Wet houdbare overheidsfinanciën

Let op:

Dit is een toekomstige tekst. Deze tekst kan voor inwerkingtreding nog wijzigen.

Geraadpleegd op 24-12-2025.
Toekomstige tekst vanaf 31-12-2025.
Ga naar eerste onderdeel, gewijzigd per 31-12-2025.

Origineel opschrift en aanhef

Wet van 11 december 2013 inzake houdbare financiën van de collectieve sector (Wet houdbare overheidsfinanciën)

Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.

Allen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten:

Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is een wettelijke regeling te treffen voor het doelgericht streven naar houdbare financiën van de collectieve sector in nationaal en Europees verband;

Zo is het, dat Wij, de Afdeling advisering van de Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze:

Artikel 1. : Definities

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

In deze wet wordt verstaan onder:

• Begrotingsbeleid: de algemene gedragslijnen met betrekking tot de voorbereiding, de vaststelling, de uitvoering en de wijziging van de begrotingen van uitgaven en ontvangsten van de collectieve sector in meerjarig perspectief.

• Bestuurlijk overleg: het overleg van Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onze Minister van Financiën, als beheerders van het gemeente- en het provinciefonds, met de instanties die representatief kunnen worden geacht voor de desbetreffende decentrale overheden, welk overleg zo nodig kan worden uitgebreid met Onze Minister van Infrastructuur en Waterstaat en de instantie die representatief kan worden geacht voor de waterschappen.

• CBS: het Centraal Bureau voor de Statistiek.

• CPB: het Centraal Planbureau.

• Collectieve sector: het organisatorische geheel van:

  • a. de rijksdienst;

  • b. de sociale fondsen;

  • c. de decentrale overheden, en

  • d. de overige rechtspersonen met een wettelijke taak.

• Decentrale overheden: provincies, gemeenten en waterschappen.

• EMU-saldo: het saldo van de ontvangsten en de uitgaven van de collectieve sector in een jaar, zijnde het nettofinancieringssaldo van de collectieve sector, berekend overeenkomstig de voorschriften van het Europees systeem van nationale en regionale rekeningen in de Europese Unie.

• EMU-tekort: een negatief EMU-saldo.

• EMU-schuld: de stand per 31 december van een jaar van de schulden van de collectieve sector, berekend overeenkomstig de voorschriften van het Europees systeem van nationale en regionale rekeningen in de Europese Unie.

• Individuele referentiewaarde: de waarde van het voor een individuele gemeente, provincie en waterschap geldende aandeel in het EMU-saldo.

• Meerjarencijfers: de ramingen van de uitgaven en de ontvangsten van de vier op het begrotingsjaar aansluitende jaren, bedoeld in artikel 2.23, vierde lid, onder c, van de Comptabiliteitswet 2016.

• Overige rechtspersonen met een wettelijke taak: de rechtspersonen die een bij of krachtens de wet geregelde taak uitoefenen en daartoe geheel of gedeeltelijk worden bekostigd uit de opbrengst van een bij of krachtens de wet ingestelde heffing met uitzondering van de decentrale overheden en de sociale fondsen.

• Richtlijn: Richtlijn 2011/85/EU van de Raad van 8 november 2011 tot vaststelling van voorschriften voor de begrotingskaders van de lidstaten (PbEU 2011, L 306).

• Rijksdienst: het organisatorische geheel van de ministeries en de andere staatsorganen waarvan de uitgaven en de ontvangsten worden opgenomen in de Rijksbegroting.

• Sociale fondsen: de fondsen die in het kader van het begrotingsbeleid gerekend worden tot de budgetdisciplinesectoren Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt en Zorg.

• Structureel EMU-saldo: het EMU-saldo, gecorrigeerd overeenkomstig de EU-methode voor conjunctuurschommelingen en voor eenmalige en tijdelijke maatregelen.

Artikel 2. : Begrotingsbeleid

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

• 1 Onze Minister van Financiën voert trendmatig begrotingsbeleid met betrekking tot de uitgaven en de ontvangsten van de rijksdienst en de sociale fondsen.

• 2 Het trendmatig begrotingsbeleid wordt gevoerd:

  • a. met inachtneming van vaste kaders voor de uitgaven en de niet-belastingontvangsten binnen de budgetdisciplinesectoren, bedoeld in artikel 2.23, vierde lid, onder a, van de Comptabiliteitswet 2016;

  • b. met inachtneming van het uitgangspunt van automatische stabilisatie voor de belastingontvangsten en sociale premies, en

  • c. op basis van de meerjarencijfers en de macro-economische ramingen van de relevante variabelen van het CPB.

• 3 Het voeren van het trendmatig begrotingsbeleid geschiedt voorts:

  • a. met inachtneming van:

    • i. het door de Raad van de Europese Unie voor Nederland aanbevolen netto-uitgavenpad;

    • ii. de binnen de Europese Unie geldende norm voor het feitelijk EMU-saldo;

    • iii. de binnen de Europese Unie geldende norm voor de feitelijke EMU-schuld;

  • b. met inachtneming van de binnen de Europese Unie vastgestelde procedures voor het respecteren van de onder a genoemde elementen;

  • c. rekening houdend met de door een van de instellingen van de Europese Unie aan de lidstaat Nederland gegeven aanbevelingen voor het respecteren van het door de Raad van de Europese Unie voor Nederland aanbevolen netto-uitgavenpad, en

  • d. rekening houdend met de nationale normen en internationale normen voor het meerjarig geprognosticeerde feitelijk EMU-saldo.

• 4 Onze Ministers die het aangaat nemen, in overeenstemming met het oordeel van de ministerraad, adequate uitgavenbeperkende en/of inkomstenverhogende maatregelen, indien door Onze Minister van Financiën wordt vastgesteld, dat het gevoerde trendmatig begrotingsbeleid niet in voldoende mate leidt tot het respecteren van de in het derde lid bedoelde normen en aanbevelingen.

• 5 Onze Minister van Financiën baseert het middellange- en langetermijnbegrotingsbeleid op onafhankelijke studies over de houdbaarheid van de financiën van de collectieve sector, die zo nodig door hem worden geëntameerd.

• 6 Voor de beoordeling van het gevoerde begrotingsbeleid over een jaar wordt uitgegaan van de berekening van het CBS van het gerealiseerde EMU-saldo en van de gerealiseerde EMU-schuld.

Artikel 2a. : Onafhankelijke begrotingsinstellingen

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

• 1 De Afdeling advisering van de Raad van State en het CPB zijn de onafhankelijke begrotingsinstellingen belast met het toezicht op de naleving van begrotingsregels als bedoeld in artikel 8 bis van de richtlijn.

• 2 De Afdeling advisering van de Raad van State wordt over de Miljoenennota en de Voorjaarsnota gehoord.

• 3 Onze Minister van Financiën maakt voor het berekenen van de raming van het EMU-saldo en van de EMU-schuld gebruik van de meerjarige budgettaire ramingen van de collectieve sector, die gebaseerd zijn op de macro-economische variabelen van het CPB.

Artikel 2b. : Taken onafhankelijke begrotingsinstellingen

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

• 1 De onafhankelijke begrotingsinstellingen, genoemd in artikel 2a, eerste lid, zijn belast met de volgende taken:

  • a. het opstellen, beoordelen en bekrachtigen van jaarlijkse en meerjarige macro-economische prognoses;

  • b. het monitoren van de naleving van de landspecifieke cijfermatige begrotingsregels als bedoeld in artikel 6 van de richtlijn;

  • c. het op verzoek van Onze Minister van Financiën uitbrengen van een advies over de macro-economische prognose en de macro-economische aannames die aan het netto-uitgavenpad ten grondslag liggen;

  • d. het op verzoek van Onze Minister van Financiën opstellen van een niet-bindend, afzonderlijk verslag, over de toereikendheid van de genomen en voorgenomen maatregelen ten opzichte van de doelstellingen, in het geval de Raad heeft vastgesteld dat er sprake is van een buitensporig tekort als bedoeld in artikel 126 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie en daartoe aanbevelingen heeft gericht tot de staat;

  • e. het op verzoek van Onze Minister van Financiën uitbrengen van een beoordeling van de overeenstemming van de in het jaarlijks voortgangsverslag gerapporteerde begrotingsresultaten met het door de Raad van de Europese Unie voor Nederland aanbevolen netto-uitgavenpad. Onze Minister van Financiën kan verzoeken de factoren te analyseren die ten grondslag liggen aan een afwijking van het door de Raad van de Europese Unie voor Nederland aanbevolen netto-uitgavenpad;

  • f. het beoordelen van de consistentie, samenhang en doeltreffendheid van het nationale begrotingskader;

  • g. op uitnodiging deelnemen aan regelmatige hoorzittingen en debatten in de Tweede Kamer en Eerste Kamer der Staten-Generaal.

• 2 De onafhankelijke begrotingsinstellingen geven in de context van de taken, bedoeld in het eerste lid, onder a tot en met f, beoordelingen af. Onze Minister van Financiën geeft gevolg aan die beoordelingen of licht toe waarom hij dat niet doet. Deze toelichting is openbaar en wordt binnen twee maanden na afgifte van de beoordelingen ingediend.

• 3 Onze Minister van Economische Zaken geeft het CPB geen aanwijzingen voor de uitoefening van de taken, bedoeld in dit artikel.

• 4 Onze Minister van Financiën verschaft aan de onafhankelijke begrotingsinstellingen, bedoeld in artikel 2a, eerste lid, adequate en tijdige toegang tot de informatie die nodig is om hun taken uit te voeren.

Artikel 2c. : Beschrijving en beoordeling geplande beleidsmaatregelen en publicatie voorwaardelijke verplichtingen

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

Onze Minister van Financiën draagt zorg voor de naleving van de artikelen 9, tweede lid, onder c en d, en 14, derde lid, van de richtlijn.

Artikel 3. : Normering budgettair beleid decentrale overheden

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

• 1 De decentrale overheden en de op grond van artikel 4 aangewezen overige rechtspersonen met een wettelijke taak zijn gehouden een gelijkwaardige inspanning te leveren als voor de rijksdienst en de sociale fondsen ten aanzien van het respecteren van de normen, bedoeld in artikel 2, derde lid, en treffen daartoe de nodige maatregelen.

• 2 Onze Minister van Financiën stelt, in overeenstemming met Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onze Minister van Infrastructuur en Waterstaat, en met inachtneming van het derde en vierde lid, vast wat voor de decentrale overheden als een gelijkwaardige inspanning wordt aangemerkt. Bij de vaststelling van de gelijkwaardige inspanning dient het resultaat in termen van het collectieve aandeel van de decentrale overheden in het EMU-saldo in een redelijke verhouding te staan tot het aandeel van de decentrale overheden gezamenlijk in de collectieve uitgaven.

• 3 Over de gelijkwaardige inspanning, te leveren door de decentrale overheden, wordt, vóór de vaststelling ervan, bestuurlijk overleg gevoerd dat gericht is op het bereiken van overeenstemming.

• 4 In het bestuurlijk overleg komen verder in ieder geval aan de orde:

  • a. de schuldpositie van decentrale overheden;

  • b. de investeringsopgaven voor decentrale overheden, die zij van rijkswege geacht worden te doen en de investeringsopgaven die maatschappelijk wenselijk geacht worden;

  • c. de omvang van de bij de decentrale overheden aanwezige vermogens;

  • d. de verwachte ontwikkeling van het feitelijke EMU-saldo van de decentrale overheden, zoals dat wordt geraamd door het CPB.

• 5 Onze Minister van Financiën deelt de voorgenomen vaststelling van de gelijkwaardige inspanning, bedoeld in het tweede lid, schriftelijk mee aan de Staten-Generaal nadat het bestuurlijk overleg, bedoeld in het derde lid, heeft plaatsgevonden. De vaststelling van de gelijkwaardige inspanning vindt plaats nadat ten minste vier weken na, de in vorige volzin genoemde, mededeling zijn verstreken en de Tweede Kamer der Staten-Generaal zich over dit voornemen heeft kunnen uitspreken.

• 6 Het vastgestelde resultaat in termen van een collectief aandeel in het EMU-saldo van de decentrale overheden gezamenlijk, uitgesplitst naar een aandeel voor de provincies gezamenlijk, de gemeenten gezamenlijk en de waterschappen gezamenlijk wordt openbaar gemaakt door plaatsing in de Staatscourant.

• 7 Het CBS verstrekt aan Onze Minister van Financiën, Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onze Minister van Infrastructuur en Waterstaat jaarlijks op hun verzoek informatie over de aandelen van de provincies gezamenlijk, de gemeenten gezamenlijk en de waterschappen gezamenlijk in het EMU-saldo en in de EMU-schuld en over de individuele aandelen van de waterschappen in het EMU-saldo en de EMU-schuld.

Artikel 4. : Bevoegdheden ten aanzien van overige rechtspersonen met een wettelijke taak

• 1 Bij een besluit van Onze Minister van Financiën kunnen, in overeenstemming met Onze Ministers die beschikken over wettelijke bevoegdheden met betrekking tot overige rechtspersonen met een wettelijke taak, rechtspersonen behorende tot de categorie overige rechtspersonen met een wettelijke taak worden aangewezen, die de voorafgaande instemming van hem behoeven, indien zij voornemens zijn hun activiteiten te financieren door het aantrekken van een lening op de geld- of de kapitaalmarkt.

• 2 Onze Minister van Financiën kan, in overeenstemming met Onze in het eerste lid bedoelde betrokken Minister, aan een aangewezen rechtspersoon zijn instemming aan het voornemen tot het aantrekken van een lening onthouden, indien hij van oordeel is dat er door het aantrekken van een lening geen sprake is van een gelijkwaardige inspanning als bedoeld in artikel 3.

• 3 Onze Minister van Financiën kan, in overeenstemming met Onze in het eerst lid bedoelde betrokken Minister, bepalen welke informatie een aangewezen rechtspersoon hem verstrekt ten behoeve van de door hem te maken beoordeling, bedoeld in het tweede lid.

• 4 Alvorens Onze Minister van Financiën besluit tot het aanwijzen van een rechtspersoon als bedoeld in het eerste lid, of tot onthouden van zijn instemming aan het voornemen tot het aantrekken van een lening, stelt hij de betrokken rechtspersoon in de gelegenheid te worden gehoord.

Artikel 5. : Vaststelling individuele referentiewaarde voor het EMU-saldo

[Wijziging per 31-12-2025. Ga naar volgende gewijzigde onderdeel.]

• 1 De individuele referentiewaarde voor het EMU-saldo omvat naast het eigen aandeel, ook het aandeel in het EMU-saldo van een openbaar lichaam dat is ingesteld bij een gemeenschappelijke regeling als bedoeld in de Wet gemeenschappelijke regelingen, waaraan de decentrale overheid deelneemt, voor zover dit aandeel aan de deelnemende decentrale overheid moet worden toegerekend.

• 2 Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onze Minister van Infrastructuur en Waterstaat kunnen bij of krachtens algemene maatregel van bestuur regels stellen omtrent:

  • a. de bepaling van de individuele referentiewaarde voor het EMU-saldo, zowel voor de raming zoals deze uit de begroting kan worden afgeleid, als voor de realisatie nadat de begroting is uitgevoerd;

  • b. het toerekenen van het aandeel van een openbaar lichaam als bedoeld in het eerste lid, in de individuele referentiewaarde voor het EMU-saldo aan de deelnemende decentrale overheden.

• 3 Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onze Minister van Infrastructuur en Waterstaat stellen in overeenstemming met Onze Minister van Financiën de individuele referentiewaarden voor de decentrale overheden vast.

Artikel 6. : Correctiemechanisme decentrale overheden

• 1 Indien uit de ramingen van het CPB of uit realisaties van het CBS blijkt dat het collectief aandeel in het EMU-saldo van de decentrale overheden gezamenlijk, bedoeld in artikel 3, zesde lid, meerjarig wordt overschreden, kunnen na bestuurlijk overleg, bij algemene maatregel van bestuur maatregelen worden gesteld ter naleving van het vastgestelde resultaat in termen van het collectief aandeel in het EMU-saldo van de decentrale overheden gezamenlijk, als bedoeld in artikel 3, zesde lid.

• 2 Alleen indien een meerjarige overschrijding zoals bedoeld in het eerste lid blijkt uit realisaties van het CBS, dan kan het opleggen van sancties onderdeel zijn van de in het eerste lid bedoelde maatregelen.

• 3 Een krachtens het eerste lid vastgestelde algemene maatregel van bestuur treedt niet eerder in werking dan vier weken na de datum van uitgifte van het Staatsblad waarin hij is geplaatst. Van de plaatsing wordt onverwijld mededeling gedaan aan de beide kamers der Staten-Generaal.

Artikel 7. : Doorberekening van EU-sanctie aan decentrale overheden

[Wijziging per 31-12-2025.]

• 1 Dit artikel is van toepassing als:

  • a. Nederland op grond van de Europese regelgeving inzake de EMU-saldo- en de EMU-schuld-normering een boete wordt opgelegd of wordt verplicht tot het in depot plaatsen van een bedrag, en

  • b. het collectieve aandeel van de decentrale overheden in het EMU-saldo meer bedraagt dan het in artikel 3, zesde lid, bedoelde collectieve aandeel in het EMU-saldo, indien het saldo kleiner dan nul is.

• 2 Na bestuurlijk overleg wordt bij een wet tot vaststelling of tot wijziging van de begrotingsstaat van het provinciefonds, van het gemeentefonds dan wel van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vastgesteld welk deel van de boete dan wel van de rentedervingskosten van de in het eerste lid bedoelde sancties wordt toegerekend aan de provincies gezamenlijk, de gemeenten gezamenlijk, dan wel de waterschappen gezamenlijk.

  Bij de toerekening wordt in ieder geval gelet op hoogte en de duur van het EMU-tekort van Nederland en op de mate en de duur van de overschrijding van de in artikel 3, zesde lid, bedoelde collectieve aandelen.

• 3 De boete dan wel de rentedervingskosten voor de provincies gezamenlijk onderscheidenlijk de gemeenten gezamenlijk worden ten laste gebracht van de algemene uitkering van het provinciefonds respectievelijk het gemeentefonds. Voor de waterschappen wordt de boete dan wel worden de rentedervingskosten ten laste gebracht van de individuele waterschappen.

• 4 Onze betrokken Ministers, kunnen, na bestuurlijk overleg, besluiten een in het eerste lid bedoelde boete geheel of gedeeltelijk toe te rekenen aan een provincie, een gemeente of een waterschap.

• 5 Het toegerekende deel van de in het vierde lid bedoelde boete, wordt in mindering gebracht op de uitkering waar de desbetreffende provincie dan wel gemeente op grond van de Financiële-verhoudingswet aanspraak op heeft, dan wel ten laste gebracht van het desbetreffende waterschap.

Artikel 8. : NL-sanctie voor overige rechtspersonen met een wettelijke taak

• 1 Onze Minister van Financiën kan, in overeenstemming met Onze betrokken Minister, bedoeld in artikel 4, tweede lid, een boete opleggen aan een rechtspersoon als bedoeld in dat artikellid, indien de rechtspersoon ondanks de onthouden instemming zijn voornemen tot het aantrekken van een lening uitvoert.

• 2 De boete heeft het karakter van een renteloos depot, bedraagt maximaal het bedrag van de aangetrokken lening en wordt aangehouden als een begrotingsreserve als bedoeld in artikel 2.21 van de Comptabiliteitswet 2016, gekoppeld aan een begrotingsartikel van de begroting van het Ministerie van Financiën.

• 3 Onze Minister van Financiën beoordeelt jaarlijks, in overeenstemming met Onze in het eerste lid bedoelde betrokken Minister, of het vrijgeven van het depot past in het beleid ten aanzien van de gelijkwaardige inspanning die de betrokken rechtspersoon op grond van artikel 3, eerste lid, geacht wordt te leveren aan het respecteren van de normen, bedoeld in artikel 2, derde lid.

  Het vrijgeven van het depot vindt plaats zo spoedig mogelijk als passend is in het hier bedoelde beleid.

Artikel 9. : Toepassing sanctiebevoegdheid

Indien toepassing wordt gegeven aan de bevoegdheid tot het toerekenen van een sanctie of het opleggen van een boete, bedoeld in respectievelijk, artikel 7 en artikel 8, wordt, voordat deze ten uitvoer worden gebracht, de Tweede Kamer der Staten-Generaal van het voornemen daartoe in kennis gesteld. De bevoegdheden, genoemd in de vorige volzin, worden slechts ten uitvoer gebracht nadat vier weken zijn verstreken na het in kennis stellen van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, tenzij de Tweede Kamer der Staten-Generaal zich binnen deze termijn tegen de sanctie heeft uitgesproken.

Artikel 10. : Wijziging van enkele wetten

• 1 [Red: Wijzigt de Gemeentewet.]

• 2 [Red: Wijzigt de Provinciewet.]

• 3 [Red: Wijzigt de Wet financiering decentrale overheden.]

Artikel 11. : Slotbepalingen

• 1 Deze wet wordt aangehaald als: Wet houdbare overheidsfinanciën.

• 2 Deze wet treedt in werking met ingang van 1 januari 2013. Indien het Staatsblad waarin deze wet wordt geplaatst, wordt uitgegeven op of na deze datum, dan treedt zij in werking met ingang van de dag na de datum van uitgifte van dat Staatsblad.

Origineel slotformulier en ondertekening

Lasten en bevelen dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst en dat alle ministeries, autoriteiten, colleges en ambtenaren die zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.

Gegeven te

Wassenaar, 11 december 2013

Willem-Alexander

De Minister van Financiën,

J.R.V.A. Dijsselbloem

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,

R.H.A. Plasterk

De Minister van Infrastructuur en Milieu,

M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus

Uitgegeven de dertiende december 2013

De Minister van Veiligheid en Justitie,

I.W. Opstelten