Aanwijzingen inzake de instelling van de functie van regeringscommissaris
Aanwijzing 1
Deze aanwijzingen worden in acht genomen door de ministers en staatssecretarissen
en de onder hen ressorterende dienstonderdelen en personen.
Toelichting
Deze aanwijzingen gaan over de organisatie en de interne werkwijze van de ministeries.
Zij zijn alleen van toepassing op de ministers en staatssecretarissen en personen
en diensten die onder de ministeriële verantwoordelijkheid vallen.
Aanwijzing 2
In deze aanwijzingen wordt verstaan onder de functie van regeringscommissaris: een tijdelijke vanwege de regering ingestelde functie voor een bepaald project of
bepaalde opdracht, niet zijnde een topmanager of topmanager-generaal.
Toelichting
Voor nieuw in te stellen functies die vallen onder de reikwijdte van deze Aanwijzingen
wordt de benaming ‘regeringscommissaris’ gebruikt, of wordt in de toelichting bij
het organisatiebesluit expliciet vermeld dat de functionaris een regeringscommissaris
zoals is bedoeld in deze Aanwijzingen.
Regeringscommissarissen kunnen aanjagen, coördineren of adviseren (over ministeries
en bestuurslagen heen). De benaming kan verschillend zijn, bijvoorbeeld ‘regeringscommissaris’,
‘nationaal coördinator’, ‘bestuurlijke aanjager’ of ‘gezant’.
De functie van regeringscommissaris betreft een functie als ambtenaar als bedoeld
in artikel 1, eerste lid, van de Ambtenarenwet 2017. Dit betekent onder andere dat een eed of belofte moet worden afgelegd en dat de
CAO Rijk van toepassing is, inclusief de regels omtrent integriteit en nevenfuncties.
Aanwijzing 3
Instelling van de functie van regeringscommissaris geschiedt door opname van de functie
in het organisatiebesluit van het ministerie. De toelichting bij dit besluit motiveert
de noodzaak van de functie.
Toelichting
Elk ministerie kent op grond van artikel 3, tweede lid, van het Coördinatiebesluit organisatie, bedrijfsvoering en
informatiesystemen rijksdienst een organisatiebesluit. Een onder een minister ressorterende functie als een regeringscommissaris
dient daarin te worden opgenomen. Het hebben van een regeringscommissaris binnen de
departementale organisatie is geen ‘standaard’. Als de functie bestaat, wordt het
bestaan ervan vastgelegd in het organisatiebesluit van het beheersverantwoordelijke
ministerie. Zo is voor iedereen kenbaar dat deze functie er is. Net zoals dit gebeurt
voor directoraten-generaal, inspecties, agentschappen en andere organisatieonderdelen
van een ministerie.
De motivering van de noodzaak van het bestaan als zodanig en de beoogde duur van de
functie regeringscommissaris vindt plaats in de toelichting bij het organisatiebesluit.
Daarin wordt aangegeven waarom de specifieke taak niet in de lijnorganisatie of binnen
een programma- of projectorganisatie kan worden belegd. Ook wordt in de toelichting
onderbouwd waarom het beleggen van de taak bij een regeringscommissaris juist wel
geëigend is. Denk hierbij aan een analyse van welke aspecten van de opgaven niet kunnen
worden opgepakt door andere bestaande spelers in het veld zoals bijvoorbeeld een bestaande
adviescommissie.
Een dergelijke functie buiten de lijnorganisatie van een ministerie behoort een uitzondering
te zijn. Deze functie kan worden ingezet bij het oppakken van opgaven die in de bestaande
structuur van de ministeries niet kunnen worden belegd en geborgd. Als de functie
van regeringscommissaris voor langere tijd nodig is, meer dan enkele jaren, moet worden
gekeken of een dergelijke functie beter in de bestaande structuur van een ministerie
kan worden ingepast, bijvoorbeeld door de werkzaamheden onder te brengen in de staande
organisatie.
De aanstelling van de functionaris op de functie van regeringscommissaris gebeurt
doordat de eerstverantwoordelijke minister (voor de tijdelijke duur van de functie)
met de beoogde functionaris een arbeidsovereenkomst sluit met het oog op het vervullen
van de functie van regeringscommissaris.
Bij regeringscommissarissen met een breed of algemeen takenpakket is het logisch,
de door de eerstverantwoordelijke minister voorgestelde functionaris voor de functie
voor te leggen aan de ministerraad. In veel gevallen zal het nuttig zijn om daarnaast
ook expliciet extern te communiceren over het instellen van de functie en de bij deze
functie belegde taken. Denk bijvoorbeeld aan een brief aan de Tweede Kamer of een
persbericht. Hierin kan de naam van de functionaris genoemd worden, zodra deze bekend
is.
Aanwijzing 4
Het organisatiebesluit vermeldt de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van
de regeringscommissaris.
Toelichting
De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de regeringscommissaris zijn vastgelegd
in het organisatiebesluit van het ministerie. Zo worden deze afgebakend ten opzichte
van andere functionarissen binnen het ministerie en bekendgemaakt aan betrokken partijen
daarbuiten. Voorbeelden van bevoegdheden zijn signalerende en adviserende bevoegdheden.
Als de functie van regeringscommissaris voor een bepaalde duur wordt ingesteld, wordt
dat in het organisatiebesluit vermeld. De aanstelling van de regeringscommissaris
als functionaris is doorgaans gekoppeld aan de tijdelijke duur van de functie.
Aanwijzing 5
Het organisatiebesluit legt vast dat de regeringscommissaris binnen het ministerie
rechtstreeks onder de secretaris-generaal is gepositioneerd.
Toelichting
Een regeringscommissaris is binnen het ministerie direct onder de secretaris-generaal
gepositioneerd en rapporteert rechtstreeks aan de secretaris-generaal. De positionering
direct onder de secretaris-generaal is puur beheersmatig en betekent dat de regeringscommissaris
niet hiërarchisch ondergeschikt is aan een ander onderdeel van het ministerie voor
wat betreft de aan de regeringscommissaris toebedeelde taken. Tegelijk wordt hiermee
gerealiseerd dat er binnen het ministerie op een hoog niveau een organisatorische
scheiding is aangebracht tussen de taken van de regeringscommissaris en andere taken
die binnen het ministerie worden uitgeoefend. De functie van regeringscommissaris
is geen gemeengoed.
Aanwijzing 6
Het organisatiebesluit bepaalt, dat de regeringscommissaris rechtstreeks toegang heeft
tot de verantwoordelijke minister of staatssecretaris.
Toelichting
Omdat de regeringscommissaris geen deel uitmaakt van de reguliere structuur van het
ministerie, de hiërarchische lijn van het ministerie, wordt de regeringscommissaris
rechtstreeks onder de secretaris-generaal – de hoogste ambtelijke functie binnen het
ministerie – gepositioneerd. Deze positionering is puur beheersmatig en staat er niet
aan in de weg dat de regeringscommissaris rechtstreeks toegang heeft tot de verantwoordelijke
bewindspersonen. Voor een goede vervulling van de taak van de regeringscommissaris
is deze rechtstreekse toegang nodig.
Aanwijzing 7
Indien de regeringscommissaris wordt ondersteund door een secretariaat, besteedt het
organisatiebesluit ook aandacht aan de organisatorische ophanging en verantwoordingslijn
van dit secretariaat.
Toelichting
De regeringscommissaris is geen (top)manager die verantwoordelijk is voor de aansturing
van een regulier organisatieonderdeel van een ministerie. Desalniettemin kan het zo
zijn, dat het nodig is dat de regeringscommissaris ondersteund wordt door een secretariaat
of klein bureau. Vergelijk de instelling van een secretariaat van een adviescollege
of -commissie. Het ondersteunend bureau van de regeringscommissaris kan beheersmatig
(financieel, personeel, huisvesting, facilitair) binnen de lijnorganisatie worden
gepositioneerd.
Meer informatie hierover is te vinden in de Handleiding inzake de instelling van een
regeringscommissaris.
Aanwijzing 8
Bij de instelling van de functie van regeringscommissaris worden zo nodig voorzieningen
getroffen zodat de regeringscommissaris kan beschikken over een eigen budget.
Toelichting
In het geval dat de regeringscommissaris voor de uitoefening van zijn taak een secretariaat
of klein ondersteunend bureau, of eigen financiële middelen nodig heeft, wordt bij
de instelling ook geregeld dat de beheersverantwoordelijke Minister de benodigde mensen
en middelen ter beschikking stelt. Een eigen budget voor de regeringscommissaris wordt
vastgelegd via het mandaatbesluit van het ministerie. Daarbij kan dan worden bezien
of het aanvullend daarop dienstig is dit budget ook als zodanig apart zichtbaar te
maken binnen de begroting van het ministerie. Dit hangt af van de specifieke taak
van de regeringscommissaris.
