internationale humanitaire organisatie mits in beide gevallen aan de in dat artikel vermelde vereisten is voldaan.

• 3 Kleine vaartuigen, omschreven in artikel 27 van het Tweede Verdrag, dienen te worden beschermd, zelfs indien de in dat artikel bedoelde kennisgeving niet is gedaan. De partijen bij het conflict worden evenwel uitgenodigd, elkaar van alle bijzonderheden met betrekking tot die vaartuigen in kennis te stellen, ten einde de identificatie en de herkenning daarvan te vergemakkelijken.

Artikel 23. Andere medische schepen en vaartuigen

• 1 Medische schepen en vaartuigen die niet zijn schepen en vaartuigen, bedoeld in artikel 22 van dit Protocol en artikel 38 van het Tweede Verdrag dienen, hetzij op zee of in andere wateren, te worden ontzien en beschermd op dezelfde wijze als de mobiele medische formaties krachtens de Verdragen en dit Protocol. Deze schepen dienen, daar de bovengenoemde bescherming slechts kan worden verwezenlijkt indien zij kunnen worden geïdentificeerd en herkend als medische schepen of vaartuigen, te zijn voorzien van het kenteken, en zoveel mogelijk te voldoen aan het bepaalde in artikel 43, tweede lid, van het Tweede Verdrag.

• 2 De schepen en vaartuigen, bedoeld in het eerste lid, blijven onderworpen aan het oorlogsrecht. Ieder oorlogsschip dat aan de oppervlakte vaart en in staat is de opvolging van zijn bevel terstond af te dwingen, kan hun bevelen te stoppen, zich te verwijderen of een bepaalde route te volgen, en zij dienen ieder zodanig bevel op te volgen. Deze schepen en vaartuigen mogen, zolang zij nodig zijn voor de gewonden, zieken en schipbreukelingen aan boord, op geen enkele andere wijze aan hun medische taak worden onttrokken.

• 3 De bescherming, verleend in het eerste lid, eindigt alleen in de omstandigheden, vermeld in de artikelen 34 en 35 van het Tweede Verdrag. Een duidelijke weigering om een bevel, gegeven overeenkomstig het tweede lid, op te volgen vormt een voor de vijand schadelijke handeling krachtens artikel 34 van het Tweede Verdrag.

• 4 Een partij bij het conflict kan iedere tegenpartij, zolang als mogelijk is vóór het vertrek van een medisch schip of vaartuig, in kennis stellen van de naam, de klasse, de verwachte vertrektijd, de koers en de geschatte snelheid ervan, in het bijzonder in het geval van schepen met een bruto inhoud van meer dan 2000 ton, en kan voorts alle gegevens verstrekken ter vergemakkelijking van de identificatie en herkenning. De tegenpartij moet de ontvangst van die gegevens bevestigen.

• 5 De bepalingen van artikel 37 van het Tweede Verdrag zijn van toepassing op het medisch personeel en de geestelijke verzorgers op die schepen en vaartuigen.

• 6 De bepalingen van het Tweede Verdrag zijn van toepassing op de gewonden, zieken en schipbreukelingen, die behoren tot de categorieën bedoeld in artikel 13 van het Tweede Verdrag en artikel 44 van dit Protocol, en die zich aan boord van dergelijke schepen en vaartuigen mochten bevinden. De burgers die gewond, ziek of schipbreukeling zijn en niet behoren tot een van de categorieën, vermeld in artikel 13 van het Tweede Verdrag, kunnen op zee niet worden overgedragen aan een partij die niet hun eigen partij is, noch kunnen zij van dergelijke schepen of vaartuigen worden verwijderd; indien zij zich in de macht bevinden van een andere partij bij het conflict dan hun eigen partij, zijn het Vierde Verdrag en dit Protocol op hen van toepassing.

Artikel 24. Bescherming van medische luchtvaartuigen

Medische luchtvaartuigen dienen te worden ontzien en beschermd overeenkomstig de bepalingen van dit Deel.

Artikel 25. Medische luchtvaartuigen in gebieden die niet door een tegenpartij worden beheerst

In landgebieden die daadwerkelijk door bevriende strijdkrachten worden beheerst en in het luchtruim daarboven, of in zeegebieden die niet daadwerkelijk door een tegenpartij worden beheerst en in het luchtruim daarboven, is voor het ontzien en de bescherming van de medische luchtvaartuigen van een partij bij het conflict geen enkele overeenkomst met een tegenpartij vereist. Een partij bij het conflict die in deze gebieden van haar medische luchtvaartuigen gebruik maakt kan evenwel, met het oog op een grotere veiligheid, een kennisgeving als voorzien in artikel 29 tot de tegenpartij richten, in het bijzonder wanneer die luchtvaartuigen vluchten uitvoeren die hen binnen het bereik brengen van grond-lucht-wapensystemen van de tegenpartij.

Artikel 26. Medische luchtvaartuigen in contact-zones of soortgelijke zones

• 1 In die delen van de contact-zone die daadwerkelijk door bevriende strijdkrachten worden beheerst en in het luchtruim daarboven, en in die gebieden die niet duidelijk daadwerkelijk door een bepaalde partij worden beheerst en in het luchtruim daarboven, kan de bescherming van de medische luchtvaartuigen slechts volkomen doeltreffend plaatsvinden krachtens een voorafgaande overeenstemming tussen de bevoegde militaire autoriteiten van de partijen bij het conflict, als voorzien in artikel 29. Ofschoon bij afwezigheid van een dergelijke overeenstemming de medische luchtvaartuigen hun werkzaamheden op eigen risico verrichten, moeten zij worden ontzien wanneer zij als zodanig zijn herkend.

• 2 „Contact-zone” betekent: ieder landgebied waar de vooruitgeschoven onderdelen van de tegenover elkaar staande strijdkrachten contact hebben gemaakt, in het bijzonder waar zij zijn blootgesteld aan rechtstreeks vuur vanaf de grond.

Artikel 27. Medische luchtvaartuigen in gebieden die worden beheerst door een tegenpartij

• 1 De medische luchtvaartuigen van een partij bij het conflict blijven beschermd, wanneer zij over land- of zeegebieden vliegen, die daadwerkelijk worden beheerst door een tegenpartij, mits van de bevoegde autoriteit van die tegenpartij van te voren toestemming voor die vluchten is verkregen.

• 2 Een medisch luchtvaartuig dat over een gebied vliegt dat daadwerkelijk door een tegenpartij wordt beheerst, zonder de in het eerste lid voorziene toestemming of in afwijking van de voorwaarden, verbonden aan een dergelijke toestemming hetzij door een navigatiefout of ten gevolge van een noodtoestand die de veiligheid van de vlucht in gevaar brengt, dient alles in het werk te stellen om zich te identificeren en de tegenpartij van de omstandigheden in kennis te stellen. Zodra een zodanig medisch luchtvaartuig door de tegenpartij is herkend, dient die partij in redelijkheid alles in het werk te stellen om het bevel tot landen op het land of op het water, als bedoeld in artikel 30, te geven, of om andere maatregelen ter bescherming van haar eigen veiligheid te nemen, en in beide gevallen het luchtvaartuig tijd te geven aan dat bevel te voldoen of zich naar die maatregelen te gedragen, alvorens tot een aanval tegen het luchtvaartuig over te gaan.

Artikel 28. Beperkingen op het gebruik van medische luchtvaartuigen

• 1 Het is de partijen bij het conflict verboden, hun medische luchtvaartuigen te gebruiken om enig voordeel over een tegenpartij te behalen. De aanwezigheid van medische luchtvaartuigen mag niet worden gebruikt om te trachten militaire doelen voor aanvallen te vrijwaren.

• 2 De medische luchtvaartuigen mogen niet worden gebruikt om militaire inlichtingen te verzamelen of over te brengen, en mogen geen enkele uitrusting, voor die doeleinden bestemd, vervoeren. Het is hun verboden personen of lading te vervoeren, die niet vallen onder de definitie, opgenomen in artikel 8, punt 6. Het vervoer aan boord van de persoonlijke bezittingen van de inzittenden of van materieel, uitsluitend bestemd om de navigatie, de communicatie of de identificatie te vergemakkelijken, wordt niet als verboden beschouwd.

• 3 De medische luchtvaartuigen mogen geen wapens vervoeren, behalve draagbare wapens en munitie, die van de gewonden, zieken en schipbreukelingen aan boord zijn afgenomen en nog niet aan de bevoegde tak van dienst zijn afgeleverd, en die lichte persoonlijke wapens die nodig zijn om het medische personeel aan boord in staat te stellen zichzelf en de gewonden, zieken en schipbreukelingen, met de zorg waarvoor het is belast, te verdedigen.

• 4 De medische luchtvaartuigen mogen, wanneer zij de vluchten, bedoeld in de artikelen 26 en 27 uitvoeren, niet worden gebruikt om naar gewonden, zieken en schipbreukelingen te zoeken, zonder dat daarover van te voren overeenstemming met de tegenpartij is bereikt.

Artikel 29. Kennisgevingen en afspraken inzake medische luchtvaartuigen

• 1 De kennisgevingen krachtens artikel 25, of de verzoeken om voorafgaande overeenstemming krachtens de artikelen 26, 27, 28, vierde lid, of 31, moeten het aantal medische luchtvaartuigen dat men voornemens is te gebruiken, het vluchtplan en de middelen ter identificatie aangeven en worden geacht in te houden, dat elke vlucht zal worden uitgevoerd met inachtneming van artikel 28.

• 2 Een partij die een kennisgeving, gedaan krachtens artikel 25 ontvangt, moet de ontvangst van die kennisgeving onmiddellijk bevestigen.

• 3 Een partij die een verzoek om voorafgaande overeenstemming krachtens de artikelen 26, 27, 28, vierde lid, of 31 ontvangt, moet de verzoekende partij zo snel mogelijk:

  • (a) mededelen dat het verzoek is ingewilligd;

  • (b) mededelen dat het verzoek is geweigerd; of

  • (c) een redelijk tegenvoorstel met betrekking tot het verzoek doen. Zij kan eveneens een verbod of een beperking van andere vluchten in het gebied gedurende de desbetreffende periode voorstellen. Indien de partij die het verzoek heeft gedaan de tegenvoorstellen aanvaardt, stelt zij de andere partij van de aanvaarding in kennis.

• 4 De partijen moeten de nodige maatregelen nemen om te verzekeren, dat de kennisgevingen snel kunnen worden gedaan en de afspraken snel kunnen worden bereikt.

• 5 De partijen moeten eveneens de nodige maatregelen nemen om hetgeen die kennisgevingen en die afspraken behelzen snel aan de betrokken militaire formaties bekend te maken en moeten die formaties inlichtingen verstrekken inzake de middelen ter identificatie, die door de desbetreffende medische luchtvaartuigen zullen worden gebruikt.

Artikel 30. Landen en inspectie van medische luchtvaartuigen

• 1 Medische luchtvaartuigen die vliegen boven gebieden die daadwerkelijk worden beheerst door een tegenpartij, of boven gebieden die niet duidelijk daadwerkelijk door een bepaalde partij worden beheerst, kunnen het bevel ontvangen te landen naar gelang van de omstandigheden, op het land of op het water, ten einde inspectie overeenkomstig de navolgende leden mogelijk te maken. De medische luchtvaartuigen moeten ieder zodanig bevel opvolgen.

• 2 Indien een dergelijk luchtvaartuig landt op het land of op het water, hetzij op bevel of om andere redenen, mag het uitsluitend aan inspectie worden onderworpen ter vaststelling van de zaken, vermeld in het derde en het vierde lid. Iedere zodanige inspectie moet onverwijld worden aangevangen en met voortvarendheid worden uitgevoerd. De inspecterende partij mag niet verlangen, dat de gewonden en zieken uit het vliegtuig worden verwijderd, tenzij verwijdering noodzakelijk is voor de inspectie. Die partij moet er in ieder geval voor zorgdragen, dat de toestand van de gewonden en zieken niet nadelig door de inspectie of de verwijdering wordt beïnvloed.

• 3 Indien de inspectie aantoont dat het luchtvaartuig:

  • (a) een medisch luchtvaartuig is in de zin van artikel 8, letter j,

  • (b) geen inbreuk maakt op de voorwaarden, omschreven in artikel 28, en,

  • (c) indien voorafgaande overeenstemming is vereist, niet heeft gevlogen zonder, of in strijd met deze overeenstemming,

  moet aan het luchtvaartuig en aan de inzittenden die behoren tot de tegenpartij of tot een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij het conflict, worden toegestaan de vlucht zonder oponthoud voort te zetten.

• 4 Indien de inspectie aantoont dat het luchtvaartuig:

  • (a) geen medisch luchtvaartuig is in de zin van artikel 8, letter j,

  • (b) inbreuk maakt op de voorwaarden, omschreven in artikel 28, of,

  • (c) indien voorafgaande overeenstemming is vereist, heeft gevlogen zonder, of in strijd met deze overeenstemming,

  kan het luchtvaartuig worden opgebracht. De inzittenden dienen te worden behandeld overeenkomstig de desbetreffende bepalingen van de Verdragen en dit Protocol. Ieder opgebracht luchtvaartuig dat was aangewezen als permanent medisch luchtvaartuig mag daarna uitsluitend als medisch luchtvaartuig worden gebruikt.

Artikel 31. Neutrale Staten of andere Staten die geen partij zijn bij het conflict

• 1 Medische luchtvaartuigen mogen, behalve krachtens een voorafgaande overeenstemming, niet vliegen over of landen op het grondgebied van een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij het conflict. Indien een zodanige overeenstemming bestaat, dienen zij evenwel te worden ontzien gedurende hun gehele vlucht en eveneens gedurende een eventuele landing op dat grondgebied. Niettemin moeten zij ieder bevel tot landen op het land of op het water, naar gelang van de omstandigheden, opvolgen.

• 2 Indien een medisch luchtvaartuig, bij afwezigheid van overeenstemming of in afwijking van de voorwaarden waaronder de overeenstemming is tot stand gekomen, vliegt over het grondgebied van een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij het conflict, hetzij door een navigatiefout of ten gevolge van een noodtoestand die de veiligheid van de vlucht in gevaar brengt, dient het alles in het werk te stellen om de vlucht te melden en zich te identificeren. Zodra een zodanig medisch luchtvaartuig is herkend, dient die Staat in redelijkheid alles in het werk te stellen om het bevel tot landen op het land of op het water, als bedoeld in artikel 30, eerste lid, te geven, of om andere maatregelen ter bescherming van zijn eigen veiligheid te nemen, en in beide gevallen het luchtvaartuig tijd te geven om aan dat bevel te voldoen of zich naar die maatregelen te gedragen, alvorens tot een aanval tegen het luchtvaartuig over te gaan.

• 3 Indien een medisch luchtvaartuig, hetzij krachtens overeenstemming of in de omstandigheden, vermeld in het tweede lid, landt op het land of op het water behorend tot het grondgebied van een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij het conflict, hetzij op bevel of om andere redenen, wordt het luchtvaartuig aan inspectie onderworpen ten einde vast te stellen of het werkelijk een medisch luchtvaartuig is. De inspectie moet onverwijld worden aangevangen en met voortvarendheid worden uitgevoerd. De inspecterende partij mag niet verlangen, dat de gewonden en zieken van de partij die het luchtvaartuig gebruikt daaruit worden verwijderd, tenzij verwijdering noodzakelijk is voor de inspectie. De inspecterende partij moet er in ieder geval voor zorgdragen, dat de toestand van de gewonden en zieken niet nadelig door de inspectie of de verwijdering wordt beïnvloed. Indien de inspectie aantoont, dat het luchtvaartuig werkelijk een medisch luchtvaartuig is, wordt het luchtvaartuig met inzittenden, met uitzondering van degenen die overeenkomstig de regels van het bij gewapende conflicten toepasselijke volkenrecht gevangen dienen te worden gehouden, toegestaan de vlucht te hervatten, en dienen passende maatregelen ten behoeve van de voortzetting van de vlucht te worden genomen. Indien de inspectie aantoont, dat het luchtvaartuig geen medisch luchtvaartuig is, wordt het opgebracht en worden de inzittenden behandeld overeenkomstig het het vierde lid.

• 4 De gewonden, zieken en schipbreukelingen die, anders dan tijdelijk, met toestemming van de plaatselijke autoriteiten een medisch luchtvaartuig hebben verlaten op het grondgebied van een neutrale Staat of een andere Staat die geen partij is bij het conflict, worden, tenzij anders tussen die Staat en de partijen bij het conflict is overeengekomen, door die Staat gevangen gehouden, indien dit door de regels van het bij gewapende conflicten toepasselijke volkenrecht wordt voorgeschreven, en wel op zodanige wijze dat zij niet opnieuw aan de vijandelijkheden kunnen deelnemen. De kosten van behandeling in een ziekenhuis en van internering dienen door de Staat waartoe die personen behoren, te worden gedragen.

• 5 De neutrale Staten en de andere Staten die geen partij zijn bij het conflict moeten alle voorwaarden en beperkingen die zij opleggen aan de vlucht van medische luchtvaartuigen over, of aan de landing van medische luchtvaartuigen op hun grondgebied, gelijkelijk op alle partijen bij het conflict toepassen.

SECTIE III. VERMISTEN EN DODEN

Artikel 32. Algemeen beginsel

Bij de uitvoering van deze Sectie zullen de werkzaamheden van de Hoge Verdragsluitende Partijen, de partijen bij het conflict en de internationale humanitaire organisaties, vermeld in de Verdragen en dit Protocol voornamelijk worden ingegeven door het recht van families, kennis te nemen van het lot van verwanten.

Artikel 33. Vermisten

• 1 Zodra de omstandigheden zulks toelaten, en uiterlijk onmiddellijk na het einde van de daadwerkelijke vijandelijkheden, dient iedere partij bij het conflict naar de personen die door een tegenpartij als vermist zijn opgegeven, te zoeken. Die partij dient alle ter zake dienende gegevens betreffende die personen door te geven ten einde het zoeken te vergemakkelijken.

• 2 Ten einde het verzamelen van gegevens ingevolge het vorige lid te vergemakkelijken, dient iedere partij met betrekking tot personen die niet krachtens de Verdragen en het Protocol gunstiger mochten worden behandeld:

  • (a) de gegevens te registreren, omschreven in artikel 138 van het Vierde Verdrag, betreffende die personen die langer dan twee weken gevangen zijn gehouden, gevangenisstraf hebben ondergaan of op andere wijze van hun vrijheid zijn beroofd ten gevolge van vijandelijkheden of van een bezetting, of die tijdens hun gevangenhouding zijn overleden;

  • (b) het zoeken naar en het registreren van gegevens omtrent die personen zoveel mogelijk te vergemakkelijken en zo nodig zelf te verrichten, indien deze in andere omstandigheden ten gevolge van vijandelijkheden of van een bezetting zijn overleden.

• 3 Gegevens betreffende personen die ingevolge het eerste lid als vermist zijn opgegeven en verzoeken om dergelijke gegevens dienen te worden doorgegeven, hetzij rechtstreeks of door tussenkomst van de beschermende mogendheid, het Centrale Opsporingsbureau van het Internationale Comité van het Rode Kruis of nationale Rode Kruis (Rode Halve Maan, Rode Leeuw en Zon)-organisaties. Wanneer de gegevens niet via het Internationale Comité van het Rode Kruis en het Centrale Opsporingsbureau daarvan worden doorgegeven, dient iedere partij bij het conflict er zorg voor te dragen, dat die gegevens tevens aan het Centrale Opsporingsbureau worden verstrekt.

• 4 De partijen bij het conflict dienen ernaar te streven, tot overeenstemming te geraken over regelingen, waardoor het ploegen mogelijk wordt gemaakt naar de doden te zoeken, deze te identificeren en uit gebieden waar gevechten hebben plaatsgevonden weg te halen, met inbegrip van regelingen waardoor het, indien wenselijk, mogelijk wordt gemaakt dat die ploegen worden vergezeld door personeel van de tegenpartij wanneer zij hun taak vervullen in gebieden die door de tegenpartij worden beheerst. Het personeel van die ploegendienst dient, wanneer het uitsluitend de genoemde functie vervult, te worden ontzien en beschermd.

Artikel 34. Stoffelijke overschotten

• 1 Het stoffelijk overschot van personen die zijn overleden door oorzaken verband houdende met een bezetting, of die zijn overleden tijdens gevangenhouding voortkomend uit een bezetting of uit vijandelijkheden, alsook het stoffelijk overschot van personen die geen onderdaan zijn van het land waar zij zijn overleden ten gevolge van vijandelijkheden, dienen te worden ontzien, en het graf van alle zodanige personen dient te worden ontzien, onderhouden en aangeduid, als bepaald in artikel 130 van het Vierde Verdrag, wanneer het stoffelijk overschot of graf geen gunstiger behandeling krachtens de Verdragen en dit Protocol mocht ontvangen.

• 2 Zodra de omstandigheden en de betrekkingen tussen de tegenpartijen dat toelaten, moeten de Hoge Verdragsluitende Partijen op wier grondgebied graven zijn gelegen van personen die ten gevolge van vijandelijkheden of tijdens een bezetting of gevangenhouding zijn overleden of, in voorkomende gevallen, andere plaatsen waar zich stoffelijke overschotten van zodanige personen bevinden, overeenkomsten sluiten ten einde:

  • (a) de toegang tot de graven te vergemakkelijken voor de familieleden van de overledenen en de vertegenwoordigers van de officiële gravendiensten, en regelingen van praktische aard voor die toegang vast te stellen;

  • (b) dergelijke graven duurzaam te beschermen en te ontzien;

  • (c) de terugkeer te vergemakkelijken van het stoffelijk overschot en de persoonlijke bezittingen van de overledenen naar het land van herkomst, op verzoek van dat land of op verzoek van de naaste familieleden, tenzij het bedoelde land daartegen bezwaar maakt.

• 3 Indien geen overeenkomsten als voorzien in het tweede lid, letters b of c, zijn gesloten en indien het land van herkomst van deze overledenen niet bereid is op zijn kosten voor het onderhoud van die graven zorg te dragen, kan de Hoge Verdragsluitende Partij op wier grondgebied de graven zijn gelegen aanbieden, maatregelen te treffen ter vergemakkelijking van de terugkeer van de stoffelijke overschotten van de overledenen naar het land van herkomst. Indien een dergelijk aanbod niet wordt aanvaard, kan de Hoge Verdragsluitende Partij na verloop van vijf jaar, te rekenen vanaf de dag van het aanbod en na kennisgeving aan het land van herkomst, de voorschriften, neergelegd in haar eigen wetgeving met betrekking tot begraafplaatsen en graven, toepassen.

• 4 Het is een Hoge Verdragsluitende Partij, op wier grondgebied de graven bedoeld in dit artikel zijn gelegen, slechts toegestaan de stoffelijke overschotten op te graven:

  • (a) in overeenstemming met het tweede lid, letter c, en het derde lid, of

  • (b) wanneer opgraving dwingend is geboden door het algemeen belang, waaronder begrepen medische noodzaak en noodzaak verband houdende met de opsporing, in welk geval de Hoge Verdragsluitende Partij te allen tijde de stoffelijke overschotten dient te ontzien en het land van herkomst in kennis dient te stellen van haar voornemen de stoffelijke overschotten op te graven, waarbij zij bijzonderheden betreffende de voorgenomen plaats van herbegrafenis dient te vermelden.

DEEL III. METHODEN EN MIDDELEN VAN OORLOGVOERING

STATUS VAN COMBATTANT EN VAN KRIJGSGEVANGENE

SECTIE I. METHODEN EN MIDDELEN VAN OORLOGVOERING

Artikel 35. Grondregels

• 1 In geen enkel gewapend conflict is het recht van de partijen bij het conflict ten aanzien van de keuze der methoden of middelen van oorlogvoering onbegrensd.

• 2 Het is verboden wapens, projectielen en stoffen alsmede methoden van oorlogvoering te gebruiken, die naar hun aard overbodig letsel of onnodig leed veroorzaken.

• 3 Het is verboden, methoden of middelen van oorlogvoering te gebruiken, bestemd om omvangrijke, langdurige en ernstige schade aan het natuurlijk milieu toe te brengen, of die dergelijke schade, naar kan worden verwacht, zullen toebrengen.

Artikel 36. Nieuwe wapens

Op een Hoge Verdragsluitende Partij rust bij de bestudering, ontwikkeling, aanschaf of invoering van een nieuw wapen, een nieuw middel of een nieuwe methode van oorlogvoering de verplichting, vast te stellen of het gebruik daarvan, in bepaalde of in alle omstandigheden, door dit Protocol of door enige andere regel van het ten aanzien van de Hoge Verdragsluitende Partij toepasselijke volkenrecht is verboden.

Artikel 37. Verbod van perfidie

• 1 Het is verboden een tegenstander te doden, te verwonden of gevangen te nemen door middel van perfidie. Gedragingen die het vertrouwen wekken bij een tegenstander ten einde deze te doen geloven dat hij gerechtigd is tot bescherming krachtens de regels van het volkenrecht toepasselijk in geval van gewapende conflicten of dat hij verplicht is zodanige bescherming te verlenen, met de bedoeling dat vertrouwen te misbruiken, leveren perfidie op. Voorbeelden van perfidie zijn:

  • (a) het voorwenden van het voornemen tot onderhandelen onder de parlementaire vlag of het voorwenden van overgave;

  • (b) het voorwenden, uitgeschakeld te zijn door verwondingen of ziekte;

  • (c) het voorwenden van het bezit van de status van burger of van non-combattant;

  • (d) het voorwenden van het bezit van een beschermde positie door het gebruik van tekens, kentekenen of uniformen van de Verenigde Naties, van neutrale Staten of van andere Staten die geen partij zijn bij het conflict.

• 2 Krijgslisten zijn niet verboden. Dergelijke listen zijn gedragingen die zijn bedoeld om een tegenstander te misleiden of hem er toe te bewegen roekeloos te handelen, maar die geen regels van het volkenrecht, toepasselijk in geval van gewapende conflicten schenden, en die niet verraderlijk zijn doordat niet wordt getracht het vertrouwen van een tegenstander te wekken met betrekking tot bescherming krachtens dat recht. Voorbeelden van krijgslisten zijn: het gebruik van camouflage, lokmiddelen, schijnoperaties en onjuiste inlichtingen.

Artikel 38. Erkende kentekenen

• 1 Het is verboden ongepast gebruik te maken van het kenteken van het Rode Kruis, de Rode Halve Maan of de Rode Leeuw en Zon, of van andere kentekenen, tekens of seinen, als voorzien in de Verdragen of dit Protocol. Het is eveneens verboden, in een gewapend conflict opzettelijk misbruik te maken van andere internationaal erkende beschermende kentekenen, tekens of seinen, daaronder begrepen de parlementaire vlag en het beschermende kenteken van culturele goederen.

• 2 Het is verboden gebruik te maken van het kenteken van de Verenigde Naties, behalve wanneer het gebruik door die Organisatie is toegestaan.

Artikel 39. Nationaliteitskenteken

• 1 Het is verboden in een gewapend conflict gebruik te maken van de vlaggen of de militaire kentekenen, onderscheidingstekens of uniformen van neutrale Staten of andere Staten die geen partij zijn bij het conflict.

• 2 Het is verboden gebruik te maken van de vlaggen of militaire kentekenen, onderscheidingstekens of uniformen van de tegenpartijen tijdens aanvallen of met het oogmerk militaire operaties te dekken, te begunstigen, te beschermen of te belemmeren.

• 3 Geen enkele bepaling van dit artikel of van artikel 37, eerste lid, letter d, vormt een aantasting van de bestaande, algemeen erkende regels van het volkenrecht, toepasselijk in geval van spionage of het gebruik van vlaggen tijdens gewapende conflicten op zee.

Artikel 40. Kwartier

Het is verboden het bevel te geven dat niemand mag overleven, een tegenstander daarmee te dreigen of op die grondslag de vijandelijkheden te bedrijven.

Artikel 41. Bescherming van een vijand buiten gevecht

• 1 Een persoon die, naar wordt onderkend, of in de gegeven omstandigheden zou moeten worden onderkend, buiten gevecht verkeert, mag niet het doelwit van een aanval worden gemaakt.

• 2 Een persoon verkeert buiten gevecht indien:

  • (a) hij zich in de macht van een tegenpartij bevindt;

  • (b) hij duidelijk het voornemen te kennen geeft, zich over te geven; of

  • (c) hij het bewustzijn heeft verloren of op andere wijze door verwondingen of ziekte is uitgeschakeld, en daarom niet in staat is zich te verdedigen,

  mits hij zich in alle genoemde gevallen onthoudt van iedere vijandelijke handeling en niet tracht te ontvluchten.

• 3 Wanneer personen die aanspraak kunnen maken op bescherming als krijgsgevangene, in handen van een tegenpartij zijn gevallen onder ongebruikelijke gevechtsomstandigheden die hun evacuatie, als geregeld in Deel III, Sectie I, van het Derde Verdrag verhinderen, dienen zij te worden vrijgelaten en dienen alle voorzorgen die praktisch uitvoerbaar zijn te worden getroffen om hun veiligheid te waarborgen.

Artikel 42. Inzittenden van luchtvaartuigen

• 1 Niemand die met een parachute uit een vliegtuig in nood springt, mag gedurende zijn neerdaling het doelwit van een aanval worden gemaakt.

• 2 Aan een persoon die met een parachute uit een vliegtuig in nood is gesprongen dient, zodra hij bij zijn landing terecht komt op gebied dat door een tegenpartij wordt beheerst, de gelegenheid te worden geboden zich over te geven, voordat hij het doelwit van een aanval wordt gemaakt, tenzij het duidelijk is dat hij een vijandelijke handeling verricht.

• 3 Luchtlandingstroepen worden niet door dit artikel beschermd.

SECTIE II. DE STATUS VAN COMBATTANT EN VAN KRIJGSGEVANGENE

Artikel 43. De strijdkrachten

• 1 De strijdkrachten van een partij bij een conflict bestaan uit alle georganiseerde strijdkrachten, groepen en eenheden die onder een bevel staan dat tegenover die partij verantwoordelijk is voor het gedrag van zijn ondergeschikten, zelfs indien die partij wordt vertegenwoordigd door een niet door een tegenpartij erkende regering of autoriteit. Deze strijdkrachten dienen te zijn onderworpen aan een intern krijgstuchtelijk systeem, dat onder andere de nakoming van de regels van het volkenrecht, toepasselijk in geval van gewapende conflicten, dient te verzekeren.

• 2 De leden van de strijdkrachten van een partij bij een conflict, die niet zijn medisch personeel of geestelijke verzorgers op wie artikel 33 van het Derde Verdrag betrekking heeft, zijn combattanten en hebben derhalve het recht om rechtstreeks aan de vijandelijkheden deel te nemen.

• 3 Wanneer een partij bij het conflict een paramilitaire organisatie, of een gewapende dienst belast met politietaken, in zijn strijdkrachten opneemt, moet zij de andere partijen bij het conflict daarvan in kennis stellen.

Artikel 44. Combattanten en krijgsgevangenen

• 1 Iedere combattant, als omschreven in artikel 43, die in handen van een tegenpartij valt wordt als krijgsgevangene beschouwd.

• 2 Alle combattanten zijn verplicht de regels van het volkenrecht, toepasselijk in gewapende conflicten, in acht te nemen; schendingen van die regels ontnemen evenwel een combattant niet het recht om als combattant te worden beschouwd of, indien hij in handen van een tegenpartij valt, het recht om als krijgsgevangene te worden beschouwd, behalve in de gevallen als voorzien in het derde en het vierde lid.

• 3 Ter bevordering van een bescherming van de burgerbevolking tegen de gevolgen van de vijandelijkheden, zijn de combattanten verplicht zich van de burgerbevolking te onderscheiden wanneer zij een aanval of een militaire operatie ter voorbereiding van een aanval uitvoeren. Gelet evenwel op het feit dat er zich in een gewapend conflict situaties voordoen, waarin het een gewapende combattant door de aard van de vijandelijkheden niet mogelijk is zich van de burgerbevolking te onderscheiden, behoudt deze zijn status van combattant, mits hij in zulke situaties zijn wapens openlijk draagt:

  • (a) gedurende ieder militair treffen, en

  • (b) gedurende de tijd dat hij zichtbaar is voor de tegenpartij bij het betrekken van militaire posities, voorafgaande aan het inzetten van een aanval waaraan hij moet deelnemen.

  Handelingen die voldoen aan de in dit lid neergelegde vereisten worden niet als perfide in de zin van artikel 37, eerste lid, letter c, beschouwd.

• 4 Een combattant die in handen van een tegenpartij valt terwijl hij niet aan de vereisten, neergelegd in de tweede zin van het derde lid, voldoet, verliest het recht om als krijgsgevangene te worden beschouwd, maar hem dient niettemin bescherming te worden verleend die in alle opzichten gelijkwaardig is aan die welke het Derde Verdrag en dit Protocol aan krijgsgevangenen toekennen. Deze bescherming omvat mede bescherming die gelijkwaardig moet zijn aan die welke het Derde Verdrag aan krijgsgevangenen toekent, ingeval een zodanige persoon wordt berecht en gestraft voor enig strafbaar feit dat hij heeft begaan.

• 5 Geen enkele combattant die in handen van een tegenpartij valt, zonder dat hij op dat moment deelneemt aan een aanval of een militaire operatie ter voorbereiding van een aanval, verliest uit hoofde van zijn voorafgaande activiteiten het recht als combattant en als krijgsgevangene te worden beschouwd.

• 6 Dit artikel laat onverlet het recht van enige persoon om krachtens artikel 4 van het Derde Verdrag als krijgsgevangene te worden beschouwd.

• 7 Dit artikel heeft niet ten doel, verandering te brengen in de algemeen aanvaarde statenpraktijk met betrekking tot het dragen van het uniform door de combattanten die behoren tot de geregelde geüniformeerde gewapende eenheden van een partij bij het conflict.

• 8 Naast de categorieën personen, vermeld in de artikelen 13 van het Eerste en het Tweede Verdrag, kunnen alle leden van de strijdkrachten van een partij bij het conflict, als omschreven in artikel 43 van dit Protocol, aanspraak maken op bescherming krachtens die Verdragen, indien zij gewond of ziek zijn of, in het geval van het Tweede Verdrag, op zee of in andere wateren schipbreuk hebben geleden.

Artikel 45. Bescherming van de personen die aan de vijandelijkheden hebben deelgenomen

• 1 Een persoon die aan vijandelijkheden deelneemt en in handen van een tegenpartij valt, wordt geacht krijgsgevangene te zijn en dient derhalve door het Derde Verdrag te worden beschermd, indien hij de status van krijgsgevangene inroept, indien blijkt dat hij aanspraak op een zodanige status heeft of indien de partij waartoe hij behoort een zodanige status te zijnen gunste inroept door middel van een kennisgeving aan de gevangenhoudende of aan de beschermende mogendheid. Indien er enige twijfel mocht rijzen over de vraag, of een zodanige persoon aanspraak op de status van krijgsgevangene heeft, dient hij die status te behouden en derhalve door het Derde Verdrag en dit Protocol te worden beschermd, totdat zijn status door een bevoegde rechterlijke instantie is vastgesteld.

• 2 Indien een persoon die in handen van een tegenpartij is gevallen, niet als krijgsgevangene wordt vastgehouden, en door die partij zal worden berecht wegens een strafbaar feit, verband houdende met de vijandelijkheden, dient hij het recht te hebben om zijn aanspraak op de status van krijgsgevangene voor een rechterlijke instantie geldend te maken en een uitspraak betreffende die kwestie te verkrijgen. Steeds wanneer dat krachtens de toepasselijke procesregels mogelijk is, dient die uitspraak te worden gedaan voorafgaand aan het proces met betrekking tot het strafbare feit. De vertegenwoordigers van de beschermende mogendheid hebben het recht, het proces waarin betreffende de bovenbedoelde kwestie uitspraak wordt gedaan, bij te wonen, behalve in uitzonderlijke gevallen waarin het proces in het belang van de veiligheid van de Staat achter gesloten deuren wordt gevoerd. In een dergelijk geval moet de gevangenhoudende mogendheid de beschermende mogendheid daarvan in kennis stellen.

• 3 Ieder die heeft deelgenomen aan vijandelijkheden, die geen aanspraak heeft op de status van krijgsgevangene en die geen gunstiger behandeling krachtens het Vierde Verdrag geniet, dient te allen tijde recht te hebben op de bescherming, verleend door artikel 75 van dit Protocol. In bezet gebied heeft iedere zodanige persoon, niettegenstaande het bepaalde in artikel 5 van het Vierde Verdrag, eveneens aanspraak op het recht van communicatie krachtens dat Verdrag, behalve wanneer hij als spion wordt vastgehouden.

Artikel 46. Spionnen

• 1 Niettegenstaande enige andere bepaling van de Verdragen of dit Protocol heeft een lid van de strijdkrachten van een partij bij het conflict, die in handen van een tegenpartij valt terwijl hij spionage bedrijft, geen recht op de status van krijgsgevangene, en kan als spion worden behandeld.

• 2 Een lid van de strijdkrachten van een partij bij het conflict die, ten behoeve van die partij en op gebied dat door een tegenpartij wordt beheerst, inlichtingen verzamelt of tracht te verzamelen, wordt niet geacht spionage te bedrijven indien hij, terwijl hij zodanige handelingen verricht, het uniform draagt van de strijdkrachten waartoe hij behoort.

• 3 Een lid van de strijdkrachten van een partij bij het conflict, die inwoner is van een door een tegenpartij bezet gebied en die, ten behoeve van de partij waartoe hij behoort inlichtingen van militair belang binnen dat grondgebied verzamelt of tracht te verzamelen, wordt niet geacht spionage te bedrijven, tenzij hij zulks onder valse voorwendsels of opzettelijk op heimelijke wijze doet.

  Bovendien verliest zo’n inwoner zijn recht op de status van krijgsgevangene niet en mag niet als spion worden behandeld, tenzij hij wordt gevat terwijl hij spionage bedrijft.

• 4 Een lid van de strijdkrachten van een partij bij het conflict, die geen inwoner is van door een tegenpartij bezet gebied en die op dat gebied spionage heeft bedreven, verliest zijn recht op de status van krijgsgevangene niet en mag niet worden behandeld als spion, tenzij hij wordt gevat voordat hij zich weer bij de strijdkrachten waartoe hij behoort, heeft gevoegd.

Artikel 47. Huurlingen

• 1 Een huurling heeft niet het recht op de status van combattant of van krijgsgevangene.

• 2 Een huurling is iedere persoon:

  • (a) die plaatselijk of in het buitenland speciaal is aangeworven om te vechten in een gewapend conflict;

  • (b) die daadwerkelijk en rechtstreeks deelneemt aan de vijandelijkheden;

  • (c) die voornamelijk door het verlangen naar persoonlijk gewin wordt gedreven aan de vijandelijkheden deel te nemen en aan wie daadwerkelijk door of vanwege een partij bij het conflict een materiële vergoeding is beloofd die de aan combattanten van gelijke rang en functie bij de strijdkrachten van die partij beloofde of betaalde vergoeding aanzienlijk te boven gaat;

  • (d) die geen onderdaan is van een partij bij het conflict, noch inwoner van door een partij bij het conflict beheerst gebied;

  • (e) die geen lid is van de strijdkrachten van een partij bij het conflict; en

  • (f) die niet door een Staat die geen partij is bij het conflict met een officiële opdracht, als lid van de strijdkrachten van die Staat, is uitgezonden.

DEEL IV. BURGERBEVOLKING

SECTIE I. ALGEMENE BESCHERMING TEGEN DE GEVOLGEN VAN DE VIJANDELIJKHEDEN

Hoofdstuk I. GRONDREGEL EN TOEPASSINGSGEBIED

Artikel 48. Grondregel

Ten einde te verzekeren, dat de burgerbevolking en de burgerobjecten worden ontzien en beschermd, dienen de partijen bij het conflict te allen tijde onderscheid te maken tussen de burgerbevolking en combattanten en tussen burgerobjecten en militaire doelen en dienen zij derhalve hun operaties uitsluitend tegen militaire doelen te richten.

Artikel 49. Definitie van aanvallen en toepassingsgebied

• 1 „Aanvallen” betekent: daden van geweld gericht tegen de tegenstander, hetzij offensieve hetzij defensieve.

• 2 De bepalingen van dit Protocol met betrekking tot aanvallen zijn van toepassing op alle aanvallen, op welk gebied ook uitgevoerd, met inbegrip van nationaal grondgebied dat aan een partij bij het conflict toebehoort maar door een tegenstander wordt beheerst.

• 3 De bepalingen van deze Sectie zijn van toepassing op alle krijgsverrichtingen te land, in de lucht of ter zee die de burgerbevolking, de individuele burgers of burgerobjecten te land kunnen treffen. Zij zijn voorts van toepassing op alle aanvallen vanuit zee of uit de lucht op doelen op het land, maar laten overigens de regels van het volkenrecht, van toepassing bij gewapende conflicten ter zee of in de lucht, onverlet.

• 4 De bepalingen van deze Sectie vormen een aanvulling op de regels betreffende de humanitaire bescherming, neergelegd in het Vierde Verdrag, in het bijzonder in Deel II daarvan, en in andere voor de Hoge Verdragsluitende Partijen bindende internationale overeenkomsten, evenals op andere regels van het volkenrecht betreffende de bescherming van burgers en burgerobjecten te land, ter zee of in de lucht tegen de gevolgen van vijandelijkheden.

Hoofdstuk II. BURGERS EN BURGERBEVOLKING

Artikel 50. Definitie van burgers en burgerbevolking

• 1 Burger is ieder die niet behoort tot een van de categorieën personen, bedoeld in artikel 4, letter A, 1, 2, 3 en 6 van het Derde Verdrag en in artikel 43 van dit Protocol. Bij twijfel of iemand burger is, wordt hij als burger beschouwd.

• 2 De burgerbevolking omvat alle personen die burgers zijn.

• 3 De aanwezigheid onder de burgerbevolking van personen die niet onder de definitie van burgers vallen, ontneemt haar de civiele hoedanigheid niet.

Artikel 51. Bescherming van de burgerbevolking

• 1 De burgerbevolking en de afzonderlijke burgers genieten algemene bescherming tegen uit militaire operaties voortvloeiende gevaren. Om deze bescherming te verwezenlijken dienen de volgende regels, die een aanvulling vormen op de andere van toepassing zijnde regels van het volkenrecht, onder alle omstandigheden in acht te worden genomen.

• 2 Noch de burgerbevolking als zodanig, noch de afzonderlijke burgers mogen het doelwit van een aanval vormen. Daden van geweld of bedreiging met geweld, waarvan het belangrijkste oogmerk is de burgerbevolking angst aan te jagen, zijn verboden.

• 3 De burgers genieten de in deze Sectie verleende bescherming, behalve indien en zolang zij rechtstreeks aan de vijandelijkheden deelnemen.

• 4 Niet-onderscheidende aanvallen zijn verboden. Niet-onderscheidende aanvallen zijn:

  • (a) aanvallen die niet op een bepaald militair doel zijn gericht;

  • (b) aanvallen waarbij gebruik wordt gemaakt van strijdmiddelen of -methoden die niet op een bepaald militair doel kunnen worden gericht; of

  • (c) aanvallen waarbij gebruik wordt gemaakt van strijdmiddelen of -methoden waarvan de gevolgen niet kunnen worden beperkt zoals dit Protocol vereist;

  en die derhalve in alle genoemde gevallen naar hun aard, militaire doelen en burgers of burgerobjecten zonder onderscheid kunnen treffen.

• 5 De volgende soorten aanvallen dienen onder andere als niet-onderscheidend te worden beschouwd:

  • (a) aanvallen door middel van een bombardement, met welke middelen en methoden dan ook, waarbij een aantal duidelijk gescheiden en als zodanig te onderscheiden militaire doelen, gelegen in een stad, dorp of andere streek waarin zich een vergelijkbare concentratie burgers of burgerobjecten bevindt, worden aangemerkt als één enkel militair doel; en

  • (b) aanvallen die, naar kan worden verwacht bijkomend verlies van mensenlevens onder de burgerbevolking, verwonding van burgers, schade aan burgerobjecten of een combinatie daarvan ten gevolge zullen hebben, in een mate die buitensporig zou zijn in verhouding tot het verwachte tastbare en rechtstreekse militaire voordeel.

• 6 Aanvallen op de burgerbevolking of burgers bij wijze van represaille zijn verboden.

• 7 De aanwezigheid of de bewegingen van de burgerbevolking of van afzonderlijke burgers mogen niet worden gebruikt om bepaalde plaatsen of gebieden te vrijwaren voor militaire operaties, in het bijzonder niet wanneer daarbij wordt getracht militaire doelen tegen aanvallen af te schermen of militaire operaties te dekken, te begunstigen of te belemmeren. De partijen bij het conflict mogen de bewegingen van de burgerbevolking of van afzonderlijke burgers niet in een bepaalde richting leiden ten einde te trachten militaire doelen tegen aanvallen af te schermen of militaire operaties te dekken.

• 8 Geen enkele overtreding van deze verboden ontslaat de partijen bij het conflict van hun juridische verplichtingen met betrekking tot de burgerbevolking en de burgers, daaronder begrepen de verplichting om de in artikel 57 voorziene voorzorgsmaatregel te treffen.

Hoofdstuk III. BURGEROBJECTEN

Artikel 52. Algemene bescherming van burgerobjecten

• 1 Burgerobjecten mogen niet het doelwit van een aanval worden en tegen die objecten mogen geen represailles worden genomen. Burgerobjecten zijn alle objecten die geen militaire doelen als omschreven in het tweede lid, zijn.

• 2 Aanvallen dienen strikt tot militaire doelen te worden beperkt. Voor zover het objecten betreft, zijn militaire doelen uitsluitend die objecten die naar hun aard, ligging, bestemming of gebruik een daadwerkelijke bijdrage tot de krijgsverrichtingen leveren en waarvan de gehele of gedeeltelijke vernietiging, verovering of onbruikbaarmaking onder de omstandigheden van dat moment een duidelijk militair voordeel oplevert.

• 3 In geval van twijfel of een object dat gewoonlijk dienst doet voor civiele doeleinden, zoals plaatsen van godsdienstige verering, een huis of ander soort woning of een school, wordt gebruikt om een daadwerkelijke bijdrage te leveren aan de krijgsverrichtingen, dient ervan te worden uitgegaan dat het niet voor het laatst genoemd doel wordt gebruikt.

Artikel 53. Bescherming van culturele goederen en plaatsen van godsdienstige verering

Onverminderd de bepalingen van het Verdrag van ’s-Gravenhage inzake de bescherming van culturele goederen in geval van een gewapend conflict van 14 mei 1954 en van andere op deze bescherming betrekking hebbende internationale akten, is het verboden:

• (a) vijandelijke handelingen te verrichten, gericht tegen de historische monumenten, de kunstwerken of plaatsen van godsdienstige verering die het culturele of geestelijke erfgoed van de volkeren vormen;

• (b) dergelijke goederen te gebruiken ter ondersteuning van de militaire inspanning;

• (c) represailles tegen dergelijke goederen te nemen.

Artikel 54. Bescherming van voor het overleven van de burgerbevolking onmisbare objecten

• 1 Het uithongeren van burgers als methode van oorlogsvoering is verboden.

• 2 De volgende daden zijn verboden: het aanvallen, vernietigen, weghalen of onbruikbaar maken van voor het overleven van de burgerbevolking onmisbare objecten, zoals voedingsmiddelen, landbouwgebieden waar voedingsmiddelen worden geproduceerd, oogsten, vee, drinkwaterinstallaties en -voorraden en bevloeiingswerken, met het oogmerk om, wegens de waarde welke die objecten voor het levensonderhoud hebben, de burgerbevolking of de tegenpartij daarvan te beroven, ongeacht of de beweegreden van een dergelijke daad is de burgers uit te hongeren, hen ertoe te bewegen weg te trekken, of welke andere beweegreden ook.

• 3 De verboden, neergelegd in het tweede lid, zijn niet van toepassing op de daarin bedoelde objecten die door een tegenpartij worden gebruikt:

  • (a) uitsluitend voor het levensonderhoud van de leden van haar strijdkrachten; of

  • (b) indien niet voor het levensonderhoud, dan toch als rechtstreekse ondersteuning van krijgsverrichtingen, mits evenwel in geen geval handelingen tegen die objecten worden ondernomen, waardoor naar kan worden verwacht voor de burgerbevolking zo weinig voedsel of water zou overblijven dat zij zou verhongeren of worden gedwongen weg te trekken.

• 4 Tegen deze objecten mogen geen represailles worden genomen.

• 5 Gelet op het levensbelang dat iedere partij bij het conflict heeft bij de verdediging van haar grondgebied tegen invallen, mag zij binnen dat gebied, voor zover dat door haarzelf wordt beheerst, van de in het tweede lid neergelegde verboden afwijken, wanneer dat wegens dwingende militaire noodzaak is geboden.

Artikel 55. Bescherming van het natuurlijk milieu

• 1 Bij de krijgsverrichtingen moet ervoor worden gewaakt, dat het natuurlijk milieu tegen omvangrijke, langdurige en ernstige schade wordt beschermd. Deze bescherming omvat mede het verbod van het gebruik van strijdmiddelen en -methoden die zijn bestemd om zodanige schade aan het natuurlijk milieu toe te brengen dat daardoor de gezondheid of de overleving van de burgerbevolking in gevaar wordt gebracht, of dat dergelijke schade naar kan worden verwacht, zal worden toegebracht.

• 2 Aanvallen gericht tegen het natuurlijk milieu bij wijze van represaille zijn verboden.

Artikel 56. Bescherming van werken en installaties die gevaarlijke krachten bevatten

• 1 Werken of installaties die gevaarlijke krachten bevatten, te weten stuwdammen, dijken en kerncentrales, mogen niet het doelwit van een aanval worden gemaakt, zelfs niet wanneer zij militaire doelen zijn indien die aanvallen het vrijkomen van gevaarlijke krachten zouden veroorzaken en daardoor zware verliezen aan mensenlevens onder de burgerbevolking teweeg zouden brengen. Andere militaire doelen gelegen op of in de nabijheid van die werken of installaties, mogen niet het doelwit van een aanval worden gemaakt indien die aanvallen het vrijkomen van gevaarlijke krachten uit die werken of installaties zouden veroorzaken en daardoor zware verliezen aan mensenlevens onder de burgerbevolking teweeg zouden brengen.

• 2 De in het eerste lid voorziene bijzondere bescherming tegen aanvallen eindigt:

  • (a) wat stuwdammen of dijken betreft, alleen indien deze worden gebruikt voor andere dan hun gebruikelijke bestemming en voor geregelde, aanzienlijke en rechtstreekse ondersteuning van de militaire operaties, en indien die aanvallen het enige praktisch uitvoerbare middel vormen om die ondersteuning te beëindigen;

  • (b) wat kerncentrales betreft, alleen indien deze elektrische energie leveren voor geregelde, aanzienlijke en rechtstreekse ondersteuning van de militaire operaties, en indien die aanvallen het enige praktisch uitvoerbare middel vormen om die ondersteuning te beëindigen;

  • (c) wat de andere militaire doelen, gelegen op of in de nabijheid van die werken of installaties betreft, alleen indien deze worden gebruikt voor geregelde, aanzienlijke en rechtstreekse ondersteuning van de militaire operaties, en indien die aanvallen het enige praktisch uitvoerbare middel vormen om die ondersteuning te beëindigen.

• 3 In alle gevallen kan de burgerbevolking en kunnen de individuele burgers blijvend aanspraak maken op de volledige bescherming, hun door het volkenrecht verleend, met inbegrip van de bescherming, voortvloeiende uit de in artikel 57 voorziene voorzorgsmaatregelen. Indien de bescherming eindigt en een van de in het eerste lid vermelde werken, installaties of militaire doelen wordt aangevallen, moeten alle praktisch uitvoerbare maatregelen worden genomen om het vrijkomen van de gevaarlijke krachten te verhinderen.

• 4 Het is verboden represailles te nemen tegen de in het eerste lid vermelde werken, installaties of militaire doelen.

• 5 De partijen bij het conflict moeten trachten te vermijden, militaire doelen in de nabijheid van de in het eerste lid vermelde werken of installaties te plaatsen. Niettemin zijn installaties, gebouwd met het uitsluitende doel de beschermde werken of installaties tegen aanvallen te verdedigen, toegestaan en mogen deze zelf geen doelwit van een aanval worden gemaakt, mits zij niet worden gebruikt bij de vijandelijkheden, behalve voor defensieve handelingen die noodzakelijk zijn om aanvallen op de beschermde werken of installaties te beantwoorden, en mits hun bewapening is beperkt tot wapens die slechts geschikt zijn om een vijandelijke actie tegen de beschermde werken of installaties af te weren.

• 6 Aan de Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict wordt dringend verzocht, onderling nadere overeenkomsten te sluiten om objecten die gevaarlijke krachten bevatten, aanvullende bescherming te verschaffen.

• 7 Ten einde de herkenbaarheid van de door dit artikel beschermde objecten te bevorderen, kunnen de partijen bij het conflict deze voorzien van een bijzonder kenteken, bestaande uit een groep van drie feloranje, op één as geplaatste cirkels, als aangegeven in artikel 16 van Bijlage I bij dit Protocol. De afwezigheid van een zodanige aanduiding ontheft geen enkele partij bij het conflict in enig opzicht van haar verplichtingen krachtens dit artikel.

Hoofdstuk IV. VOORZORGSMAATREGELEN

Artikel 57. Voorzorgen bij aanvallen

• 1 Bij het uitvoeren van de militaire operaties moet er voortdurend voor worden gewaakt, dat de burgerbevolking, de burgers en de burgerobjecten worden ontzien.

• 2 Met betrekking tot aanvallen dienen de volgende voorzorgen te worden genomen:

  • (a) zij die een aanval voorbereiden of tot een aanval besluiten dienen:

    • (i) al het praktisch uitvoerbare te doen om zich ervan te vergewissen, dat de aan te vallen doelen geen burgers of burgerobjecten zijn en geen bijzondere bescherming genieten, maar militaire doelen vormen in de zin van artikel 52, tweede lid, en dat de bepalingen van dit Protocol niet verbieden deze aan te vallen;

    • (ii) alle praktisch uitvoerbare voorzorgen te nemen bij de keuze van de middelen en methoden voor de aanval, ten einde bijkomend verlies van mensenlevens onder de burgerbevolking, verwonding van burgers en schade aan burgerobjecten te voorkomen en deze in elk geval tot het uiterste te beperken;

    • (iii) af te zien van enige aanval die naar kan worden verwacht mede bijkomend verlies van mensenlevens onder de burgerbevolking, verwonding van burgers, schade aan burgerobjecten of een combinatie daarvan zal veroorzaken, in een mate welke buitensporig zou zijn in verhouding tot het te verwachten tastbare en rechtstreekse militaire voordeel;

  • (b) een aanval dient te worden afgelast of opgeschort, wanneer blijkt dat het doel geen militair doel is of een bijzondere bescherming geniet, of wanneer blijkt dat de aanval naar kan worden verwacht mede bijkomend verlies van mensenlevens onder de burgerbevolking, verwonding van burgers, schade aan burgerobjecten of een combinatie daarvan zou veroorzaken, in een mate welke buitensporig zou zijn in verhouding tot het te verwachten tastbare en rechtstreekse militaire voordeel;

  • (c) omtrent aanvallen die ook de burgerbevolking zouden kunnen treffen, dient op effectieve wijze vooraf een waarschuwing te worden gegeven, tenzij de omstandigheden dat niet toelaten.

• 3 Wanneer een keuze mogelijk is tussen verschillende militaire doelen om een gelijkwaardig militair voordeel te behalen, dient dat doel te worden uitgekozen, waarop de aanval naar kan worden verwacht het minste gevaar voor de levens van de burgerbevolking en voor de burgerobjecten oplevert.

• 4 Bij het uitvoeren van militaire operaties ter zee of in de lucht dient elke partij bij het conflict, in overeenstemming met haar rechten en verplichtingen krachtens de regels van volkenrecht, toepasselijk in gewapende conflicten alle redelijke voorzorgen te nemen om verlies van mensenlevens onder de burgerbevolking en schade aan burgerobjecten te voorkomen.

• 5 Geen enkele bepaling van dit artikel mag worden uitgelegd als machtiging tot enige aanval op de burgerbevolking, burgers of burgerobjecten.

Artikel 58. Voorzorgen tegen de gevolgen van aanvallen

De partijen bij het conflict dienen voor zover dat ook maar enigszins praktisch uitvoerbaar is:

• (a) onverminderd het bepaalde in artikel 49 van het Vierde Verdrag, te trachten de burgerbevolking, de individuele burgers en de burgerobjecten onder hun gezag uit de nabijheid van militaire doelen te verwijderen;

• (b) te vermijden, militaire doelen in of nabij dichtbevolkte gebieden te plaatsen;

• (c) alle andere noodzakelijke voorzorgen te nemen om de burgerbevolking, de individuele burgers en de burgerobjecten onder hun gezag tegen de uit de militaire operaties voortvloeiende gevaren te beschermen.

Hoofdstuk V. PLAATSEN EN ZONES ONDER SPECIALE BESCHERMING

Artikel 59. Onverdedigde plaatsen

• 1 Het is de partijen bij het conflict verboden, met welke middelen ook, onverdedigde plaatsen aan te vallen.

• 2 De ter zake bevoegde autoriteiten van een partij bij het conflict kunnen iedere bewoonde plaats gelegen in de nabijheid van of in een zone, waar de strijdkrachten contact gemaakt hebben en welke gemakkelijk door een tegenpartij kan worden bezet, tot onverdedigde plaats verklaren. Een zodanige plaats dient aan de volgende voorwaarden te voldoen:

  • (a) alle combattanten, evenals de mobiele wapens en de mobiele militaire uitrusting moeten zijn verwijderd;

  • (b) vaste militaire installaties of inrichtingen mogen niet voor vijandelijke doeleinden worden gebruikt;

  • (c) de autoriteiten of de bevolking mogen geen vijandelijke daden verrichten; en

  • (d) er mogen geen activiteiten ter ondersteuning van de militaire operaties worden ondernomen.

• 3 De aanwezigheid op deze plaats van personen die bijzondere bescherming krachtens de Verdragen en dit Protocol genieten, en van politie die de opdracht heeft gekregen om daar te blijven uitsluitend om de orde te handhaven, is niet in strijd met de in het tweede lid vervatte voorwaarden.

• 4 De verklaring, gedaan krachtens het tweede lid, dient te worden gericht tot de tegenpartij en dient zo precies mogelijk de grenzen van de onverdedigde plaats vast te stellen en te beschrijven. De partij bij het conflict, tot welke de verklaring is gericht, dient de ontvangst ervan te bevestigen en de plaats als onverdedigde plaats aan te merken, tenzij in feite niet is voldaan aan de in het tweede lid vervatte voorwaarden, in welk geval zij de partij, die de verklaring heeft afgelegd, daarvan onverwijld in kennis dient te stellen. Ook indien niet is voldaan aan de in het tweede lid vervatte voorwaarden blijft de plaats de bescherming genieten die wordt verleend door de andere bepalingen van dit Protocol en de andere regels van het Volkenrecht, toepasselijk in gewapende conflicten.

• 5 De partijen bij het conflict kunnen onderling overeenkomsten sluiten betreffende het in het leven roepen van onverdedigde plaatsen, ook indien dergelijke plaatsen niet voldoen aan de in het tweede lid vervatte voorwaarden. De overeenkomst dient zo precies mogelijk de grenzen van de onverdedigde plaats te om- en te beschrijven; zo nodig kan zij bepalingen omtrent de wijze van toezicht inhouden.

• 6 De partij die een plaats beheerst, welke onderwerp van een zodanige overeenkomst vormt, dient haar zoveel mogelijk van met de andere partij overeengekomen kentekenen te voorzien; deze kentekenen dienen zodanig te worden geplaatst dat zij duidelijk zichtbaar zijn, in het bijzonder bij de omtrek en de grenzen en aan de hoofdwegen.

• 7 Een plaats verliest haar status van onverdedigde plaats, wanneer zij niet meer voldoet aan de voorwaarden die zijn neergelegd in het tweede lid of in de overeenkomst, bedoeld in het vijfde lid. In een dergelijk geval blijft de plaats de bescherming genieten die wordt verleend door de andere bepalingen van dit Protocol en de andere regels van het volkenrecht, toepasselijk in gewapende conflicten.

Artikel 60. Gedemilitariseerde zones

• 1 Het is de partijen bij het conflict verboden, hun militaire operaties uit te strekken tot de zones, waaraan zij bij overeenkomst de status van gedemilitariseerde zone hebben toegekend, indien die uitbreiding in strijd is met de bepalingen van een zodanige overeenkomst.

• 2 De overeenkomst dient uitdrukkelijk te worden aangegaan; zij kan mondeling of schriftelijk worden gesloten, hetzij rechtstreeks of door tussenkomst van een beschermende mogendheid of een onpartijdige humanitaire organisatie, en kan bestaan uit wederkerige en overeenstemmende verklaringen. De overeenkomst kan zowel in vredestijd als na het uitbreken van de vijandelijkheden worden gesloten, en dient zo precies mogelijk de grenzen van de gedemilitaiseerde zone vast te stellen en te beschrijven, en - zo nodig - bepalingen omtrent het toezicht in te houden.

• 3 Onderwerp van een zodanige overeenkomst kan in de regel iedere zone zijn die aan de volgende voorwaarden voldoet:

  • (a) alle combattanten, evenals de mobiele wapens en de mobiele militaire uitrusting moeten zijn verwijderd;

  • (b) vaste militaire installaties of inrichtingen mogen niet voor vijandelijke doeleinden worden gebruikt;

  • (c) de autoriteiten of de bevolking mogen geen vijandelijke daden verrichten;

  • (d) alle activiteiten, verband houdende met de militaire inspanningen, moeten zijn geëindigd.

  De partijen bij het conflict dienen af te spreken welke interpretatie moet worden gegeven aan de voorwaarde, vervat in letter (d), en over de toelating tot de gedemilitariseerde zone van andere personen dan de in het vierde lid genoemde personen.

• 4 De aanwezigheid in deze zone van personen die een bijzondere bescherming krachtens de Verdragen en dit Protocol genieten, en van politie die daar verblijft met het uitsluitende doel, de orde te handhaven, is niet in strijd met de in het derde lid vervatte voorwaarden.

• 5 De partij die een zodanige zone beheerst, dient haar zoveel mogelijk van met de andere partij overeengekomen kentekenen te voorzien; deze kentekenen dienen zodanig te worden geplaatst dat zij duidelijk zichtbaar zijn, in het bijzonder bij de omtrek en de grenzen en aan de hoofdwegen.

• 6 Wanneer het strijdtoneel zich in de richting van een gedemilitariseerde zone verplaatst en de partijen bij het conflict ter zake overeenstemming hebben bereikt, mag geen van hen de zone gebruiken voor doeleinden die in verband staan met de militaire operaties, of de status ervan eenzijdig herroepen.

• 7 Indien één van de partijen bij het conflict een wezenlijke inbreuk maakt op de inhoud van de bepalingen van het derde of het zesde lid, is de andere partij ontslagen van haar verplichtingen krachtens de overeenkomst, waarbij aan de zone de status van gedemilitariseerde zone werd toegekend. In een dergelijk geval verliest de zone haar status, maar blijft zij de bescherming genieten die wordt verleend door de andere bepalingen van dit Protocol en de andere regels van volkenrecht, toepasselijk in gewapende conflicten.

Hoofdstuk VI. CIVIELE BESCHERMING

Artikel 61. Definities en toepassingsgebied

Voor de toepassing van dit Protocol:

• a. betekent „civiele bescherming”: de vervulling van alle of sommige van de hieronder genoemde humanitaire taken, die ten doel hebben de burgerbevolking tegen de gevaren van de vijandelijkheden of van rampen te beschermen en haar te helpen zich van de onmiddellijke gevolgen daarvan te herstellen, alsmede ervoor te zorgen dat de voor haar voortbestaan noodzakelijke omstandigheden aanwezig zijn. Deze taken zijn:

  • (i) waarschuwing;

  • (ii) verplaatsing van bevolking;

  • (iii) terbeschikkingstelling en beheer van schuilgelegenheid;

  • (iv) organisatie van verduisteringsmaatregelen;

  • (v) redding;

  • (vi) medische diensten, met inbegrip van eerste hulp, en geestelijke bijstand;

  • (vii) brandbestrijding;

  • (viii) het vaststellen van de ligging en het duidelijk aangeven van gevarenzones;

  • (ix) ontsmetting en soortgelijke beschermingsmaatregelen;

  • (x) het verschaffen van noodhuisvesting en -bevoorrading;

  • (xi) bijstand in geval van nood bij het herstel en de handhaving van de orde in getroffen gebieden;

  • (xii) herstel van de functionering van alle voorzieningen van openbaar nut in geval van nood, wanneer die functionering onmisbaar is;

  • (xiii) lijkbezorging in geval van nood;

  • (xiv) bijstand bij het behoud van voor het overleven van de burgerbevolking noodzakelijke objecten;

  • (xv) aanvullende activiteiten die noodzakelijk zijn om één van de bovenvermelde taken te vervullen; deze activiteiten omvatten mede, maar zijn niet beperkt tot, het opstellen van plannen en de organisatie.

• b. betekent „instellingen voor de civiele bescherming”: de inrichtingen en andere formaties die zijn georganiseerd of toegelaten door de bevoegde autoriteiten van een partij bij het conflict om één van de onder a. genoemde taken te vervullen, en die uitsluitend voor dergelijke taken zijn bestemd en daartoe worden gebruikt.

• c. betekent „personeel” van de instellingen voor de civiele bescherming: de personen die door een partij bij het conflict zijn aangewezen uitsluitend voor de vervulling van de onder a. vermelde taken, daaronder begrepen personeel dat door de bevoegde autoriteit van die partij is aangewezen uitsluitend voor het besturen van die instellingen.

• d. betekent „materieel” van de instellingen voor de civiele bescherming: uitrusting, voorraden en vervoermiddelen die door deze instellingen worden gebruikt voor de vervulling van de onder a. vermelde taken.

Artikel 62. Algemene bescherming

• 1 Burgerinstellingen voor de civiele bescherming en hun personeel dienen te worden ontzien en beschermd overeenkomstig de bepalingen van dit Protocol, in het bijzonder van deze Sectie. Zij zijn gerechtigd hun taak op het gebied van de civiele bescherming te vervullen, behalve in geval van dwingende militaire noodzaak.

• 2 De bepalingen van het eerste lid zijn eveneens van toepassing op burgers die, hoewel zij niet behoren tot een burgerinstelling voor de civiele bescherming, gevolg geven aan een oproep van de bevoegde autoriteiten en onder hun toezicht taken op het gebied van de civiele bescherming vervullen.

• 3 Gebouwen en materieel die worden gebruikt voor doeleinden op het gebied van de civiele bescherming alsmede schuilgelegenheden die zijn bestemd voor de burgerbevolking vallen onder de werking van artikel 52. Objecten die worden gebruikt voor doeleinden op het gebied van de civiele bescherming mogen niet worden vernietigd, noch mag daaraan een andere bestemming worden gegeven, behalve door de partij aan welke zij toebehoren.

Artikel 63. Civiele bescherming in bezette gebieden

• 1 In bezette gebieden dienen de instellingen voor de civiele bescherming van de autoriteiten de voor de vervulling van hun taak noodzakelijke faciliteiten te ontvangen. Het personeel ervan mag onder geen enkele omstandigheid worden verplicht handelingen te verrichten die een juiste vervulling van die taak verhinderen. De bezettende mogendheid mag op geen enkele wijze verandering brengen in de structuur of het personeel van dergelijke instellingen, waardoor de doeltreffende uitoefening van hun taak in gevaar zou kunnen worden gebracht. Van deze instellingen mag niet worden geëist, dat zij voorrang geven aan de onderdanen of de belangen van die mogendheid.

• 2 De bezettende mogendheid mag de burgerinstellingen voor de civiele bescherming niet verplichten, dwingen of bewegen hun taak te vervullen op voor de belangen van de burgerbevolking nadelige wijze.

• 3 De bezettende mogendheid mag het personeel voor de civiele bescherming om veiligheidsredenen ontwapenen.

• 4 De bezettende mogendheid mag aan gebouwen of materieel, die toebehoren aan of in gebruik zijn bij een organisatie voor de civiele bescherming, niet een andere bestemming geven of deze vorderen indien dat schadelijk voor de burgerbevolking zou zijn.

• 5 Mits de algemene regel, neergelegd in het vierde lid, blijvend in acht wordt genomen, mag de bezettende mogendheid die hulpmiddelen vorderen of daaraan een andere bestemming geven onder de volgende bijzondere voorwaarden:

  • (a) dat de gebouwen of het materieel nodig zijn in verband met andere behoeften van de burgerbevolking;

  • (b) dat de vordering of andere bestemming niet langer duurt dan gezien het bovenstaande noodzakelijk is.

• 6 De bezettende mogendheid mag aan de schuilgelegenheden die ter beschikking van de burgerbevolking zijn gesteld of die die bevolking nodig heeft, niet een andere bestemming geven, noch deze vorderen.

Artikel 64. Burgerinstellingen voor de civiele bescherming behorende tot neutrale Staten of andere Staten die geen partij zijn bij het conflict, en internationale coördinerende instellingen

• 1 De artikelen 62, 63, 65 en 66 zijn eveneens van toepassing op het personeel en het materieel van de burgerinstellingen voor de civiele bescherming, behorende tot neutrale Staten of andere Staten welke geen partij zijn bij het conflict, die met toestemming en onder toezicht van een partij bij het conflict taken op het gebied van de civiele bescherming als vermeld in artikel 61 vervullen op het grondgebied van die partij. Aan iedere betrokken tegenpartij dient zo spoedig mogelijk kennis te worden gegeven van een zodanige bijstand. Deze activiteit mag onder geen enkele omstandigheid worden aangemerkt als inmenging in het conflict.

  Bij de uitoefening ervan dient evenwel rekening te worden gehouden met de veiligheidsbelangen van de betrokken partijen bij het conflict.

• 2 De partijen bij het conflict die de in het eerste lid bedoelde bijstand ontvangen, en de Hoge Verdragsluitende Partijen die deze verlenen, moeten indien nodig de internationale coördinatie van zodanige acties op het gebied van de civiele verdediging vergemakkelijken. In dat geval zijn de bepalingen van dit Hoofdstuk op de desbetreffende internationale instellingen van toepassing.

• 3 In bezette gebieden mag de bezettende mogendheid de activiteiten van de burgerinstellingen voor de civiele bescherming, behorende tot neutrale Staten of andere Staten die geen partij zijn bij het conflict, en van internationale coördinerende instellingen alleen verbieden of beperken indien zij kan waarborgen, dat de taken op het gebied van de civiele bescherming met gebruikmaking van haar eigen hulpbronnen of van die van het bezette grondgebied in voldoende mate kunnen worden vervuld.

Artikel 65. Beëindiging van de bescherming

• 1 De bescherming waarop de burgerinstellingen voor de civiele bescherming en het personeel, de gebouwen, de schuilgelegenheden en het materieel aanspraak hebben, eindigt alleen, wanneer deze buiten hun eigenlijke taak voor de vijand schadelijke handelingen verrichten of worden gebruikt om dergelijke handelingen te verrichten. De bescherming eindigt evenwel slechts nadat een waarschuwing is gegeven waarin, telkens wanneer daartoe aanleiding is, een redelijke termijn wordt gesteld, en nadat aan die waarschuwing geen gevolg is gegeven.

• 2 Als voor de vijand schadelijke handelingen worden niet beschouwd:

  • (a) het feit dat taken op het gebied van de civiele bescherming worden vervuld onder leiding of toezicht van militaire autoriteiten;

  • (b) het feit dat burgerpersoneel voor de civiele bescherming samenwerkt met militair personeel bij de vervulling van taken op het gebied van de civiele bescherming, of dat militair personeel is ingedeeld bij burgerinstellingen voor de civiele bescherming;

  • (c) het feit dat de vervulling van taken op het gebied van de civiele bescherming mede ten goede zou kunnen komen aan militaire slachtoffers, in het bijzonder aan diegenen die buiten gevecht zijn gesteld.

• 3 Het feit dat het burgerpersoneel voor de civiele bescherming lichte persoonlijke wapens draagt ter handhaving van de orde of voor zijn eigen verdediging wordt evenmin als een voor de vijand schadelijke handeling beschouwd. In gebieden waar gevechten te land plaatsvinden of vermoedelijk zullen plaatsvinden, dienen de partijen bij het conflict evenwel passende maatregelen te nemen om deze wapens te beperken tot handvuurwapens, zoals pistolen of revolvers, ten einde het onderscheid tussen het personeel voor de civiele bescherming en de combattanten te vergemakkelijken. Zelfs indien het personeel voor de civiele bescherming andere lichte persoonlijke wapens draagt in dergelijke gebieden dient het niettemin te worden ontzien en beschermd zodra het als zodanig is herkend.

• 4 Het feit dat burgerinstellingen voor de civiele bescherming op dezelfde wijze als de krijgsmacht zijn georganiseerd, of dat de dienst daarbij verplicht is, ontneemt hun evenmin de in dit hoofdstuk verleende bescherming.

Artikel 66. Identificatie

• 1 Iedere partij bij het conflict moet de herkenbaarheid trachten te verzekeren van haar burgerinstellingen voor de civiele bescherming en het personeel, de gebouwen en het materieel daarvan, wanneer deze uitsluitend dienst doen voor de vervulling van taken op het gebied van de civiele bescherming.

  De herkenbaarheid van de schuilgelegenheden, bestemd voor de burgerbevolking, dient op dezelfde wijze te worden verzekerd.

• 2 Iedere partij bij het conflict moet eveneens trachten werkwijzen en procedures te aanvaarden en uit te voeren, die de herkenbaarheid mogelijk maken van schuilgelegenheden voor de burgerbevolking, alsmede van personeel, gebouwen en materieel voor de civiele bescherming, die het internationale kenteken van de civiele bescherming dragen of waarop dat is aangebracht.

• 3 In bezette gebieden en in gebieden waar gevechten plaatsvinden of vermoedelijk zullen plaatsvinden, behoort het personeel voor de civiele bescherming herkenbaar te zijn aan het internationale kenteken van de civiele bescherming en aan een identiteitskaart, waaruit zijn status blijkt.

• 4 Het internationale kenteken van de civiele bescherming is een gelijkzijdig blauwe driehoek op een oranje veld, wanneer dit wordt gebruikt voor de bescherming van instellingen voor de civiele bescherming, het personeel, de gebouwen en het materieel daarvan, en voor schuilgelegenheden voor de burgerbevolking.

• 5 De partijen bij het conflict kunnen naast het kenteken, het gebruik overeenkomen van herkenningsseinen ter identificatie van de diensten voor de civiele bescherming.

• 6 De uitvoering van de bepalingen van het eerste tot en met het vierde lid wordt beheerst door Hoofdstuk V van Bijlage I bij dit Protocol.

• 7 In vredestijd kan het in het vierde lid omschreven teken met toestemming van de bevoegde nationale autoriteiten worden gebruikt ter identificatie van de diensten voor de civiele bescherming.

• 8 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen de noodzakelijke maatregelen te nemen voor het toezicht op het gebruik van het internationale kenteken van de civiele bescherming en voor het voorkomen en tegengaan van misbruik daarvan.

• 9 De herkenbaarheid van medisch personeel en geestelijke verzorgers, medische formaties en medische vervoermiddelen voor de civiele bescherming wordt eveneens beheerst door artikel 18.

Artikel 67. Leden van de strijdkrachten en militaire formaties die zijn ingedeeld bij instellingen voor de civiele bescherming

• 1 Leden van de strijdkrachten en militaire formaties die zijn ingedeeld bij instellingen voor de civiele bescherming dienen te worden ontzien en beschermd, mits:

  • (a) dat personeel en die formaties permanent zijn bestemd en uitsluitend dienen voor de vervulling van een der in artikel 61 genoemde taken;

  • (b) dat personeel, wanneer het eenmaal die bestemming heeft gekregen, geen andere militaire taken verricht gedurende het conflict;

  • (c) dat personeel zich duidelijk van de andere leden van de strijdkrachten onderscheidt doordat het duidelijk zichtbaar het internationale kenteken van de civiele bescherming draagt, dat voldoende groot dient te zijn, en mits dat personeel is voorzien van de in Hoofdstuk V van Bijlage I bij dit Protocol genoemde identiteitskaart, waaruit zijn status blijkt;

  • (d) dat personeel en die formaties slechts zijn uitgerust met lichte persoonlijke wapens ter handhaving van de orde of voor hun eigen verdediging. De bepalingen van het derde lid van artikel 65 zijn in dit geval eveneens van toepassing;

  • (e) dat personeel niet rechtstreeks aan de vijandelijkheden deelneemt en buiten zijn taak op het gebied van de civiele bescherming geen voor de tegenpartij schadelijke handelingen verricht of wordt gebruikt om zodanige handelingen te verrichten;

  • (f) dat personeel en die formaties hun taak op het gebied van de civiele bescherming uitsluitend binnen het nationale grondgebied van hun eigen partij vervullen.

  Het is ieder lid van de strijdkrachten dat is gebonden door de hierboven onder letters a en b gestelde voorwaarden, verboden de hierboven onder letter e gestelde voorwaarden niet in acht te nemen.

• 2 De leden van de strijdkrachten die dienst doen binnen een instelling voor de civiele bescherming worden, wanneer zij in handen van een tegenpartij vallen, als krijgsgevangene beschouwd. In bezet gebied mogen zij worden tewerkgesteld ten behoeve van taken op het gebied van de civiele bescherming, in zoverre dat noodzakelijk is, mits die tewerkstelling uitsluitend in het belang van de burgerbevolking van dat gebied is en geschiedt op basis van vrijwilligheid wanneer dat werk gevaarlijk is.

• 3 Op de gebouwen en de belangrijkste gedeelten van de uitrusting en vervoermiddelen van bij instellingen voor de civiele bescherming ingedeelde militaire formaties dient het internationale kenteken van de civiele bescherming duidelijk te zijn aangebracht. Dit kenteken dient voldoende groot te zijn.

• 4 Het materieel en de gebouwen van de militaire formaties, die permanent bij instellingen voor de civiele bescherming zijn ingedeeld en uitsluitend zijn bestemd om taken op het gebied van de civiele bescherming te vervullen, blijven, indien zij in handen van een tegenpartij vallen, onderworpen aan het oorlogsrecht. Aan dat materieel en die gebouwen mag echter geen andere bestemming dan die op het gebied van de civiele bescherming worden gegeven zolang zij nodig zijn voor de vervulling van taken op dat gebied, behalve in geval van dwingende militaire noodzaak, tenzij van tevoren voorzieningen zijn getroffen om in voldoende mate in de behoeften van de burgerbevolking te kunnen voorzien.

SECTIE II. HULPVERLENING TEN BEHOEVE VAN DE BURGERBEVOLKING

Artikel 68. Toepassingsgebied

De bepalingen van deze Sectie zijn van toepassing op de burgerbevolking als omschreven in dit Protocol, en vormen een aanvulling op de artikelen 23, 55, 59, 60, 61 en 62 en de andere desbetreffende bepalingen van het Vierde Verdrag.

Artikel 69. Fundamentele behoeften in bezette gebieden

• 1 De bezettende mogendheid dient naast haar verplichting betreffende levensmiddelen en geneeskundige benodigdheden, vermeld in artikel 55 van het Vierde Verdrag, met alle haar ten dienste staande middelen en zonder enig nadelig onderscheid, eveneens te verzekeren dat kleding, bedden en beddegoed worden verstrekt, evenals noodonderdak, andere benodigdheden die onmisbaar zijn voor het overleven van de burgerbevolking van het bezette gebied, en goederen die nodig zijn voor de eredienst.

• 2 Op hulpverleningsacties ten behoeve van de burgerbevolking van bezette gebieden zijn de artikelen 59, 60, 61, 62, 108, 109, 110 en 111 van het Vierde Verdrag en artikel 71 van dit Protocol van toepassing; deze acties dienen onverwijld te worden uitgevoerd.

Artikel 70. Hulpverleningsacties

• 1 Wanneer de burgerbevolking van enig grondgebied, dat door een partij bij het conflict wordt beheerst en dat niet is bezet, niet voldoende is voorzien van de benodigdheden, vermeld in artikel 69, dienen hulpverleningsacties te worden ondernomen, welke humanitair van aard zijn en worden uitgevoerd zonder enig nadelig onderscheid, mits de bij die acties betrokken partijen daarmee instemmen. Aanbiedingen voor zodanige hulp worden niet aangemerkt als inmenging in het gewapende conflict, noch als onvriendschappelijke handelingen. Bij de verdeling van de hulpzendingen moet voorrang worden gegeven aan de personen aan wie krachtens het Vierde Verdrag of dit Protocol een voorkeursbehandeling of een bijzondere bescherming dient te worden verleend, zoals kinderen, aanstaande moeders, kraamvrouwen en zogende moeders.

• 2 De partijen bij het conflict, alsmede iedere Hoge Verdragsluitende Partij, dienen de snelle en ongehinderde doorgang toe te staan en te vergemakkelijken van alle zendingen, uitrusting en personeel voor hulpverlening, ter beschikking gesteld overeenkomstig deze Sectie, zelfs indien zodanige hulp is bestemd voor de burgerbevolking van de tegenpartij.

• 3 De partijen bij het conflict, alsmede iedere Hoge Verdragsluitende Partij die de doorgang van zendingen, uitrusting en personeel voor hulpverlening overeenkomstig het tweede lid toestaat:

  • (a) hebben het recht regelingen van technische aard vast te stellen, daaronder begrepen doorzoeking en fouillering, krachtens welke een dergelijke doorgang is toegestaan;

  • (b) kunnen een zodanige toestemming afhankelijk stellen van de voorwaarde, dat de verdeling van de zendingen geschiedt onder plaatselijk toezicht van een beschermende mogendheid;

  • (c) mogen goederen voor hulpverlening op geen enkele wijze een andere bestemming geven, noch de doorzending daarvan vertragen, behalve in geval van dringende noodzaak in het belang van de betrokken burgerbevolking.

• 4 De partijen bij het conflict dienen zendingen voor hulpverlening te beschermen en de snelle verdeling daarvan te vergemakkelijken..

• 5 De partijen bij het conflict, alsmede iedere betrokken Hoge Verdragsluitende Partij, dienen doeltreffende internationale coördinatie van de in het eerste lid bedoelde hulpverleningsacties te stimuleren en te vergemakkelijken.

Artikel 71. Personeel, deelnemende aan de hulpverleningsacties

• 1 Indien nodig kan de hulp die bij een hulpverleningsactie wordt verschaft mede personeel voor hulpverlening omvatten, in het bijzonder voor het transport en de verdeling van de hulpzendingen; de deelneming van dergelijk personeel is onderworpen aan de toestemming van de partij op het grondgebied waarvan het zijn taken zal vervullen.

• 2 Zodanig personeel dient te worden ontzien en beschermd.

• 3 Iedere partij die hulpgoederen ontvangt moet het in het eerste lid bedoelde personeel voor hulpverlening zoveel mogelijk bijstand verlenen bij de vervulling van zijn taak op het gebied van de hulpverlening. Alleen in geval van dwingende militaire noodzaak mogen de activiteiten van het personeel voor hulpverlening worden beperkt of mogen op zijn bewegingen tijdelijk beperkingen worden aangebracht.

• 4 Het personeel voor hulpverlening mag onder geen enkele omstandigheid de grenzen van zijn taak, als aangegeven door dit Protocol, overschrijden. In het bijzonder dient het rekening te houden met de vereisten in verband met de veiligheid, die gelden voor de partij op het grondgebied waarvan het zijn taak vervult. De opdracht van elk lid van het personeel dat deze voorwaarden niet in acht neemt, kan worden beëindigd.

SECTIE III. BEHANDELING VAN PERSONEN IN DE MACHT VAN EEN PARTIJ BIJ HET CONFLICT

Hoofdstuk I. TOEPASSINGSGEBIED EN BESCHERMING VAN PERSONEN EN OBJECTEN

Artikel 72. Toepassingsgebied

De bepalingen van deze Sectie vormen een aanvulling op de regels betreffende de humanitaire bescherming van de zich in de macht van een partij bij het conflict bevindende burgers en burgerobjecten, neergelegd in het Vierde Verdrag, in het bijzonder in de Delen I en III daarvan, evenals op de andere toepasselijke regels van het volkenrecht betreffende de bescherming van de fundamentele rechten van de mens gedurende internationale gewapende conflicten.

Artikel 73. Vluchtelingen en staatlozen

Personen die vóór de aanvang van de vijandelijkheden werden beschouwd als staatlozen of als vluchtelingen krachtens de desbetreffende door de betrokken partijen aanvaarde internationale akten of krachtens de nationale wetgeving van de Staat die hen heeft opgenomen of waar zij verblijven, zijn beschermde personen in de zin van de Delen I en III van het Vierde Verdrag, onder alle omstandigheden en zonder enig nadelig onderscheid.

Artikel 74. Gezinshereniging

De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen op alle mogelijke wijzen de hereniging te vergemakkelijken van gezinnen die ten gevolge van gewapende conflicten zijn uiteengeraakt en dienen in het bijzonder het werk te bevorderen van de humanitaire organisaties die deze taak vervullen, overeenkomstig de bepalingen van de Verdragen en dit Protocol en overeenkomstig hun onderscheiden veiligheidsvoorschriften.

Artikel 75. Fundamentele waarborgen

• 1 Personen die zich in de macht van een partij bij het conflict bevinden en die niet een gunstiger behandeling genieten krachtens de Verdragen of dit Protocol dienen, voor zover zij zijn betrokken bij een situatie als bedoeld in artikel 1 van dit Protocol, onder alle omstandigheden menselijk te worden behandeld en dienen tenminste de door dit artikel verleende bescherming te ontvangen zonder enig nadelig onderscheid, gebaseerd op ras, huidkleur, geslacht, taal, godsdienst of geloof, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, rijkdom, geboorte of andere status, of op enig ander soortgelijk criterium. Iedere partij dient de persoon, de eer, de overtuigingen en de godsdienstige gebruiken van zodanige personen te eerbiedigen.

• 2 De volgende daden zijn en blijven te allen tijde en op iedere plaats verboden, of zij nu door personen in burger- of militaire functie worden begaan:

  • (a) geweld, gericht tegen het leven, de gezondheid, of het lichamelijke of geestelijke welzijn van personen, in het bijzonder:

    • (i) moord;

    • (ii) marteling van elke aard, hetzij lichamelijk of geestelijk;

    • (iii) lijfstraffen; en

    • (iv) verminking;

  • (b) aanslagen op de persoonlijke waardigheid, in het bijzonder vernederende en onterende behandeling, gedwongen prostitutie en iedere vorm van aanranding van de eerbaarheid;

  • (c) het nemen van gijzelaars;

  • (d) collectieve straffen, en

  • (e) het dreigen om een van de bovengenoemde daden te begaan.

• 3 Ieder die wordt gearresteerd, gevangen gehouden of geïnterneerd wegens handelingen in verband met het gewapende conflict, dient onverwijld, in een taal die hij verstaat, op de hoogte te worden gebracht van de redenen, waarom die maatregelen zijn genomen. Behalve in het geval van arrestatie of gevangenhouding wegens strafbare feiten dienen zodanige personen op zo kort mogelijke termijn te worden vrijgelaten en in ieder geval zodra de omstandigheden die de arrestatie, de gevangenhouding of de internering rechtvaardigen, hebben opgehouden te bestaan.

• 4 Geen veroordeling mag worden uitgesproken en geen straf mag ten uitvoer worden gelegd met betrekking tot een persoon die schuldig is bevonden aan een strafbaar feit verband houdende met het gewapende conflict, dan krachtens voorafgaand vonnis, gewezen door een onpartijdige en op regelmatige wijze samengestelde rechtbank die de algemeen erkende beginselen van behoorlijk procesrecht in acht neemt, welke mede het volgende inhouden:

  • (a) de procedure dient erin te voorzien, dat een verdachte onverwijld op de hoogte wordt gebracht van de bijzonderheden van het strafbare feit dat hem ten laste wordt gelegd, en dient deze verdachte voor en tijdens het proces alle nodige rechten en middelen voor zijn verdediging te verschaffen;

  • (b) niemand mag worden veroordeeld wegens een strafbaar feit, behalve op grond van individuele strafrechtelijke verantwoordelijkheid;

  • (c) niemand kan worden vervolgd of veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat rechtens geen strafbaar feit opleverde naar het nationale of internationale recht dat op hem van toepassing was ten tijde dat dit handelen of nalaten geschiedde; evenmin mag een zwaardere straf worden opgelegd dan die welke van toepassing was ten tijde van dit handelen of nalaten; indien de wet na het begaan van het strafbare feit in de oplegging van een lichtere straf mocht voorzien, dient de overtreder daarvan te profiteren;

  • (d) ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, wordt voor onschuldig gehouden totdat zijn schuld volgens de wet is bewezen;

  • (e) ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, heeft het recht in zijn tegenwoordigheid te worden berecht;

  • (f) niemand mag worden gedwongen tegen zichzelf te getuigen of een bekentenis af te leggen;

  • (g) ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, heeft het recht, de getuigen à charge te ondervragen of te doen ondervragen en het oproepen en ondervragen van getuigen à décharge te doen geschieden op dezelfde voorwaarden als geschiedt ten aanzien van de getuigen à charge;

  • (h) niemand mag door dezelfde partij worden vervolgd of gestraft wegens een strafbaar feit met betrekking waartoe eerder op grond van bepalingen van formeel en materieel strafrecht een onherroepelijk vonnis is gewezen, waarbij die persoon werd vrijgesproken of veroordeeld;

  • (i) ieder die wordt vervolgd wegens een strafbaar feit heeft er recht op, dat het vonnis in het openbaar wordt uitgesproken;

  • (j) een veroordeelde dient bij zijn veroordeling op de hoogte te worden gesteld van de rechtsmiddelen en andere middelen die hem ter beschikking staan en van de termijnen waarbinnen die moeten worden aangewend.

• 5 Vrouwen die van hun vrijheid zijn beroofd om redenen, verband houdende met het gewapende conflict, dienen te worden ondergebracht in verblijven die zijn gescheiden van die van de mannen. Zij dienen onder rechtstreeks toezicht van vrouwen te worden geplaatst. Niettemin moeten gezinnen, wanneer deze gevangen worden gehouden of zijn geïnterneerd, zoveel mogelijk op dezelfde plaats en in gezinsverband worden gehuisvest.

• 6 Personen die zijn gearresteerd, gevangen worden gehouden of zijn geïnterneerd om redenen, verband houdende met het gewapende conflict, dienen de door dit artikel verleende bescherming te genieten tot hun definitieve invrijheidstelling, repatriëring of nieuwe vestiging, ook na het einde van het gewapende conflict.

• 7 Ten einde iedere onzekerheid weg te nemen met betrekking tot de vervolging en berechting van personen, beschuldigd van oorlogsmisdrijven of misdrijven tegen de menselijkheid, gelden de volgende beginselen:

  • (a) personen die worden beschuldigd van zodanige misdrijven dienen gerechtelijk te worden vervolgd en berecht overeenkomstig de regels van het toepasselijke volkenrecht;

  • (b) aan een ieder die niet een gunstiger behandeling krachtens de Verdragen of dit Protocol geniet, dient de in dit artikel verleende behandeling te worden toegekend, ongeacht of de misdrijven waarvan hij wordt beschuldigd ernstige inbreuken van de Verdragen of dit Protocol opleveren.

• 8 Geen enkele bepaling van dit artikel mag worden uitgelegd als een beperking of een aantasting van enige andere, gunstiger bepaling die een ruimere bescherming krachtens de regels van het toepasselijke volkenrecht toekent aan de personen, op wie het eerste lid van toepassing is.

Hoofdstuk II. MAATREGELEN TEN BEHOEVE VAN VROUWEN EN KINDEREN

Artikel 76. Bescherming van vrouwen

• 1 Vrouwen dienen in het bijzonder te worden ontzien en met name te worden beschermd tegen verkrachting, gedwongen prostitutie en iedere andere vorm van aanranding van de eerbaarheid.

• 2 Zwangere vrouwen, en met de zorg voor kleine kinderen belaste moeders die zijn gearresteerd, gevangen worden gehouden of zijn geïnterneerd om redenen, verband houdende met het gewapende conflict, hebben er aanspraak op dat hun geval met de hoogste prioriteit wordt behandeld.

• 3 De partijen bij het conflict moeten voor zover naar omstandigheden mogelijk is, trachten te vermijden, dat doodvonnissen worden uitgesproken ten aanzien van zwangere vrouwen, of met de zorg voor kleine kinderen belaste moeders, wegens een strafbaar feit dat verband houdt met het gewapende conflict. De doodstraf voor zodanige strafbare feiten mag aan die vrouwen niet worden voltrokken.

Artikel 77. Bescherming van kinderen

• 1 Kinderen dienen in het bijzonder te worden ontzien en beschermd tegen iedere vorm van aanranding van de eerbaarheid. De partijen bij het conflict dienen hun de zorg en hulp te geven die zij nodig hebben, hetzij wegens hun leeftijd of om welke andere reden ook.

• 2 De partijen bij het conflict dienen alle praktisch uitvoerbare maatregelen te nemen opdat kinderen, die de leeftijd van vijftien jaar nog niet hebben bereikt, niet rechtstreeks aan de vijandelijkheden deelnemen en zij dienen zich in het bijzonder ervan te onthouden, hen bij hun krijgsmacht in dienst te nemen. De partijen bij het conflict moeten, wanneer zij personen onder de wapenen roepen die wel de leeftijd van vijftien, maar nog niet die van achttien jaar hebben bereikt, trachten voorrang aan de oudsten te geven.

• 3 Wanneer in uitzonderlijke gevallen ondanks de bepalingen van het tweede lid kinderen die de leeftijd van vijftien jaar nog niet hebben bereikt, rechtstreeks aan de vijandelijkheden deelnemen en in handen van een tegenpartij vallen, blijven zij de voordelen genieten van de door dit artikel verleende bijzondere bescherming, ongeacht of zij krijgsgevangenen zijn of niet.

• 4 Wanneer kinderen zijn gearresteerd, gevangen worden gehouden of zijn geïnterneerd om redenen, verband houdende met het gewapende conflict, dienen zij te worden ondergebracht in verblijven die zijn gescheiden van die van de volwassenen, behalve in gevallen waarin gezinnen in gezinsverband zijn gehuisvest als bepaald in artikel 75, vijfde lid.

• 5 De doodstraf wegens een strafbaar feit, verband houdende met het gewapende conflict, mag niet worden voltrokken aan personen, die ten tijde dat het strafbare feit werd begaan de leeftijd van achttien jaar nog niet hadden bereikt.

Artikel 78. Evacuatie van kinderen

• 1 Geen enkele partij bij het conflict mag maatregelen treffen voor de evacuatie naar een ander land van kinderen die geen onderdaan zijn van die partij, met uitzondering van tijdelijke evacuatie, indien dwingende redenen verband houdende met hun gezondheid of de geneeskundige behandeling van de kinderen of, behalve in bezet gebied, hun veiligheid dat vereisen. Indien de ouders of voogden kunnen worden bereikt, is hun schriftelijke toestemming voor de evacuatie vereist. Indien deze personen niet kunnen worden bereikt, is de schriftelijke toestemming voor zodanige evacuatie vereist van de personen die krachtens wet of gewoonte in de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor de zorg voor de kinderen. Iedere zodanige evacuatie dient onder toezicht te staan van de beschermende mogendheid, in overeenstemming met de betrokken partijen, te weten de partij die de maatregelen voor de evacuatie treft, de partij die de kinderen opneemt en alle partijen wier onderdanen worden geëvacueerd. Te allen tijde dienen alle partijen bij het conflict alle praktisch uitvoerbare maatregelen te nemen, ten einde te voorkomen dat de evacuatie in gevaar wordt gebracht.

• 2 Steeds wanneer een evacuatie in overeenstemming met het eerste lid plaatsvindt, dient ervoor te worden gezorgd, dat de opvoeding van het kind tijdens zijn afwezigheid, daaronder begrepen zijn godsdienstige en morele opvoeding zoals zijn ouders die wensen, zoveel mogelijk ononderbroken wordt voortgezet.

• 3 Ten einde de krachtens dit artikel geëvacueerde kinderen de terugkeer naar hun familie en hun land te vergemakkelijken, dienen de autoriteiten van de partij die de maatregelen voor de evacuatie treft en, in het voorkomende geval, de autoriteiten van het ontvangende land van ieder kind een kaart samen te stellen, met foto’s, die zij aan het Centrale Opsporingsbureau van het Internationale Comité van het Rode Kruis dienen te zenden. Op iedere kaart dienen, voor zover dat mogelijk is en daarvan geen schadelijke gevolgen voor het kind zijn te vrezen, de volgende gegevens te zijn vermeld:

  • (a) naam (namen) van het kind;

  • (b) voornaam (-namen) van het kind;

  • (c) geslacht van het kind;

  • (d) plaats en datum van geboorte (of, indien die datum niet bekend is, de vermoedelijke leeftijd);

  • (e) volledige naam van de vader;

  • (f) volledige naam en eventueel eigennaam van de moeder;

  • (g) naaste bloedverwanten van het kind;

  • (h) nationaliteit van het kind;

  • (i) moedertaal van het kind en iedere andere taal die het spreekt;

  • (j) adres van het gezin waaruit het kind afkomstig is;

  • (k) ieder nummer dat aan het kind ter identificatie is gegeven;

  • (l) gezondheidstoestand van het kind;

  • (m) bloedgroep van het kind;

  • (n) eventuele bijzondere kentekenen;

  • (o) de datum waarop en de plaats waar het kind werd gevonden;

  • (p) de datum waarop en de plaats waar vandaan het kind het land heeft verlaten;

  • (q) eventuele godsdienst van het kind;

  • (r) huidig adres van het kind in het ontvangende land;

  • (s) ingeval het kind mocht overlijden vóór zijn terugkeer, de datum waarop, de plaats waar en de omstandigheden waaronder het is overleden, alsmede de plaats waar het is begraven.

Hoofdstuk III. JOURNALISTEN

Artikel 79. Maatregelen ter bescherming van journalisten

• 1 Journalisten die gevaarlijke beroepswerkzaamheden verrichten in gebieden waar zich gewapende conflicten voordoen, dienen te worden aangemerkt als burgers in de zin van het eerste lid van artikel 50.

• 2 Zij dienen als zodanig te worden beschermd krachtens de Verdragen en dit Protocol, mits zij geen acties ondernemen die een aantasting vormen van hun status als burger, en onverminderd het recht van oorlogscorrespondenten die zijn geaccrediteerd bij de strijdkrachten op de in artikel 4, letter A, punt 4, van het Derde Verdrag verleende status.

• 3 Zij kunnen een identiteitskaart verkrijgen, overeenkomstig het model dat is opgenomen in bijlage II bij dit Protocol. Deze kaart, die wordt uitgegeven door de regering van de Staat waarvan de journalist onderdaan is, op wiens grondgebied hij woont of waar het medium van informatie waarbij hij in dienst is, zich bevindt, dient als blijk van zijn status van journalist.

DEEL V. TENUITVOERLEGGING VAN DE VERDRAGEN EN DIT PROTOCOL

SECTIE I. ALGEMENE BEPALINGEN

Artikel 80. Maatregelen voor de tenuitvoerlegging

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen onverwijld alle noodzakelijke maatregelen te treffen voor de nakoming van hun verplichtingen krachtens de Verdragen en dit Protocol.

• 2 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen opdrachten en instructies te geven om de naleving van de Verdragen en dit Protocol te verzekeren en dienen toezicht te houden op de tenuitvoerlegging ervan.

Artikel 81. Werkzaamheden van het Rode Kruis en andere humanitaire organisaties

• 1 De partijen bij het conflict dienen het Internationale Comité van het Rode Kruis naar hun vermogen alle faciliteiten te verlenen om dit Comité in staat te stellen de humanitaire taak te vervullen waarmee het door de Verdragen en dit Protocol is belast, ten einde bescherming van en bijstand aan de slachtoffers van conflicten te verzekeren; het Internationale Comité van het Rode Kruis kan tevens alle andere humanitaire werkzaamheden ten behoeve van die slachtoffers verrichten, mits de desbetreffende partyen bij het conflict daarmee instemmen.

• 2 De partijen bij het conflict dienen hun onderscheiden Rode Kruis (Rode Halve Maan, Rode Leeuw en Zon)- organisaties de faciliteiten te verlenen die nodig zijn om hun humanitaire werkzaamheden ten behoeve van de slachtoffers van het conflict te verrichten overeenkomstig de bepalingen van de Verdragen en dit Protocol, en overeenkomstig de grondbeginselen van het Rode Kruis, zoals geformuleerd door de Internationale Conferenties van het Rode Kruis.

• 3 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen op alle mogelijke wijze de bijstand te vergemakkelijken die de Rode Kruis (Rode Halve Maan, Rode Leeuw en Zon)- organisaties en de Liga van Rode-Kruisverenigingen verschaffen aan de slachtoffers van conflicten overeenkomstig de bepalingen van de Verdragen en dit Protocol, en overeenkomstig de grondbeginselen van het Rode Kruis zoals geformuleerd door de Internationale Conferenties van het Rode Kruis.

• 4 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen zoveel als mogelijk is faciliteiten, gelijk aan die welke in het tweede en het derde lid zijn vermeld, te verlenen aan de andere in de Verdragen en dit Protocol bedoelde humanitaire organisaties, die door de onderscheiden partijen bij het conflict zijn toegelaten en die hun humanitaire werkzaamheden overeenkomstig de bepalingen van de Verdragen en dit Protocol vervullen.

Artikel 82. Juridische adviseurs in de strijdkrachten

De Hoge Verdragsluitende Partijen dienen er altijd, en de partijen bij het conflict dienen er ten tijde van een gewapend conflict zorg voor te dragen, dat juridische adviseurs beschikbaar zijn om wanneer nodig, de militaire commandanten op het daartoe passende niveau raad te geven betreffende de toepassing van de Verdragen en dit Protocol en betreffende het aan de strijdkrachten inzake dit onderwerp te geven, passende onderricht.

Artikel 83. Verspreiding

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen verbinden zich, zowel in vredestijd als ten tijde van een gewapend conflict, de Verdragen en dit Protocol op zo ruim mogelijke schaal in hun onderscheiden landen te verspreiden, en in het bijzonder de bestudering ervan in de programma’s van hun militaire opleiding op te nemen en de bestudering ervan door de burgerbevolking te stimuleren, zodat de strijdkrachten en de burgerbevolking van die akten op de hoogte kunnen zijn.

• 2 Alle militaire of burgerlijke autoriteiten die ten tijde van een gewapend conflict verantwoordelijkheid dragen met betrekking tot de toepassing van de Verdragen en dit Protocol dienen een volledige kennis van de tekst ervan te bezitten.

Artikel 84. Regels voor de toepassing

De Hoge Verdragsluitende Partijen dienen elkaar zo spoedig mogelijk door tussenkomst van de depositaris en, in voorkomende gevallen, van de beschermende mogendheden hun officiële vertalingen van dit Protocol mede te delen, evenals de wetten en voorschriften die zij ter verzekering van de toepassing daarvan tot stand mochten brengen.

SECTIE II. HET TEGENGAAN VAN INBREUKEN OP DE VERDRAGEN EN DIT PROTOCOL

Artikel 85. Het tegengaan van inbreuken op dit Protocol

• 1 De bepalingen van de Verdragen betreffende het tegengaan van inbreuken en ernstige inbreuken, als aangevuld door deze Sectie, zijn van toepassing op het tegengaan van inbreuken en ernstige inbreuken op dit Protocol.

• 2 De handelingen die in de Verdragen als ernstige inbreuken worden omschreven, vormen ernstige inbreuken op dit Protocol, wanneer zij worden begaan tegen zich in de macht van een tegenpartij bevindende personen die worden beschermd door de artikelen 44, 45 en 73 van dit Protocol, tegen de gewonden, zieken en schipbreukelingen van de tegenpartij die door dit Protocol worden beschermd, of tegen het medisch personeel, de geestelijke verzorgers, de medische formaties of de medische vervoermiddelen die zich onder de zeggenschap van de tegenpartij bevinden en door dit Protocol worden beschermd.

• 3 Naast de in artikel 11 omschreven ernstige inbreuken worden de volgende handelingen als ernstige inbreuken op dit Protocol beschouwd wanneer zij opzettelijk en in strijd met de desbetreffende bepalingen van dit Protocol worden begaan en de dood of ernstig lichamelijk letsel met zich brengen dan wel de gezondheid in ernstige mate benadelen:

  • (a) het doen van aanvallen op de burgerbevolking of individuele burgers;

  • (b) het uitvoeren van een niet-onderscheidende aanval waardoor de burgerbevolking of burgerobjecten worden getroffen, in de wetenschap dat een zodanige aanval buitensporig verlies van mensenlevens, verwondingen van burgers of schade aan burgerobjecten, als omschreven in artikel 57, tweede lid, letter (a) (iii), zal veroorzaken;

  • (c) het uitvoeren van een aanval tegen werken of installaties die gevaarlijke krachten bevatten, in de wetenschap dat een zodanige aanval buitensporig verlies van mensenlevens, verwondingen van burgers of schade aan burgerobjecten als omschreven in artikel 57, tweede lid, letter (a) (iii), zal veroorzaken;

  • (d) het doen van aanvallen op onverdedigde plaatsen en gedemilitariseerde zones;

  • (e) het doen van aanvallen op een persoon in de wetenschap dat hij buiten gevecht verkeert;

  • (f) het perfide gebruik, in strijd met artikel 37, van het kenteken van het rode kruis, de rode halve maan of de rode leeuw en zon of van andere door de Verdragen en dit Protocol erkende beschermende tekens.

• 4 Naast de ernstige inbreuken, omschreven in de voorgaande leden en de Verdragen, worden de volgende feiten als ernstige inbreuken op dit Protocol beschouwd wanneer zij opzettelijk en in strijd met de Verdragen en dit Protocol worden begaan:

  • (a) het overbrengen door de bezettende mogendheid van gedeelten van haar eigen burgerbevolking naar het door haar bezette gebied, of de overbrenging van de gehele bevolking van het bezette gebied of van een deel daarvan binnen of buiten dat gebied in strijd met artikel 49 van het Vierde Verdrag;

  • (b) ongerechtvaardigde vertraging bij de repatriëring van krijgsgevangenen of burgers;

  • (c) praktijken van apartheid en andere onmenselijke en onterende praktijken, die een aanslag op de menselijke waardigheid vormen en zijn gebaseerd op rassendiscriminatie;

  • (d) het doen van aanvallen op duidelijk als zodanig herkenbare historische monumenten, kunstwerken of plaatsen van godsdienstige verering, die het culturele of geestelijke erfdeel van de volkeren vormen en waaraan bijzondere bescherming is verleend door een speciale regeling, bijvoorbeeld in het kader van een bevoegde internationale organisatie, wanneer daarvan verwoesting op grote schaal het gevolg is, er geen bewijs bestaat van schending door de tegenpartij van artikel 53, letter b, en wanneer zodanige historische monumenten, kunstwerken en plaatsen waar godsdienstoefeningen worden gehouden niet in de onmiddellijke nabijheid van militaire doelen zijn gelegen;

  • (e) het beroven van een persoon die door de Verdragen wordt beschermd of die wordt bedoeld in het tweede lid van dit artikel, van zijn recht om eerlijk en volgens de toepasselijke regels te worden berecht.

• 5 Onverminderd de toepassing van de Verdragen en dit Protocol worden ernstige inbreuken op deze akten als oorlogsmisdrijven beschouwd.

Artikel 86. Nalatigheid

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen ernstige inbreuken op de Verdragen of dit Protocol, die voortkomen uit een nalaten om te handelen terwijl een verplichting om te handelen bestond, tegen te gaan, en dienen maatregelen te nemen om alle andere uit een zodanig nalaten voortkomende inbreuken te doen ophouden.

• 2 Het feit dat een inbreuk op de Verdragen of dit Protocol is begaan door een ondergeschikte ontheft zijn meerderen niet van hun strafrechtelijke, onderscheidenlijk disciplinaire verantwoordelijkheid, naar gelang van de omstandigheden, wanneer die meerderen wisten, of over inlichtingen beschikten waardoor zij onder de omstandigheden van dat ogenblik konden begrijpen, dat hij een zodanige inbreuk beging of op het punt stond te begaan, en wanneer zij niet alle praktisch uitvoerbare maatregelen die in hun vermogen lagen, hebben getroffen om de inbreuk te voorkomen of tegen te gaan.

Artikel 87. Verplichtingen van de commandanten

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partij bij het conflict dienen de militaire commandanten te verplichten om met betrekking tot de leden van de strijdkrachten, die onder hun bevel staan, en andere personen, waarover zij zeggenschap uitoefenen, inbreuken op de Verdragen en dit Protocol te voorkomen, alsmede, indien nodig, deze te doen ophouden en aan de bevoegde autoriteiten te melden.

• 2 Ten einde inbreuken te voorkomen en te doen ophouden, dienen de Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict de commandanten te verplichten in overeenstemming met het niveau van hun verantwoordelijkheid, ervoor zorg te dragen dat de leden van de strijdkrachten die onder hun bevel staan hun verplichtingen krachtens de Verdragen en dit Protocol kennen.

• 3 De Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij het conflict dienen iedere commandant die weet dat ondergeschikten of andere personen onder zijn zeggenschap op het punt staan een inbreuk op de Verdragen of dit Protocol te begaan of een dergelijke inbreuk hebben begaan, te verplichten tot het ondernemen van de nodige stappen ter voorkoming van zodanige schendingen van de Verdragen of dit Protocol en, indien daartoe aanleiding is, tot het aanvangen van een disciplinaire of strafrechtelijke procedure tegen degenen die die akten hebben geschonden.

Artikel 88. Wederzijdse rechtshulp in strafzaken

• 1 De Hoge Verdragsluitende Partijen verlenen elkaar in zo ruim mogelijke mate rechtshulp in verband met iedere strafrechtelijke procedure, die betrekking heeft op ernstige inbreuken op de Verdragen en dit Protocol.

• 2 Met inachtneming van de in de Verdragen en in artikel 85, eerste lid, van dit Protocol neergelegde rechten en verplichtingen en wanneer de omstandigheden zulks toelaten, werken de Hoge Verdragsluitende Partijen samen op het gebied van uitlevering. Zij nemen het verzoek van de Staat, op wiens grondgebied de beweerde inbreuk heeft plaatsgevonden, op passende wijze in overweging.

• 3 De wet van de aangezochte Hoge Verdragsluitende Partij is in alle gevallen van toepassing. De bepalingen van de voorgaande leden laten evenwel onverlet de verplichtingen, voortvloeiende uit de bepalingen van enige andere overeenkomst van bilaterale of multilaterale aard, die het terrein van de wederzijdse rechtshulp in strafzaken geheel of gedeeltelijk beheerst of zal beheersen.

Artikel 89. Samenwerking

In gevallen van ernstige schendingen van de Verdragen of dit Protocol verbinden de Hoge Verdragsluitende Partijen zich, tezamen of afzonderlijk, op te treden in samenwerking met de Verenigde Naties en in overeenstemming met het Handvest van de Verenigde Naties.

Artikel 90. Internationale Commissie voor feitenonderzoek

• 1

  • (a) Er wordt een Internationale Commissie voor feitenonderzoek (hierna te noemen „de Commissie”) ingesteld, bestaande uit vijftien leden van hoog zedelijk gehalte en erkende onpartijdigheid.

  • (b) De depositaris roept, wanneer ten minste twintig Hoge Verdragsluitende Partijen er mee hebben ingestemd overeenkomstig het tweede lid de bevoegdheid van de Commissie te aanvaarden, en daarna met tussenpozen van vijf jaar, een vergadering bijeen van vertegenwoordigers van die Hoge Verdragsluitende Partijen, ten einde de leden van de Commissie te verkiezen. Op die vergadering kiezen de vertegenwoordigers de leden van de Commissie bij geheime stemming uit een lijst van personen, waarop ieder van die Hoge Verdragsluitende Partijen één persoon mag plaatsen.

  • (c) De leden van de Commissie treden op in hun persoonlijke hoedanigheid en blijven in functie tot de verkiezing van nieuwe leden op de volgende vergadering.

  • (d) Bij de verkiezing dragen de Hoge Verdragsluitende Partijen ervoor zorg, dat de personen die in de Commissie worden gekozen ieder afzonderlijk de vereiste hoedanigheden bezitten, en dat in de Commissie als geheel een evenredige geografische vertegenwoordiging is verzekerd.

  • (e) In het geval van een tussentijdse vacature vervult de Commissie deze zelf, waarbij zij het bepaalde onder de voorgaande letters in acht neemt.

  • (f) De depositaris stelt de Commissie de voor de vervulling van haar taak noodzakelijke administratieve voorzieningen ter beschikking.

• 2

  • (a) De Hoge Verdragsluitende Partijen kunnen ten tijde van de ondertekening of de bekrachtiging van dit Protocol, van de toetreding daartoe of op ieder later tijdstip verklaren, dat zij ipso facto en zonder bijzondere overeenkomst met betrekking tot iedere andere Hoge Verdragsluitende Partij, die dezelfde verplichting aanvaardt, de bevoegdheid van de Commissie erkennen om volgens de bepalingen van dit artikel een onderzoek in te stellen naar aanleiding van beschuldigingen van die andere partij.

  • (b) De bovenbedoelde verklaringen dienen te worden nedergelegd bij de depositaris, die afschriften daarvan aan de Hoge Verdragsluitende Partijen doet toekomen.

  • (c) De Commissie is bevoegd:

    • (i) ieder feit te onderzoeken, waarvan wordt beweerd dat het een ernstige inbreuk als omschreven in de Verdragen en dit Protocol of een andere ernstige schending van de Verdragen of dit Protocol oplevert;

    • (ii) door het verlenen van haar goede diensten de terugkeer te bevorderen van een geesteshouding, gericht op eerbiediging van de bepalingen van de Verdragen en dit Protocol.

  • (d) In andere situaties stelt de Commissie op verzoek van een partij bij het conflict alleen een onderzoek in, wanneer de andere betrokken partij of partijen daarmee instemmen.

  • (e) Onverminderd de voorgaande bepalingen van dit lid blijven de bepalingen van de artikelen 52 van het Eerste Verdrag, 53 van het Tweede Verdrag, 132 van het Derde Verdrag en 149 van het Vierde Verdrag van toepassing op iedere beweerde schending van de Verdragen, en zijn zij eveneens van toepassing op iedere beweerde schending van dit Protocol.

• 3

  • (a) Tenzij de betrokken partijen anders overeenkomen, worden alle onderzoeken uitgevoerd door een Kamer, bestaande uit zeven leden, die als volgt worden aangewezen:

    • (i) vijf leden van de Commissie, die geen onderdaan mogen zijn van de partijen bij het conflict, en die worden aangewezen door de Voorzitter van de Commissie op basis van een evenredige vertegenwoordiging van de geografische gebieden, na raadpleging van de partijen bij het conflict;

    • (ii) twee leden ad hoc, die geen onderdaan mogen zijn van de partijen bij het conflict, van wie er door ieder van die partijen één wordt aangewezen.

  • (b) Na ontvangst van een verzoek om een onderzoek stelt de Voorzitter van de Commissie een passende termijn vast voor de vorming van een Kamer. Indien één of meer leden ad hoc niet binnen de vastgestelde termijn zijn aangewezen, gaat de Voorzitter terstond over tot aanwijzing van het ontbrekende lid of de ontbrekende leden van de Kamer.

• 4

  • (a) De Kamer die krachtens het derde lid is gevormd om een onderzoek uit te voeren, verzoekt de partijen bij het conflict hun medewerking te verlenen en bewijsmateriaal over te leggen. De Kamer kan ook ander bewijsmateriaal, dat zij ter zake dienende acht, trachten te verkrijgen en kan een onderzoek ter plaatse instellen.

  • (b) De partijen moeten van alle bewijsmateriaal op de hoogte worden gebracht; zij hebben het recht opmerkingen daarover te doen toekomen aan de Commissie.

  • (c) Iedere partij heeft het recht het bewijsmateriaal aan te vechten.

• 5

  • (a) De Commissie legt aan de partijen een rapport over betreffende de bevindingen van de Kamer, vergezeld van de aanbevelingen die zij passend acht.

  • (b) Indien de Kamer niet in staat is voldoende materiaal te verzamelen om tot feitelijke en onpartijdige conclusies te komen, maakt de Commissie de redenen daarvan bekend.

  • (c) De Commissie maakt haar conclusies niet openbaar, tenzij alle partijen bij het conflict zulks aan de Commissie hebben verzocht.

• 6 De Commissie stelt haar eigen huishoudelijk reglement vast, met inbegrip van de regels betreffende het voorzitterschap van de Commissie en het voorzitterschap van de Kamer. Dit reglement verzekert, dat de taken van de Voorzitter van de Commissie te allen tijde kunnen worden uitgeoefend en dat deze, in het geval van een onderzoek, worden uitgeoefend door iemand die geen onderdaan is van een partij bij het conflict.

• 7 De administratieve kosten van de Commissie worden gedekt door contributies van de Hoge Verdragsluitende Partijen die een verklaring krachtens het tweede lid hebben afgelegd, en door vrijwillige contributies. De partij of de partijen bij het conflict die om een onderzoek verzoeken, dienen de nodige gelden voor te schieten voor de kosten, gemaakt door een Kamer; deze gelden worden terugbetaald door de partij of de partijen waartegen de beschuldigingen naar voren zijn gebracht, tot een bedrag van 50% van de kosten van de Kamer. Wanneer voor de Kamer van de andere zijde eveneens beweringen naar voren zijn gebracht, dient iedere partij 50% van de benodigde gelden voor te schieten.

Artikel 91. Aansprakelijkheid

Een partij bij het conflict die de bepalingen van de Verdragen of dit Protocol schendt, is gehouden indien daartoe aanleiding is schadevergoeding te betalen. Zij is aansprakelijk voor alle handelingen, verricht door de personen die deel uitmaken van haar strijdkrachten.

DEEL VI. SLOTBEPALINGEN

Artikel 92. Ondertekening

Dit Protocol staat open voor ondertekening door de partijen bij de Verdragen zes maanden na de ondertekening van de Slotakte en blijft open gedurende een periode van twaalf maanden.

Artikel 93. Bekrachtiging

Dit Protocol dient zo spoedig mogelijk te worden bekrachtigd. De akten van bekrachtiging dienen te worden nedergelegd bij de Zwitserse Bondsraad, die depositaris van de Verdragen is.

Artikel 94. Toetreding

Dit Protocol staat open voor toetreding door iedere partij bij de Verdragen, die het niet heeft ondertekend. De akten van toetreding dienen te worden nedergelegd bij de depositaris.

Artikel 95. Inwerkingtreding

• 1 Dit Protocol treedt in werking zes maanden nadat twee akten van bekrachtiging of toetreding zijn nedergelegd.

• 2 Ten aanzien van iedere partij bij de Verdragen die dit Protocol daarna bekrachtigt of daartoe toetreedt, treedt het in werking zes maanden nadat die partij haar akte van bekrachtiging of toetreding heeft nedergelegd.

Artikel 96. Verdragsbetrekkingen na de inwerkingtreding van dit Protocol

• 1 In het geval dat de partijen bij de Verdragen eveneens partij zijn bij dit Protocol, zijn de Verdragen van toepassing als aangevuld door dit Protocol.

• 2 Wanneer één van de partijen bij het conflict niet door dit Protocol is gebonden, blijven de partijen bij dit Protocol daardoor in hun onderlinge betrekkingen gebonden. Zij zijn bovendien door dit Protocol gebonden met betrekking tot ieder van de partijen die daardoor niet is gebonden, indien de laatstbedoelde partij de bepalingen daarvan aanvaardt en toepast.

• 3 De autoriteit die een volk vertegenwoordigt dat met een Hoge Verdragsluitende Partij in een gewapend conflict is gewikkeld als bedoeld in artikel 1, vierde lid, kan zich door middel van een tot de depositaris gerichte verklaring verbinden, de Verdragen en dit Protocol toe te passen met betrekking tot dat conflict. De verklaring heeft, vanaf het ogenblik dat de depositaris haar heeft ontvangen, met betrekking tot dat conflict de volgende gevolgen:

  • (a) de Verdragen en dit Protocol worden ten aanzien van de bovenbedoelde autoriteit als partij bij het conflict onmiddellijk van kracht;

  • (b) de bovenbedoelde autoriteit oefent dezelfde rechten uit en neemt dezelfde verplichtingen op zich als een Hoge Verdragsluitende Partij bij de Verdragen en dit Protocol;

  • (c) de Verdragen en dit Protocol zijn gelijkelijk verbindend voor alle partijen bij het conflict.

Artikel 97. Wijziging

• 1 Iedere Hoge Verdragsluitende Partij kan voorstellen doen tot wijziging van dit Protocol. De tekst van elk wijzigingsvoorstel wordt ter kennis gebracht van de depositaris, die na raadpleging van alle Hoge Verdragsluitende Partijen en het Internationale Comité van het Rode Kruis beslist, of een conferentie ter bestudering van het wijzigingsvoorstel bijeen moet worden geroepen.

• 2 De depositaris nodigt alle Hoge Verdragsluitende Partijen voor die conferentie uit, evenals de partijen bij de Verdragen, ongeacht of deze ondertekenaar zijn van dit Protocol of niet.

Artikel 98. Herziening van Bijlage I

• 1 Uiterlijk vier jaar na de inwerkingtreding van dit Protocol en daarna met tussenpozen van ten minste vier jaar, raadpleegt het Internationale Comité van het Rode Kruis de Hoge Verdragsluitende Partijen met betrekking tot Bijlage I bij dit Protocol en kan het, indien het zulks noodzakelijk acht, een voorstel doen tot het houden van een vergadering van technische deskundigen, ten einde Bijlage I opnieuw te bezien en die voorstellen tot wijziging daarvan te doen die wenselijk blijken te zijn. Tenzij binnen zes maanden na de mededeling van een voorstel tot het houden van een zodanige vergadering aan de Hoge Verdragsluitende Partijen één derde van hen bezwaar maakt, roept het Internationale Comité van het Rode Kruis de vergadering bijeen, en nodigt daarbij ook waarnemers uit van de internationale organisaties die daarvoor in aanmerking komen. Een zodanige vergadering wordt door het Internationale Comité van het Rode Kruis eveneens te allen tijde bijeengeroepen wanneer één derde van de Hoge Verdragsluitende Partijen zulks verzoekt.

• 2 De depositaris roept een conferentie van de Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij de Verdragen bijeen, ten einde de door de vergadering van technische deskundigen voorgestelde wijzigingen te bestuderen, indien het Internationale Comité van het Rode Kruis of één derde van de Hoge Verdragsluitende Partijen zulks na die vergadering verzoekt.

• 3 Wijzigingen in Bijlage I kunnen op een zodanige conferentie worden aangenomen met een twee derde meerderheid van de Hoge Verdragsluitende Partijen die aanwezig zijn en hun stem uitbrengen.

• 4 De depositaris brengt iedere aldus aangenomen wijziging ter kennis van de Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij de Verdragen. De wijziging wordt geacht te zijn aanvaard na verloop van een periode van een jaar na die kennisgeving, tenzij binnen die periode door ten minste één derde van de Hoge Verdragsluitende Partijen een verklaring van niet-aanvaarding van de wijziging ter kennis van de depositaris is gebracht.

• 5 Een wijziging die is geacht te zijn aanvaard overeenkomstig het vierde lid, treedt drie maanden na de aanvaarding ervan in werking ten aanzien van alle Hoge Verdragsluitende Partijen, behalve ten aanzien van die partijen, die een verklaring van niet-aanvaarding overeenkomstig het genoemde vierde lid hebben afgelegd. Iedere partij die een zodanige verklaring aflegt, kan deze te allen tijde intrekken, in welk geval de wijziging ten aanzien van die partij drie maanden daarna in werking treedt.

• 6 De depositaris stelt de Hoge Verdragsluitende Partijen en de partijen bij de Verdragen in kennis van de inwerkingtreding van iedere wijziging, van de partijen die erdoor zijn gebonden, van de datum van de inwerkingtreding ervan ten aanzien van iedere partij, van overeenkomstig het vierde lid afgelegde verklaringen van niet-aanvaarding en van intrekkingen van zodanige verklaringen.

Artikel 99. Opzegging

• 1 Indien een Hoge Verdragsluitende Partij dit Protocol mocht opzeggen, wordt de opzegging eerst van kracht een jaar na de ontvangst van de akte van opzegging. Indien echter aan het einde van dat jaar de partij die opzegt, is verwikkeld in een situatie als bedoeld in artikel 1, wordt de opzegging niet van kracht vóór het einde van het gewapende conflict of de bezetting, en in elk geval niet voordat de verrichtingen in verband met de definitieve vrijlating, repatriëring of nieuwe vestiging van de personen die door het Verdrag of dit Protocol worden beschermd, zijn voltooid.

• 2 De opzegging wordt schriftelijk ter kennis van de depositaris gebracht, die haar aan alle Hoge Verdragsluitende Partijen toezendt.

• 3 De opzegging heeft alleen gevolg ten aanzien van de partij die opzegt.

• 4 Geen enkele opzegging krachtens het eerste lid tast, met betrekking tot welke handeling ook die is verricht voordat de opzegging van kracht wordt, de verplichtingen aan die ten gevolge van het gewapende conflict krachtens het Protocol reeds op de partij die opzegt, rusten.

Artikel 100. Kennisgevingen

De depositaris stelt de Hoge Verdragsluitende Partijen, evenals de partijen bij de Verdragen, ongeacht of deze ondertekenaar zijn van dit Protocol of niet, in kennis van:

• (a) ondertekeningen van dit Protocol en de nederlegging van akten van bekrachtiging en van toetreding krachtens de artikelen 93 en 94;

• (b) de datum van de inwerkingtreding van dit Protocol krachtens artikel 95;

• (c) kennisgevingen en verklaringen, ontvangen op grond van de artikelen 84, 90 en 97;

• (d) verklaringen, ontvangen op grond van artikel 96, derde lid, die op de snelst mogelijke wijze ter kennis dienen te worden gebracht;

• (e) opzeggingen krachtens artikel 99.

Artikel 101. Registratie

• 1 Dit Protocol wordt na zijn inwerkingtreding door de depositaris aan het Secretariaat van de Verenigde Naties toegezonden ter registratie en publikatie overeenkomstig artikel 102 van het Handvest van de Verenigde Naties.

• 2 De depositaris stelt het Secretariaat van de Verenigde Naties tevens in kennis van alle bekrachtigingen, toetredingen en opzeggingen die met betrekking tot dit Protocol worden ontvangen.

Artikel 102. Authentieke teksten

Het origineel van dit Protocol, waarvan de Arabische, Chinese, Engelse, Franse, Russische en Spaanse teksten gelijkelijk authentiek zijn, wordt nedergelegd bij de depositaris, die voor eensluidend gewaarmerkte afschriften daarvan aan alle partijen bij de Verdragen toezendt.

BIJLAGE I. VOORSCHRIFTEN BETREFFENDE DE IDENTIFICATIE

Hoofdstuk I. IDENTITEITSKAARTEN

Artikel 1. Identiteitskaart voor het permanente burgerlijke medisch personeel en de permanente burgerlijke geestelijke verzorgers

• 1 De identiteitskaart voor het permanente burgerlijke medisch personeel en de permanente burgerlijke geestelijke verzorgers, bedoeld in artikel 18, derde lid, dient:

  • (a) te zijn voorzien van het kenteken en van zodanige afmetingen te zijn, dat de houder deze in de zak mee kan dragen;

  • (b) te zijn vervaardigd op een wijze, waardoor zij zolang mogelijk bruikbaar blijft;

  • (c) te zijn gesteld in de nationale of officiële taal (zij kan bovendien in andere talen zijn gesteld);

  • (d) de naam, de geboortedatum (of, indien die datum niet bekend is, de leeftijd ten tijde van de afgifte) en het eventuele persoonsnummer van de houder te vermelden;

  • (e) aan te geven in welke hoedanigheid de houder aanspraak heeft op de bescherming van de Verdragen en het Protocol;

  • (f) te zijn voorzien van een foto van de houder, evenals van zijn handtekening of duimafdruk, of van beide;

  • (g) te zijn voorzien van het stempel en de handtekening van de bevoegde autoriteit;

  • (h) de datum van afgifte van de kaart te vermelden alsmede de datum waarop de geldigheid ervan eindigt.

• 2 De identiteitskaart dient gelijkvormig te zijn in het gehele grondgebied van iedere Hoge Verdragsluitende Partij en zoveel mogelijk van hetzelfde type te zijn voor alle partijen bij het conflict. De partijen bij het conflict kunnen het eentalige model van figuur 1 als richtsnoer nemen. Zij dienen elkaar bij het uitbreken van de vijandelijkheden een voorbeeld te zenden van het model dat zij gebruiken, indien dat model afwijkt van dat van figuur 1. De identiteitskaarten moeten, indien mogelijk, worden opgemaakt in twee exemplaren, waarvan er één dient te worden bewaard door de autoriteit die de kaarten afgeeft; deze moet controle blijven uitoefenen op de kaarten die zij heeft uitgegeven.

• 3 Onder geen enkele omstandigheid mag het permanente burgerlijke medisch personeel en de permanente burgerlijke geestelijke verzorgers hun identiteitskaart worden afgenomen. In het geval van verlies van een kaart zijn zij gerechtigd een duplicaat te ontvangen.

Artikel 2. Identiteitskaart voor het tijdelijke burgerlijke medisch personeel en de tijdelijke burgerlijke geestelijke verzorgers

• 1 De identiteitskaart voor het tijdelijke burgerlijke medisch personeel en de tijdelijke burgerlijke geestelijke verzorgers dient zoveel mogelijk gelijk te zijn aan de in artikel 1 van deze voorschriften bedoelde kaart. De partijen bij het conflict kunnen het model van figuur 1 als richtsnoer nemen.

• 2 Wanneer de omstandigheden niet toelaten dat aan tijdelijk burgerlijk medisch personeel en tijdelijke burgerlijke geestelijke verzorgers identiteitskaarten worden verstrekt, die gelijk zijn aan de in artikel 1 van deze Voorschriften bedoelde identiteitskaarten, kan aan het genoemde personeel en de genoemde geestelijke verzorgers een certificaat worden verstrekt, dat is ondertekend door de bevoegde autoriteit, waarin wordt verklaard dat degene aan wie het is afgegeven, is aangewezen om dienst te doen als tijdelijk personeelslid of als tijdelijk geestelijke verzorger en waaruit indien mogelijk tevens de duur van die dienst en het recht het kenteken te dragen, blijken. Het certificaat dient de naam van de houder en diens geboortedatum (of, indien die datum niet bekend is, de leeftijd ten tijde dat het certificaat werd afgegeven) te vermelden, evenals zijn functie en zijn eventuele persoonsnummer. Het dient te zijn voorzien van zijn handtekening of duimafdruk, of van beide.

  

Hoofdstuk II. HET KENTEKEN

Artikel 3. Vorm en aard

• 1 Het kenteken (rood op een wit veld) dient zo groot te zijn als onder de desbetreffende omstandigheden wenselijk is. Voor de vorm van het kruis, de halve maan of de leeuw en zon kunnen de Hoge Verdragsluitende Partijen het model van figuur 2 als richtsnoer nemen.

• 2 Des nachts of bij beperkt zicht kan het kenteken worden verlicht of belicht; het kan ook van materialen worden gemaakt die het herkenbaar maken door middel van technische detectiemiddelen.

  

  Figuur 2: Kentekenen in rood op een wit veld

Artikel 4. Gebruik

• 1 De kentekenen dienen zoveel mogelijk te worden aangebracht op een plat oppervlak of op vlaggen, die vanuit zoveel mogelijk richtingen en vanaf een zo groot mogelijke afstand zichtbaar zijn.

• 2 Het medisch personeel en de geestelijke verzorgers die hun taak in het gevechtsgebied vervullen dienen, met inachtneming van de instructies van de bevoegde autoriteit, zoveel als mogelijk is hoofddeksels en kleding te dragen waarop het kenteken is aangebracht.

Hoofdstuk III. HERKENNINGSEISEN

Artikel 5. Facultatief gebruik

• 1 Onverminderd de bepalingen van artikel 6 van deze Voorschriften mogen de seinen, in dit Hoofdstuk omschreven en bestemd om uitsluitend door medische formaties en vervoermiddelen te worden gebruikt, niet worden gebruikt voor andere doeleinden. Het gebruik van alle in dit Hoofdstuk bedoelde seinen is facultatief.

• 2 Tijdelijke medische luchtvaartuigen, waarop hetzij door tijdgebrek of wegens hun bijzondere eigenschappen het kenteken niet kan worden aangebracht, kunnen de in dit Hoofdstuk toegestane eisen gebruiken. De doeltreffendste methode tot identificatie en herkenning van medische luchtvaartuigen is evenwel het gebruik van een visueel sein, hetzij het kenteken of het in artikel 6 omschreven lichtsein of beide, aangevuld door de andere in de artikelen 7 en 8 van deze Voorschriften bedoelde seinen.

Artikel 6. Lichtsein

• 1 Het lichtsein, bestaande uit een blauw flitslicht, dient te worden gebruikt door medische luchtvaartuigen om hun identiteit kenbaar te maken. Andere luchtvaartuigen mogen dit sein niet gebruiken. De aanbevolen blauwe kleur wordt verkregen door middel van de volgende driekleurencoördinaten:

  kleurbegrenzing/groen	y = 0.065 + 0.805x
  kleurbegrenzing/wit	y = 0.400 - x
  kleurbegrenzing/purper	x = 0.133 + 0.600y

  De aanbevolen frequentie van de blauwe flitsen is tussen zestig en honderd flitsen per minuut.

• 2 De medische luchtvaartuigen dienen te zijn uitgerust met de lichten die nodig zijn om het lichtsein in zoveel mogelijk richtingen zichtbaarheid te geven.

• 3 Bij afwezigheid van een bijzondere overeenkomst tussen de partijen bij het conflict, waarin het gebruik van blauwe flitslichten wordt voorbehouden voor de identificatie van medische voertuigen en medische schepen en vaartuigen, is het gebruik van zodanige seinen niet verboden voor andere voertuigen of schepen.

Artikel 7. Radioberichtgeving

• 1 Het radiobericht bestaat uit een radiotelefonische of radiotelegrafische mededeling, voorafgegaan door een prioriteitsherkenningssein, dat dient te zijn aangewezen en goedgekeurd door een Mondiale Administratieve Radioconferentie van de Internationale Vereniging voor Telecommunicatie. Het signaal moet driemaal worden uitgezonden vóór de roepnaam van het desbetreffende medische transport. Deze mededeling dient in het Engels te worden uitgezonden met passende tussenpozen op een frequentie of op frequenties, aangewezen overeenkomstig het derde lid. Het gebruik van het prioriteitssein is uitsluitend voorbehouden aan medische formaties en vervoermiddelen.

• 2 De in het eerste lid vermelde mededeling per radio, voorafgegaan door het prioriteitsherkenningssein, dient de volgende gegevens over te brengen:

  • (a) roepnaam van het medische transport;

  • (b) positie van het medische transport;

  • (c) nummer en type van de medische vervoermiddelen;

  • (d) voorgenomen route;

  • (e) geschatte tijdsduur van de tocht en geschat tijdstip van vertrek en aankomst, naar gelang van de omstandigheden;

  • (f) ieder ander gegeven zoals vlieghoogte, bewaakte radiofrequenties, overeengekomen talen en wijze van gebruik en codes van radarbewaking met- behulp van herkenningsbakens.

• 3 Ter vergemakkelijking van de verbindingen, bedoeld in het eerste en het tweede lid, evenals van de verbindingen, bedoeld in de artikelen 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 30 en 31 van het Protocol, kunnen de Hoge Verdragsluitende Partijen, de partijen bij een conflict of één van de partijen bij een conflict, in onderlinge overeenstemming of ieder afzonderlijk, overeenkomstig de Tabel van toewijzingen van frequenties van het bij het Internationale Verdrag betreffende de Telecommunicatie gevoegde Radioreglement, daartoe uitgekozen nationale frequenties aanwijzen en bekendmaken om door hen voor zodanige verbindingen te worden gebruikt. Deze frequenties dienen te worden medegedeeld aan de Internationale Vereniging voor Telecommunicatie overeenkomstig een door een Mondiale Administratieve Radioconferentie goed te keuren procedure.

Artikel 8. Elektronische identificatie

• 1 Het radar-bewakingssysteem met behulp van herkenningsbakens (SSR-systeem), als omschreven in Bijlage 10 bij het Verdrag van Chicago inzake de internationale burgerluchtvaart van 7 december 1944, zoals dat periodiek is gewijzigd, kan worden gebruikt om een medisch luchtvaartuig te identificeren en de vlucht daarvan te volgen. De wijze van gebruik en de codes die moeten worden voorbehouden voor het uitsluitende gebruik door medische luchtvaartuigen dienen te worden vastgesteld door de Hoge Verdragsluitende Partijen, de partijen bij een conflict of één van de partijen bij een conflict, in onderlinge overeenstemming of ieder afzonderlijk, overeenkomstig een door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie aan te bevelen procedure.

• 2 De partijen bij een conflict kunnen in een bijzondere overeenkomst voor onderling gebruik een soortgelijk elektronisch systeem voor de identificatie van medische voertuigen en van medische schepen en vaartuigen vaststellen.

Hoofdstuk IV. VERBINDINGEN

Artikel 9. Radioverbindingen

Het in artikel 7 van deze Voorschriften voorziene prioriteitssein kan voorafgaan aan de daarvoor in aanmerking komende radioverbindingen van de medische formaties en vervoermiddelen ter toepassing van de krachtens de artikelen 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 30 en 31 van het Protocol gevolgde procedures.

Artikel 10. Gebruik van internationale codes

De medische formaties en vervoermiddelen kunnen tevens de door de Internationale Vereniging voor Telecommunicatie, de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie en de Intergouvernementele Maritieme Consultatieve Organisatie vastgestelde codes en seinen gebruiken. Deze codes en seinen dienen te worden gebruikt in overeenstemming met de door die Organisaties opgestelde normen, gebruiken en procedures.

Artikel 11. Andere verbindingsmiddelen

Wanneer in het radioverkeer twee weg-verbindingen niet mogelijk zijn, kunnen de seinen, voorzien in het door de Intergouvernementele Maritieme Consultatieve Organisatie aangenomen Internationale Seinboek of in de desbetreffende Bijlage bij het Verdrag van Chicago inzake de internationale burgerluchtvaart van 7 december 1944, zoals dat periodiek is gewijzigd, worden gebruikt.

Artikel 12. Vluchtplannen

De in artikel 29 van het Protocol voorziene overeenkomsten en mededelingen betreffende vluchtplannen dienen zoveel mogelijk te worden geformuleerd overeenkomstig door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie opgestelde procedures.

Artikel 13. Seinen en procedures voor de onderschepping van medische luchtvaartuigen

Wanneer een onderscheppingsvliegtuig wordt gebruikt om de identiteit van een medisch luchtvaartuig tijdens de vlucht vast te stellen of om dat medisch luchtvaartuig het bevel tot landen te geven overeenkomstig de artikelen 30 en 31 van het Protocol, dienen de visuele standaardprocedures en de radiostandaardprocedures betreffende onderschepping, voorgeschreven door Bijlage 2 bij het Verdrag van Chicago inzake de burgerluchtvaart van 7 december 1944, zoals dat periodiek is gewijzigd, te worden gebruikt door het onderscheppingsvliegtuig en het medische luchtvaartuig.

Hoofdstuk V. CIVIELE BESCHERMING

Artikel 14. Identiteitskaart

• 1 Op de in artikel 66, derde lid, van het Protocol voorziene identiteitskaart van het personeel voor de civiele bescherming zijn de desbetreffende bepalingen van artikel 1 van deze Voorschriften van toepassing.

• 2 De identiteitskaart van het personeel voor de civiele bescherming kan gelijk zijn aan het model van figuur 3.

• 3 Wanneer het aan het personeel voor de civiele bescherming is toegestaan, lichte persoonlijke wapens te dragen, dient een aantekening ter zake op de vermelde kaart te worden gesteld.

  

Artikel 15. Internationaal kenteken

• 1 Het in artikel 66, vierde lid, van het Protocol voorziene internationale kenteken van de civiele bescherming is een gelijkzijdige blauwe driehoek op een oranje veld. Het is afgebeeld op figuur 4:

  

  Figuur 4 - Blauwe driehoek op een oranje veld

• 2 Het verdient aanbeveling dat:

  • (a) indien de blauwe driehoek zich op een veld of een arm- of rugband bevindt, het oranje veld wordt gevormd door de vlag of de arm- of rugband;

  • (b) één van de drie hoeken van de driehoek verticaal naar boven wijst;

  • (c) geen van de hoeken van de driehoek de rand van het oranje veld raakt.

• 3 Het internationale kenteken dient zo groot te zijn als onder de desbetreffende omstandigheden wenselijk is. Het kenteken dient zoveel mogelijk te worden aangebracht op platte oppervlakken of op vlaggen, die vanuit zoveel mogelijk richtingen en vanaf een zo groot mogelijke afstand zichtbaar zijn. Met inachtneming van de instructies van de bevoegde autoriteit dient het personeel voor de civiele bescherming zoveel als mogelijk is hoofddeksels en kleding te dragen, waarop het internationale kenteken is aangebracht. Des nachts of bij beperkt zicht kan het kenteken worden verlicht of belicht; het kan ook van materialen worden gemaakt die het herkenbaar maken door middel van technische detectiemiddelen.

Hoofdstuk VI. WERKEN EN INSTALLATIES DIE GEVAARLIJKE KRACHTEN BEVATTEN

Artikel 16. Bijzonder internationaal teken

• 1 Het bijzondere internationale teken voor werken en installaties die gevaarlijke krachten bevatten, als voorzien in artikel 56, zevende lid, van het Protocol, bestaat uit een groep van drie helder oranje cirkels van gelijke grootte, geplaatst op één as, zodanig dat de afstand tussen de cirkels gelijk is aan de straal, overeenkomstig figuur 5 hieronder.

• 2 Het teken dient zo groot te zijn als onder de desbetreffende omstandigheden wenselijk is. Wanneer het op een groot oppervlak is aangebracht, kan het zo dikwijls worden herhaald als onder de desbetreffende omstandigheden wenselijk is. Het dient zoveel mogelijk te worden aangebracht op platte oppervlakken of op vlaggen, zodat het vanuit zoveel mogelijk richtingen en vanaf een zo groot mogelijke afstand zichtbaar is.

• 3 Wanneer het teken op een vlag is aangebracht, dient de afstand tussen de uiteinden van het teken en de aangrenzende zijkanten van de vlag gelijk te zijn aan de straal van de cirkels. De vlag dient rechthoekig te zijn en een witte ondergrond te bezitten.

• 4 Des nachts of bij beperkt zicht kan het teken worden verlicht of belicht. Het kan ook van materialen worden gemaakt die het herkenbaar maken door middel van technische detectiemiddelen.

  

  Figuur 5 - Bijzonder internationaal teken voor werken en installaties die gevaarlijke krachten bevatten

BIJLAGE II. IDENTITEITSKAART VOOR JOURNALISTEN DIE GEVAARLIJKE BEROEPSWERKZAAMHEDEN VERRICHTEN

1. No State has used the emblem of the lion and sun since 1980. ^ [1]