Bijlage Inspectie van het onderwijsonderzoekskader 2016 voor het toezicht op de samenwerkingsorganisatie
beroepsonderwijs bedrijfsleven
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
1. Inleiding
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
Naast het toezicht op de onderwijsinstellingen is de Inspectie van het Onderwijs (inspectie)
in de sector mbo eveneens belast met het toezicht op de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs
Bedrijfsleven (SBB) als bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB, artikel 1.5.1) en in samenhang daarmee de Wet op het voortgezet onderwijs (WVO, artikel 10b4). Eerder hield de inspectie toezicht op de Kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven
(kbb's).
De Inspectie van het onderwijs beoordeelt en bevordert (onder andere) de kwaliteit
van het stelsel voor middelbaar beroepsonderwijs. Onderwijsinstellingen en de SBB
hebben beide hier hun eigen wettelijke verantwoordelijkheden. Daarnaast is het bedrijfsleven
zowel inhoudelijk betrokken bij het onderwijs als afnemer van opgeleid beroepspersoneel.
Er is sprake van onderlinge afhankelijkheid met name met betrekking tot de kwaliteit
van de kwalificatiestructuur en kwalificatiedossiers en de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming.
Daarom richt ons toezicht zich op de uitvoering van de wettelijke taken van de SBB
in samenhang met de ontwikkelingen in de mbo-sector.
Eerder toezicht
In de periode 2009–2015 heeft de inspectie op basis van verschillende toezichtkaders
een bestandsopname, enkele pilots en reguliere onderzoeken uitgevoerd bij de kbb's.
Het meest recente Toezichtkader kbb's 2013–2015 voorzag in een jaarlijkse risico-monitoring
op basis van het geïntegreerd jaardocument van de kbb’s en een driejaarlijks kwaliteitsonderzoek
aan de hand van een waarderingskader met zowel operationele resultaten als beoordelingsaspecten
ten aanzien van kwaliteitsborging.
In het regeerakkoord (Rutte II, 2012) zijn afspraken gemaakt over de samenvoeging
van de kenniscentra. Als gevolg hiervan is besloten het reguliere toezicht op de kenniscentra
tijdens de transitiefase in 2014 en 2015 niet uit te voeren, met uitzondering van
toezicht naar aanleiding van ernstige risico's of signalen. Sinds 1 augustus 2015
zijn de wettelijke taken van de kbb's overgedragen aan de SBB.
Wettelijk kader
Het toezicht op de SBB vindt zijn basis in de Wet op het onderwijstoezicht (WOT, artikel 3). Dat betekent dat wij toezichthouden op de kwaliteit van de uitvoering van de wettelijke
taken en de naleving van onderwijswetten.
Verder schrijft de WOT (artikel 13) voor dat de inspectie haar werkwijze vastlegt in een toezichtkader (hierna: onderzoekskader).
Na overleg met vertegenwoordigers van het onderwijsveld en andere betrokkenen stelt
de inspectie het onderzoekskader vast, waarna het de goedkeuring van de minister van
OCW behoeft. Het onderzoekskader wordt in de Staatscourant gepubliceerd.
Totstandkoming onderzoekskader
In 2015 hebben we de opzet en werking van het Toezichtkader kbb's 2013–2015 geëvalueerd.
De resultaten van deze evaluatie hebben we in dit onderzoekskader verwerkt. Volgens
voorschrift in de WOT hebben we daarnaast met belanghebbende partijen overleg gevoerd over (conceptversies
van) dit onderzoekskader. Wij hebben gesproken met de directie SBB, onderwijsinstellingen,
praktijkopleiders, JOB, VNO/NCW/MKB-Nederland en OCW. De opbrengsten uit de raadplegingen
en overleggen zijn gedocumenteerd en op basis daarvan zijn bijstellingen doorgevoerd
die tot dit onderzoekskader hebben geleid.
2. Hoofdlijn van het toezicht
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
2.1. Uitgangspunten van het toezicht
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
Als hoofdlijn richt het toezicht zich primair op de resultaten van de wettelijke taken
van de SBB; het toezicht geeft een oordeel over de kwaliteit van de uitvoering van
de wettelijke taken en de borging ervan. Het toezicht is daarbij risicogericht ingericht
op basis van actief en passief verkregen informatie vanuit de mbo-sector enerzijds
en verantwoording door de SBB anderzijds.
In aanvulling hierop en als gevolg van de onderlinge afhankelijkheid zal – in relatie
tot ontwikkelingen en vraagstellingen in de mbo-sector en/of naar aanleiding van toezicht
op onderwijsinstellingen – themaonderzoek mogelijk zijn.
Hieronder lichten we de uitgangspunten voor het toezicht op de SBB toe.
1. Wettelijke taken
Voor het toezicht staan de wettelijke taken van de SBB (zie kader) centraal.
Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB)
|
|
Samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven (WEB, artikel 1.5.1, lid 1)
1. Bij ministeriële regeling wordt een rechtspersoon aangewezen die is belast met de
volgende taken:
a. het ontwikkelen en onderhouden van een landelijke kwalificatiestructuur, gericht
op de aansluiting tussen het aanbod van beroepsonderwijs en de maatschappelijke behoeften
daaraan, mede in het licht van de arbeidsmarkt voor afgestudeerden, en mede gelet
op van belang zijnde ontwikkelingen in internationaal verband, onder meer door het
doen van voorstellen aan Onze Minister voor de kwalificatiedossiers, bedoeld in artikel 7.2.4, tweede lid,
b. het bijdragen aan een doelmatige en doelgerichte inzet van overheidsmiddelen door
het ontwikkelen van voorstellen, welke beroepsopleidingen voor bekostiging uit ’s
Rijks kas in aanmerking komen,
c. het bevorderen van de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming,
d. het ontwikkelen en vaststellen van kwaliteitscriteria voor beroepspraktijkvormingsplaatsen
en het ten minste een maal per vier jaar beoordelen van bedrijven en organisaties
die de beroepspraktijkvorming verzorgen aan de hand van deze criteria en het openbaar
maken van een overzicht van bedrijven en organisaties die voldoen aan deze criteria,
e. het zoveel mogelijk zorg dragen voor de beschikbaarheid van een toereikend aantal
bedrijven en organisaties van voldoende kwaliteit die de beroepspraktijkvorming verzorgen,
f. het uitvoeren van onderzoek ter ondersteuning van de taken, genoemd in dit artikel,
en
g. het uitvoeren van aanvullende activiteiten ter bevordering van de aansluiting onderwijs
en arbeidsmarkt.
|
|
Wet op het voortgezet onderwijs (WVO)
|
|
Beoordeling kwaliteit en erkenning leerbedrijven (WVO, artikel 10b4, lid 2)
2. Het bestuur van de Samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven, bedoeld
in artikel 1.5.1 van de Wet educatie en beroepsonderwijs, zorgt ervoor dat bedrijven en organisaties die het buitenschoolse praktijkgedeelte
verzorgen eenmaal in de vier jaar worden beoordeeld aan de hand van de kwaliteitseisen
in artikel 10b6. Indien daartoe door bijzondere omstandigheden aanleiding bestaat kan controle frequenter
plaats vinden.
|
Wettelijke taken SBB
In de wet zijn nadere bepalingen op genomen in relatie tot de uitvoering van deze
wettelijke taken. In voorkomend geval kan onderzoek worden gedaan naar de naleving
van deze wettelijke bepalingen. Deze wettelijke bepalingen zijn opgenomen in Bijlage
II Wettelijke bepalingen SBB.
2. Focus op resultaat
De SBB is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de uitvoering en het resultaat van
haar wettelijke taken en de borging daarvan. Het inspectietoezicht neemt dat als uitgangspunt.
De inspectie richt zich bij haar toezicht op de resultaten van de genoemde wettelijke
taken. Wij kiezen voor het perspectief van de onderwijsinstelling en het beroepenveld
en waar relevant van de student, omdat daar de resultaten van de wettelijke taken
van de SBB zich manifesteren. Bij het toezicht spelen deze perspectieven een belangrijke
rol.
Behaalde resultaten en – in voorkomend geval – de verantwoording daarover, zijn daarmee
bepalend voor inspectieonderzoek. Indien deze passend zijn, is geen inspectieonderzoek
nodig.
3. Risicogericht en proportioneel
Onderzoek kan maar hoeft niet op alle wettelijke taken in gelijke mate plaats te vinden.
De inspectie maakt hierin keuzes op basis van een afweging van risico’s, in relatie
tot de uitvoering van de wettelijke taken en de resultaten daarvan. In onze werkwijze
hanteren we de lijn: minder toezicht waar het kan, meer waar het moet.
Daarnaast belasten we de SBB niet meer dan voor het toezicht noodzakelijk is. We maken
daartoe waar mogelijk gebruik van reeds beschikbare en betrouwbare informatie. In
alle gevallen waarbij de inspectie onderzoek doet, zal dit proportioneel zijn. Er
wordt rekening gehouden met informatie die de SBB zelf reeds ter beschikking heeft,
steeds onder de voorwaarde van voldoende relevantie, actualiteit en validiteit.
4. Thematisch
Met ons toezicht willen we de kwaliteit van het mbo waarborgen en stimuleren. Door
ons toezicht kunnen we vraagstukken in het mbo signaleren en agenderen en bijdragen
aan de oplossing daarvan. Met ons optreden stimuleren we de kwaliteit van de uitvoering
van de wettelijke taken van de SBB.
Met thematisch onderzoek kunnen we beter zicht krijgen op ontwikkelingen en risico’s
binnen de mbo-sector, maar ook over oorzaken en achtergronden ervan. Dit kunnen onderzoeken
zijn die zich specifiek richten op een sector of een branche, maar ook onderzoeken
over onderwerpen waar verschillende stakeholders bij betrokken zijn.
2.2. Scope van het toezicht
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
2.2.1. Doel van toezicht
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
Het toezicht heeft tot doel het beoordelen en bevorderen van de kwaliteit van de uitvoering
van wettelijke taken van de SBB. Dit toezicht staat daarmee uitdrukkelijk ten dienste
van het goed functioneren van onderwijs in de mbo-sector met het oog op behoud en
versterking van het maatschappelijk vertrouwen in het mbo-stelsel. Daarmee draagt
het bij aan de kwaliteit van het middelbaar beroepsonderwijs.
2.3. Kwaliteitsgebieden en standaarden
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
Het waarderingskader is het geheel van onderwerpen die de inspectie bij haar beoordeling
betrekt. Centraal in het toezicht staan de wettelijke taken zoals opgenomen in de
WEB en WVO.
Het waarderingskader SBB is ingedeeld in drie kwaliteitsgebieden:
Het waarderingskader beschrijft per gebied een aantal standaarden, in totaal acht
standaarden. Deze standaarden komen overeen met de in de wet genoemde taken (zoals hiervoor gespecificeerd). De standaarden zijn neutraal geformuleerd,
dus niet in termen van voldoende of goed.
Hierna volgt een kort overzicht van de gebieden en standaarden.
Kwaliteitsgebied
|
Standaard
|
1. Kwalificatiestructuur
|
1.1 Ontwikkelen en onderhoud
Het ontwikkelen en onderhouden van een landelijke kwalificatiestructuur, gericht op
de aansluiting tussen het aanbod van beroepsonderwijs en de maatschappelijke behoeften
daaraan, mede in het licht van de arbeidsmarkt voor afgestudeerden, en mede gelet
op van belang zijnde ontwikkelingen in internationaal verband, onder meer door het
doen van voorstellen aan Onze Minister voor de kwalificatiedossiers, bedoeld in artikel 7.2.4, tweede lid.
|
1.2 Doelmatige bekostiging
Het bijdragen aan een doelmatige en doelgerichte inzet van overheidsmiddelen door
het ontwikkelen van voorstellen, welke beroepsopleidingen voor bekostiging uit ’s
Rijks kas in aanmerking komen.
|
2. Beroepspraktijkvorming
|
2.1 Zorgplicht toereikendheid beroepspraktijkvormingsplaatsen
Het zoveel mogelijk zorg dragen voor de beschikbaarheid van een toereikend aantal
bedrijven en organisaties van voldoende kwaliteit die de beroepspraktijkvorming verzorgen.
|
2.2 Erkennen leerbedrijven (mbo)
Het ontwikkelen en vaststellen van kwaliteitscriteria voor beroepspraktijkvormingsplaatsen
en het ten minste een maal per vier jaar beoordelen van bedrijven en organisaties
die de beroepspraktijkvorming verzorgen aan de hand van deze criteria en het openbaar
maken van een overzicht van bedrijven en organisaties die voldoen aan deze criteria.
|
2.3 Erkennen leerbedrijven (vmbo)
De SBB zorgt ervoor dat bedrijven en organisaties die het buitenschoolse praktijkgedeelte
verzorgen eenmaal in de vier jaar worden beoordeeld aan de hand van de kwaliteitseisen
in WVO, artikel 10b6. Indien daartoe door bijzondere omstandigheden aanleiding bestaat kan controle frequenter
plaats vinden.
|
2.4 Kwaliteit beroepspraktijkvorming
Het bevorderen van de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming.
|
3. Ondersteuning
|
3.1 Ondersteunend onderzoek
Het uitvoeren van onderzoek ter ondersteuning van de taken, genoemd in WEB, artikel 1.5.1.
|
3.2 Aanvullende activiteiten arbeidsmarktperspectief
Het uitvoeren van aanvullende activiteiten ter bevordering van de aansluiting onderwijs
en arbeidsmarkt.
|
Standaarden Waarderingskader SBB
Bij iedere standaard geven we een resultaatbeschrijving; de referentie om tot een
risico-inschatting en oordeel te komen. De resultaatbeschrijvingen geven geen voorkeur
aan voor de inrichting van een werkwijze door de inspectie noch voor de SBB.
De uitwerking van de standaarden tot het waarderingskader is in bijlage III Waarderingskader
SBB opgenomen.
2.4. Toezichtmodel
[Regeling vervallen per 01-10-2024]
Het toezicht op de SBB kent drie fases:
-
• Inventarisatie en analyse
-
• Onderzoek en rapportage
-
• Agenderen en vervolgtoezicht
De fase Inventarisatie en analyse heeft een jaarlijkse cyclus. De overige twee fases
worden uitgevoerd als de voorgaande fase daartoe aanleiding geeft.
De fases van het toezicht op de SBB zijn weergegeven in het volgende modelmatige overzicht
met aansluitend een korte toelichting. In hoofdstuk 3 wordt de werkwijze per fase
beschreven.
Toezichtmodel toezicht SBB
Fase: Inventarisatie en analyseren
De mbo-sector bestaat naast de SBB uit onderwijsinstellingen (roc's, aoc's, vakinstellingen
en nbi's). Daarnaast is ook het bedrijfsleven een belangrijke stakeholder voor het
mbo-onderwijs en zijn er nog overige organisaties die belangen en verantwoordelijkheden
hebben in de totstandkoming en uitvoering van onderwijs, met name het bedrijfsleven,
de mbo-raad en OCW.
De inspectie verzamelt informatie over resultaten, trends en ontwikkelingen in de
mbo-sector in relatie tot de wettelijke taken van de SBB. Zij steunt hierbij voornamelijk
op eigen bevindingen onder andere naar aanleiding van het toezicht op onderwijsinstellingen.
Maar ook de verantwoording van de SBB maakt deel uit van de informatievergaring.
De analyse van deze informatie leidt tot een jaarlijks – bijgesteld – beeld van risico's.
Dit beeld beschrijft welke risico’s de inspectie ziet voor de taakuitvoering van de
SBB en hoe zij deze risico’s weegt. We bespreken het risicobeeld met de SBB.
Het risicobeeld en de bespreking met de SBB leidt aansluitend tot een onderzoeksplan
waarin het toezicht op risico's wordt vastgelegd. De aard en intensiteit van het onderzoek
is afhankelijk van de mate waarin resultaten of het risico op onvoldoende resultaten
daartoe aanleiding geven. Afhankelijk van de omvang en reikwijdte/impact van de risico's
wordt bekeken hoe duidelijkheid en zekerheid over de achtergronden en oorzaken van
risico's kan worden verkregen. De wettelijke taken en het waarderingskader vormen
daarvoor het uitgangspunt.
Fase: Onderzoek en rapportage
In deze fase wordt het onderzoeksplan uitgevoerd. Hierbij wordt gericht gekeken naar
de inhoudelijke uitvoering van de wettelijke taken, waarbij zicht wordt verkregen
omtrent welke tekortkomingen in de kwaliteit van de uitvoering de resultaten beïnvloeden
(kwaliteitsonderzoek).
Daarnaast en/of aanvullend kan de inspectie ook naar aanleiding van eerdere bevindingen
van het toezicht en/of ontwikkelingen binnen de mbo-sector gericht onderzoek doen
op bepaalde onderwerpen (themaonderzoek).
Tot slot kan een signaal (klacht) aanleiding zijn om – los van het onderzoeksplan
– een onderzoek te starten (signaalonderzoek).
Over de uitgevoerde onderzoeken wordt gerapporteerd, deze kunnen tevens leiden tot
vervolgtoezicht.
Fase: Agenderen en vervolgtoezicht
Indien de kwaliteit van de uitvoering in relatie tot de behaalde resultaten tekortkomingen
laat zien, is sprake van het oordeel ‘onvoldoende’. Op basis hiervan wordt vervolgtoezicht
uitgevoerd. De SBB krijgt de gelegenheid de tekortkomingen te herstellen en de resultaten
te verbeteren. De aard en intensiteit van het vervolgtoezicht is afhankelijk van de
tekortkoming.
Indien het vervolgtoezicht niet leidt tot verbeteringen in de kwaliteit van de taakuitvoering
door de SBB, zal het toezicht worden geïntensiveerd en kan sprake zijn van sancties
teneinde het belang van het uitvoeren van de wettelijke taken te benadrukken. Ultimo
volgt escalatie naar de Minister.
Binnen de mbo-sector hebben verschillende stakeholders hun eigen verantwoordelijkheden.
Hierdoor is het mogelijk dat constateringen en conclusies naar aanleiding van onderzoek
mogelijk breder liggen dan alleen bij de SBB. In dat geval zullen verbeteringen door
samenwerking van de stakeholders moeten worden gerealiseerd of zijn andere stakeholders
aan zet. In dat geval kunnen wij de betreffende issues waar mogelijk agenderen.