Schade aan goed werken van markten
In haar initieel inventariserend onderzoek vraagt de ACM zich af of, en zo ja hoezeer,
de mogelijke overtreding schadelijk is voor het goed werken van markten voor mensen
en bedrijven, op korte en langere termijn.
Daarbij streeft de ACM bij de uitoefening van haar taken vooral het beschermen van
het proces van marktwerking en het vertrouwen van mensen en bedrijven daarin na. Markten
werken goed als zij zich richten op die producten en diensten waar mensen en bedrijven
daadwerkelijk behoefte aan hebben, efficiënt leveren en innovatie stimuleren, en zo
het bereiken van bepaalde maatschappelijke doelen bevorderen. Er ontstaat schade als
bedrijven de goede werking van de markt frustreren en bijvoorbeeld gezamenlijk prijzen
verhogen, onderling klanten verdelen, de markt manipuleren, andere marktdeelnemers
oneerlijk beïnvloeden of kwetsbaarheden of afhankelijkheden uitbuiten.
In het kader van haar prioriteringsbeleid kijkt de ACM in het initieel onderzoek daarom
naar schade in ruime zin, inclusief schade aan het vertrouwen van mensen en bedrijven
in het goed werken van markten. De ACM kijkt naar de schade die door een eventueel
handhavend optreden door de ACM voorkomen of beperkt kan worden. Schadelijkheid is
daarbij niet beperkt tot puur financiële schade voor mensen en bedrijven. Niet alleen
het effect op de prijzen is van belang, maar ook het effect op de kwaliteit en de
variëteit van het aanbod of de innovatie. Schadelijkheid is evenmin beperkt tot de
directe schade van een mogelijke overtreding door bepaalde partijen in de markt zelf
of daarbuiten. Schadelijkheid kan ook indirecte schade omvatten, zoals de uitstraling
die het kunnen voortzetten van de mogelijke overtreding heeft naar andere partijen
en/of andere markten of de schade die dat oplevert aan het algemene vertrouwen van
mensen en bedrijven.
Tot slot is de beoordeling van schadelijkheid niet beperkt tot ‘gemiddelde’ of ‘representatieve’
deelnemers aan markten. De ACM kan een handhavingsonderzoek ook prioriteren vanwege
de relatief grote impact die haar optreden kan hebben op een in omvang beperkte groep,
zoals mensen en bedrijven in kwetsbare of afhankelijke posities. Juist ook zij moeten
erop kunnen vertrouwen dat markten goed voor hen werken.
Maatschappelijk belang
Om zicht te krijgen op de relevantie voor de maatschappij van een handhavingsonderzoek,
gaat de ACM bij het initieel inventariserend onderzoek na welke verschillende publieke
belangen betrokken zijn. Goed werkende markten, een optimale regulering van wettelijke
dan wel natuurlijke monopolies en consumentenbescherming zijn publieke belangen waarvan
de wetgever heeft bepaald dat de ACM die behartigt. Ook andere publieke belangen kunnen
in ogenschouw worden genomen bij de overweging om wel of niet een handhavingsonderzoek
te starten. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om het belang van duurzaamheid, economische
weerbaarheid, kwaliteit van zorg, privacy of veiligheid. Dit betekent niet dat de
ACM een handhavingsonderzoek richt op een domein dat niet onder haar bevoegdheid valt,
maar wel dat de ACM in haar prioriteringsbeleid ook andere publieke belangen kan meewegen
in de keuze al dan niet een handhavingsonderzoek te starten. Zo kan de ACM besluiten
om een mogelijke overtreding met het oog op bepaalde publieke belangen toch niet te
prioriteren. Of de ACM kan besluiten om juist wel een onderzoek te starten, omdat
daarmee naast de publieke belangen die de ACM bij wet behartigt ook andere publieke
belangen worden bevorderd. Bij deze afweging kijkt de ACM ook of de mogelijke overtreding
binnen een van de strategische doelstellingen uit de ACM-Agenda valt.
Doeltreffendheid en doelmatigheid
Tot slot hecht de ACM eraan dat haar optreden doeltreffend en doelmatig is. Bij doeltreffendheid
gaat het om de inschatting of met de inzet van een geschikt handhavingsinstrument
binnen een gewenste termijn een gewenste situatie kan worden bereikt of in voldoende
mate benaderd. Bij doelmatigheid gaat het om een kosten-batenanalyse: of de uitvoering
van het handhavingsonderzoek mogelijk is met de beschikbare menskracht en de toegekende
financiële middelen, afgezet tegen de huidige of andere voorgenomen werkzaamheden
van de ACM die eveneens een beslag leggen op menskracht en middelen. Daarnaast kunnen
synergievoordelen met bijvoorbeeld al lopende trajecten onder een strategische doelstelling
van de ACM reden zijn een onderzoek te prioriteren. Gelet op het grote aantal wetten
waarvan de naleving aan het toezicht van de ACM is onderworpen, zal de ACM bovendien
trachten volledige handhavingsonderzoeken evenwichtig te verdelen over de gebieden.